Чуолаан сиикэй үүтү тутуу бэрээ­дэгэр туох уларыйыы тахсыбытай? Тыа хаһаайыстыбатын сайыннарарга туһаайыллыбыт өрөспүүбүлүкэ сокуона 2017 сыл тохсунньу 1 күнүттэн олоххо киирбитэ. Өскөтүн урукку сокуонунан судаарыстыбаннай бүддьүөттэн муниципальнай тэриллиилэргэ көрүллэр субсидия сиикэй үүтү тутууга ананар эбит буоллаҕына, билигин “сиикэй үүттэн тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын оҥорон таһаарар үлэни хааччыйыыга” диэн бу субвенция көрүллэр. Ол курдук, судаарыстыба сиикэй үүтү тутууга киилэтигэр 35 солкуобайы көрөр, онтон үүтү тутар, тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын оҥорон таһаарар тэрилтэлэр кыччаабыта 10 солкуобайы бу суумаҕа эбэллэр. Ол курдук, туттарыллар үүт биир киилэтэ 45 солкуобайтан кыччыгыйа суох буолуохтааҕа биллибитэ. Бу суума үүт суордуттан тутулуга суох көрүллэр. Үүтү тутар соҕотуопкалааччы үүт сыатыттан уонна илиинэн эбэтэр ынаҕы ыыр аппараатынан ыаныллыбыт үүтүттэн көрөн, 10 солкуобайтан үрдүк харчыны төлүөн сөп.

 

2018 сыллаах бүддьүөккэ сиикэй үүтү тутууга 95,5 мөл. солк. көрөр туһунан чуолкайдааһын киллэрбиппит түмүгэр, үүт туттарааччылар сэтинньи ыйы киллэрэн туран, харчыларын барытын ылыахтаахтар. Ахсынньы ыйдааҕы харчыларын, этиллибитин курдук, 2019 сыл саҥатыгар ылыахтара.

 

Ол эрээри, үүтү тутуу салаатын кытары мэлдьи аргыстаһар кыһалҕа баар. Ол – үүтү туттарааччылар кэмигэр харчыларын ылбаттара буолар. Сылын аайы бу кыһалҕаттан тахсар туһуттан, иэһи “Туймаада” ФАПК нөҥүө сойуом ылан сабаллара. 2018 сылга даҕаны бу кыһалҕа баар. Сиикэй үүтү соҕотуопкалааһыҥҥа үп тиийбэтэх. Ол курдук, 2018 сыл муус ыйдааҕы чахчыларынан үүтү соҕотуопкалааччыларга уопсайа 219 мөл. солкуобай курдук тиийбэтэ биллибит. Ол эрээри, Ил Түмэн тыа сиригэр уонна аграрнай политикаҕа сис кэмитиэтэ дьаныардаах үлэтин түмүгэр, бу хайысханан үп көрүлүннэ. Ол туһунан мин Ил Түмэн тыа сиригэр уонна аграрнай политикаҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин Андрей Находкины кытары кэпсэттим.

–––––––––––––––––––––––

Сыыппаранан

Үүт туттарыытын уопсай көрдөрүүтэ

2013 с. – 170427 тонна;

2014 с. – 168378 тонна;

2015 с. – 164572 тонна;

2016 с. – 164644 тонна;

2017 с. – 166072 тонна.

––––––––––––––––––––––

Андрей Михайлович, бастатан туран, сиикэй үүтү соҕотуопкалааһыҥҥа тиийбэт үп кээмэйэ кыччаабытыгар тохтоото.

 

— Бу сыл муус устар 25 күнүгэр сиикэй үүтү соҕотуопкалааһыҥҥа 218 мөл. 935 тыһ. солк. тиийбэтин туһунан Ил Түмэн уурааҕа тахсыбыт. Онно “2012-2020 сылларга тыа хаһаайыстыбатын сайдыыта уонна тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын, сырьетун уонна аһын-үөлүн ырыынагын бэрээдэктээһин” Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай бырагырааматын “Сүөһү иитиитин сайыннарыы” хос бырагырааматыгар сиикэй үүтү соҕотуопкалааһыҥҥа тиийбэт үбү көрөр уонна күһүн Ил Түмэн уочараттаах пленарнай мунньаҕар бүддьүөтү чуолкайдааһыҥҥа ол үбү киллэрэр туһунан этиллибит этэ. Мин сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлин дуоһунаһыгар киирэн баран, бу докумуону сиһилии үөрэппитим уонна тыа хаһаайыстыбатын боппуруостарынан үлэлэһэр СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы э.т. Денис Георгиевич Белозеровы, тыа хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл политикатын миниистирин э.т. Александр Павлович Атласовы кытары көрсүбүтүм. Ил Түмэн уурааҕа булгуччу туолуохтаах диэн онно бэйэм санаабын эппитим. Онтон бэйэбит кэмитиэппит иһинэн уураах олоххо киирэригэр соруктары көрөр мунньаҕы тэрийбиппит. Онно үп миниистирэ Валерий Алексеевич Жондоров, тыа хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл политикатын миниистирин солбуйааччы Татьяна Матвеевна Осипова кыттыбыттара. Манна атын сыыппаралар иһиллибиттэрэ. Ол курдук, 2018 сылга сии­кэй үүтү соҕотуопкалааһыҥҥа 155 мөл. солк. тиийбэт диэн буолбута. Ол эбэтэр муус устартан бу иэһи төлөөннөр, кыччаппыттар. Валерий Алексеевич бу иэһи урукку исхиэмэнэн сабарга этии киллэрбитэ. Ол эбэтэр “Туймаада” ФАПК нөҥүө сойуом ылан. Ону биһиги, Ил Түмэн тыа сиригэр уонна аграрнай политикаҕа кэмитиэтин чилиэннэрэ, сөбүлэспэтэхпит. Ил Түмэн уурааҕа булгуччу толоруллуохтаах диэн позициябытын ыһыктыбатахпыт. Итиэннэ Ил Түмэн бүддьүөккэ, үпкэ, но­луок уонна сыана политикатыгар, бас билии уонна приватизация боппуруостарыгар сис кэмитиэтигэр “2018 сылга уонна 2019-2020 сс. былааннанар кэмҥэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин бүддьүөтүн туһунан” сокуоҥҥа уларытыы киллэрэр туһунан” сокуон барылын көрүүгэ сиикэй үүтү тутууга эбии үбүлээһин туһунан этии киллэрбиппит. Ил Түмэн күһүҥҥү сессиятыгар судаарыстыбаннай бүддьүөтү чуолкайдааһыҥҥа бу үбү эбии киллэрэллэрин туһунан этиллибитэ. Ол кэнниттэн бүддьүөт сис кэмитиэтин мунньаҕар бу үп булгуччу көрүллүөхтээҕин туһунан иһитиннэрии оҥордум. Онно СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччытын э.т. Алексей Стручков сиикэй үүтү тутууга уопсайа 95,5 мөл. солкуобай тиийбэт диэн чуолкайдаабыта. Бу көрдөрүүнү кытта тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ сөпсөспүтэ. Ол курдук, муус устартан соһуллубут иэс кыччаан, ону таһынан ахсынньы ыйдааҕы туттарыллыбыт үүт отчуота 2019 сыл саҥатыгар эрэ биллэринэн, бу көрдөрүү 95,5 мөл. солкуобайга диэри түспүт. Онон 2018 сыллаах бүддьүөккэ сиикэй үүтү тутууга 95,5 мөл. солкуобайы көрөр туһунан чуолкайдааһын киллэрбиппит түмүгэр, үүт туттарааччылар сэтинньи ыйы киллэрэн туран, харчыларын барытын ылыахтаахтар. Ахсынньы ыйдааҕы харчыларын, этиллибитин курдук, 2019 сыл саҥатыгар ылыахтара.

 

* * *

 

Тыа хаһаайыстыбатын биир саамай сүрүн салаатыгар — үүттэн бородууксуйаны оҥорууга булгуччу болҕомто ирдэнэрэ биллэр суол. Өрөспүүбүлүкэбит 20 улууһугар үүт тутаннар, араас бородууксуйаны оҥоруунан дьарыктаналлар. Онон бу үлэ өрөспүүбүлүкэ сайдар тосхолугар биир сүрүн үктэлинэн буоларын өйдөөн туран, депутаттар үлэ ыыттылар.

 

Сардаана Кузьмина