Саха олоҥхото киһи аймах уус-уран тылынан, биир чыпчаал айымньытынан билиниллиэҕиттэн, уон сыл устата өрөспүүбүлүкэ улуустарынан Олоҥхо Ыһыахтара үрдүк таһымнаахтык ааспыттара. Быйыл уон биирис төгүлүн ыытыллар Олоҥхо Ыһыаҕа үтүө-мааны айгыр-сигилик айылҕалаах Ытык Бүлүү сиригэр ыһылынна. Бүлүү улууһа олоҥхо уутуйан үөскээбит түөлбэтинэн буолар. Ол курдук, ааспыт үйэлэргэ Бүлүү улууһун Бороҕон, Тоҕус, Лөкөчөөн, Тааһаҕар, I Чочу, Бөтүҥ, Кыргыдай, Үгүлээт сирдэригэр улахан олоҥхоһуттар олорон ааспыттара. Олоҥхо Ыһыахтарын тэрээһиннэрэ сылтан сыл аайы тупсан, суолталара үрдээн иһэллэрэ кэрэхсэбиллээх.

 

Быйылгы Олоҥхо Ыһыаҕа олоҥхону искусство чыпчаалыгар операҕа тиийэ таһаарбыт саха бастакы профессиональнай композитора Марк Николаевич Жирков төрөөбүтэ 125 сылын кытта ыкса сибээстэнэн, дьоһун суолталанан ыытыллара бүлүүлэр сүдү киһилэригэр дириҥ ытыктабылларын бэлиэтинэн буолар. Хомустаахха үктэнээт да, Бүлүү дьоно-сэргэтэ тэрээһиҥҥэ үрдүк бэлэмнээҕин бэлиэтии көрдүбүт. Тойон түһүлгэ килбэйэр киинигэр үгэс сиэринэн олоҥхоҕо хоһуйуллар баараҕай Аал-Луук Мас туруоруллубут.

 

Ыһыаҕы аһыы сиэригэр-туомугар бочуоттаах ыалдьыттар: Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ, Олоҥхо уон сылын бэлэмнээн ыытар СӨ национальнай тэрийэр кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков кэргэнинээн, СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Евгений Чекин, СӨ Конституционнай суутун бэрэссэдээтэлэ Александр Ким-Кимэн, СӨ судаарыстыбаннай сүбэһитэ Андрей Борисов, Москва куоракка Саха Өрөспүүбүлүкэтин бастайааннай бэрэстэбиитэлэ Юрий Куприянов, СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, Олоҥхо Ыһыаҕын тэрийэн ыытар өрөспүүбүлүкэтээҕи кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Алексей Дьячковскай, Уһук Илиҥҥи федеральнай уокурукка Саха сирин бастайааннай бэрэстэбиитэлэ Георгий Никонов, Бүлүү улууһун баһылыга Сергей Винокуров кэргэнинээн, СӨ Ытык Сүбэтин бэрэссэдээтэлэ Люлия Григорьева, норуот дьокутааттара, Саха сирин муниципальнай тэриллиилэрин баһылыктара уо.д.а. кыттыыны ыллылар.

 

Устар ууну сомоҕолуу ыллыыр, имэҥ-илбис ийэ тыллаах, дорҕоон-дьаҥсал ытык дьоммут - Саха сирин биллэр олоҥхоһуттара Семен Иванов – Чочу Сэмэнэ (Бүлүү улууһа), Владимир Данилов (Дьокуускай куорат), Аркадий Захаров (Мэҥэ-Хаҥалас улууһа), Василий Иванов – Чиллэ Баһылай (Ньурба улууһа), Валентин Исаков (Дьокуускай куорат), Дмитрий Кривошапкин (Нам улууһа), Кирилл Никифоров – Лөкөчөөн (Үөһээ Бүлүү улууһа), Николай Сафонов – Дьырылы (Дьокуускай куорат), Николай Тарасов (Чурапчы улууһа), Никандр Тимофеев (Сунтаар улууһа), Петр Тихонов (Мэҥэ-Хаҥалас улууһа) Ытык Бүлүү Хомустаах эбэтин түөлбэ түһүлгэтигэр Олоҥхо Ыһыаҕын маанылаах ыалдьыттарынан буоллулар.

 

Салгыы Олоҥхо тыйаатырын артыыстара Дмитрий Каратаев, Павел Колесов, Гаврил Менкяров  толорууларыгар А.Е.Кулаковскай - Өксөкүлээх Өлөксөй, С.Н.Каратаев-Ырыа Дыгыйар уонна Мэҥкэр Сэмэн Олоҥхо Ыһыаҕын түөлбэ түһүлгэтин түөрэҕин олортулар. Эдэр уолаттар көмүс күрүөнү тутан, үрүҥ халадаайдаах Далбар Хотуттар Үрдүк Айыыларга сүгүрүйэн түһүлгэни тула чэчирдэргэ салама ыйаан, уот саҕааччылар түптэни буруолатан, Аал Луук мас анныгар чэчир анньан ыһыах түһүлгэтин тэрийдилэр. Ити кэнниттэн үрүҥ күдэн үктэллээх үс тоҕус кии чаҕаан түптэни күөдьүтэн таһааран, унаар буруотун субутан, чэчир бэрдин анньан, сиэл баайан, дэлбиргэ ыйаан Үрдүк Айыылартан арчылаах аартыктарын алгыстаах ааннарын арыйалларыгар көрдөһөн түһүлгэни ыраастаатылар.  Төлкөлөөх түһүлгэни түстүүр алгысчыт тоҕус туруйа уол, сэттэ кыталык кыыс арыалдьыттаах киирэн аал уоту уматан, айах тутан, Бүлүү сирин иччилэриттэн, Үрдүк Айыылартан уйгу-быйаҥ олоҕу көрдөһөн алгыс ааттаста. Ыһыах сүрүн сиэрэ-туома тутуһуллубутун кэнниттэн В.О.Каратаев «Модун Эр Соҕотох» олоҥхотуттан быһа тардыы көрөөччү болҕомтотун тарта.

125 сыл аҥаарыйар анараа өттүгэр Бүтэй Бүлүү бүөм бүлгүнүгэр күн сирин көрөн, үүнэн-үөскээн, айан-тутан, кэрэ эйгэтин кэҥэтэн, олоҥхоттон операҕа айан айымньылаах аартыгын арыйан аатырбыт Марк Николаевич Жирковка аналлаах уус-уран туруорууну дьон-сэргэ астына көрдө. Д.К.Сивцев-Суорун Омоллоон аатынан Опера уонна балет тыйаатырын солистара Олоҥхо Ыһыаҕар мустубут ыалдьыттарга анаан «Дьулуруйар Ньургун Боотур» операттан ариялары толордулар.

 

Ил Түмэн бэрэссэдэтээлэ, Олоҥхо уон сылын бэлэмнээн ыытар СӨ национальнай тэрийэр кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков Саха сирин олоҥхоһуттарыгар Үрүҥ көмүс күннээх бэлиэлэри туттарда.

 

Тоҕус дуулаҕа бухатыыр уолаттар байҕаллыы балкыллар баай тыллаах, куугунуу кутуллар хомуһун тыастаах, эт тыллаах этэн эгэлгэтин сиппэт, уу харахтаах көрөн улаҕатын булбат Улуу Олоҥхоҕа аналлаах ыһыах Ытык Дуоҕатын күөрэччи көтөҕөн киллэрбиттэрин Бүлүү улууһун баһылыга Сергей Винокуров Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ, Олоҥхо уон сылын бэлэмнээн ыытар СӨ национальнай тэрийэр кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Александр Жирковка туттарда. Александр Жирков Ытык Дуоҕаны анал миэстэтигэр туруорда.

 

Ил Түмэн спикерэ Александр Жирков үс хаттыгастаах өндөл маҥан халлаантан өҥүрүк куйаас сатыылаабыт үтүө-мааны күнүгэр Олоҥхо түөлбэтигэр мустубут Бүлүү дьонун-сэргэтин уонна ыраахтан-чугастан кэлбит ытык мааны ыалдьыттары өрөспүүбүлүкэтээҕи XI Олоҥхо Ыһыаҕа аһыллыбытынан эҕэрдэлээтэ.

 

- Сахалар былыр-былыргыттан, үтүмэн үгүс үйэни уҥуордаан, өбүгэлэрбит ытык кэриэстэрин, кымыс бэлэмнээн, үтэһэ оҥорон бастыҥ түһүлгэни тэрийэр үтүө үгэспитин күн бүгүҥҥэ диэри харыстаан илдьэ кэллибит. Быйыл биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр ыытыллар ыһыахтары бэлиэ историческай түгэннэри - Саха сирэ Россия судаарыстыбатын састаабыгар киирбитэ 385 сылын, уһулуччулаах судаарыстыбаннай уонна политическай деятель Максим Кирович Аммосов төрөөбүтэ 120 сылын, Саха АССР төрүттэммитэ 95 сылын кытта ыкса ситимниибит. Бүгүн Бүлүү дьоно-сэргэтэ аар-саарга аатырбыт биир дойдулаахтара, олоҥхону профессиональнай музыкаҕа киллэрбит Марк Николаевич Жирков төрөөбүтэ 125 сылын, номоххо киирбит народнай учуутал Михаил Андреевич Алексеев төрөөбүтэ 100 сылын дьоһуннаахтык бэлиэтииллэр, - диэтэ спикер.

 

Александр Николаевич улуу олоҥхоһуттарга, ылбаҕай ырыаһыттарга, маһы хамнатар мас уустарыгар, уран тарбахтаах иистэнньэҥнэргэ, өлбөөдүйбэт күөртээх, сынтарыйбат кылааннаах тимир уустарыгар саха норуота төрөөбүт тылын, үгэһин күн бүгүҥҥэ диэри бүөбэйдээн илдьэ сылдьарыгар уонна кэнэҕэски ыччакка тиэрдиигэ көмө-тирэх буолалларын иһин истиҥ махталын тириэртэ.  

 

- Кырдьаҕас Бүлүү куоракка Хомустаах айхаллаах түһүлгэтигэр Олоҥхо Ыһыаҕа саҕаламмытынан бука бары Сахам дьонугар уруй-туску буоллун! Этэҥҥэ олоруҥ, кэскиллээх буолуҥ! - диэн Александр Жирков баҕа санаатын эттэ.

 

Салгыы эҕэрдэ тыллары СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Евгений Чекин уонна Бүлүү улууһун баһылыга Сергей Винокуров эттилэр.

 

Өбүгэ саҕаттан Эллэй эһэбит төрүттээбит саха норуотугар ордук күүтүүлээх Үрүҥ Тунах Ыһыаҕы уһун кыһын устата долгуйа күүппүт ыалдьыттар оһуохайдаан ойдулар, тойуктаан дьиэрэттилэр.

 

Ити курдук, уон биирис Олоҥхо Ыһыаҕын уйгулаах түһүлгэтэ түстэннэ. Ыһыах үрдүк тэрээһинин, олохтоох нэһилиэнньэ бу бэлиэ түгэҥҥэ үтүө сыһыанын  сөҕө-махтайа көрөн, Бүлүү сиригэр олоҥхо кута-сүрэ, философията иҥэн-сүтэн хаалбатаҕын, дьонун-сэргэтин уйулҕатыгар уйаланан күн бүгүҥҥэ диэри харыстана, киэҥник тарҕана сылдьарын өссө төгүл итэҕэйдим.

 

Өрөспүүбүлүкэтээҕи XI Олоҥхо Ыһыаҕын алгыһа үрдүк ситиһиилэргэ кынаттаатын, кэрэни кэрэһилээтин!

 

Ыһыах үөрүүлээх сүрүн чааһын кэнниттэн түһүлгэлэринэн «Олоҥхо дойдутун уран уустарын оһуор-мандар олоҕо», «Улуу Олоҥхо – Айыы сиэрин түстүүр күүс»,  «Сыыйыы тимир сыҥаахтаах, тыйыс тимир тыллаах, ырыа-хоһоон ымыылаах саха хомуһа барахсан», «Тимир болгуо, сытыы кылыс», «Этигэн хомуһум, эбир ыһыах эҕэрдэлээх күнүгэр лыҥкынас тыаскар саргыны салай!», «Оһуохай үҥкүүтэ – түһүлгэ үөрүүтэ», «Кэрэмэн өҥ киэргэллээх, кылаан түү кыбытыылаах саха далбар мааны таҥаһа», «Чэй, чабырҕахтаан чаҕаарыах!», «Дэгэйэ дьиэрэй, дэгэрэҥ ырыа!» өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкурустар икки күн устата салҕанан бараллар. Манна даҕатан эттэххэ, Александр Жирков быһаччы көҕүлээһининэн, быйылгы Олоҥхо Ыһыаҕа саха оҕун сөргүтүүгэ бастакы оҥкулу охсуоҕа. Ол курдук,  «Көкөөнөй уус күөртээбит, Бакаанай уус балталаабыт үс бастаах тэлээн-былаан саардаан ох» диэн саха ох саатын уустарын, ох саанан ытыы күрэхтэрэ ыытыллыахтара.