Сарсыарда 10 чаастан Ил Түмэн мунньахтыыр саалатыгар Чурапчы улууһун делегацията Ил Түмэн салалтатын, депутаттарын кытары көрүстэ. Тэрээһиҥҥэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) Бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Анатолий Добрянцев, Чурапчы улууһун баһылыга Андрей Ноговицын, Чурапчы улууһун депутаттарын Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Яков Оконешников, Хайахсыт нэһилиэгин баһылыга Василий Прудецкай, Афанасий Петрович кэргэнэ Венера Илларионова, Ил Түмэн депутаттара Виктор Губарев, Александр Уаров, Алексей Еремеев, Василий Местников, Юрий Николаев, Александр Корякин, Юрий Баишев, Чурапчы улууһун общественноһа кыттыыны ыллылар.

 

Анатолий Добрянцев Афанасий Петрович үлэтин-хамнаһын, үйэтитиигэ туох үлэ ыытыллыбытын толору сырдатта: “Кини 1990 сылтан саҕалаан 1997 сылга диэри Саха сирэ Россияны кытта сыһыаннаһыыларын сүрүн политическай-правовой боппуруостарыгар үлэлэспитэ. Государственнай-политическай тутулга, ордук чуолаан Федерация ис тутулугар, федеративнай сыһыаннары олохтооһуҥҥа чочуллубут көрүүлэрдээх судаарыстыбаннай таһымнаах үлэһит, политик этэ. Афанасий Петрович Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай суверенитетын туһунан Декларация барылын оҥорбута, Саха Өрөспүүбүлүкэтин 1992 сыллаахха ылыллыбыт Конституциятын (Төрүт Сокуонун) оҥорсубута, Союзтааҕы уонна Федеративнай Дуогабардар барылларын оҥорууга быһаччы үлэлэспитэ, салайсыбыта. Кини 1993 сыллаахха Саха Өрөспүүбүлүкэтин бастакы ыҥырыылаах Судаарыстыбаннай Мунньаҕар Бэрэстэбиитэллэр Палааталарын Бэрэссэдээтэлэ буолбута. Ил Түмэҥҥэ үлэлиир кэмигэр Өрөспүүбүлүкэҕэ парламентаризм саҥа көрүҥэ - икки палааталаах Судаарыстыбаннай Мунньах института атаҕар турарыгар, республикаҕа судаарыстыбаннай былаас cаҥa правовой базата олохсуйарыгар күүскэ үлэлэспитэ. Ол кэмҥэ тахсыбыт сокуоннар оҥоһуллууларын бэйэтэ быһаччы иилээн-саҕалаан салайбыта. Быйылгы үбүлүөйдээх сылыгар кини туһунан өйдөбүлү уһатар, дьоҥҥо-сэргэҕэ тириэрдэр соруктаах Ил Түмэн спикерэ Александр Жирков бэрэссэдээтэллээх өрөспүүбүлүкэтээҕи хамыыһыйа тэриллэн үлэлээтэ. Саас дойдутугар Хайахсыкка депутаттар кыттыылаах мунньах буолбута. Сайын «Уунабын сибэкки дьөрбөтүн» диэн дойдутугар улуустааҕы ыһыах, төрөөбүт күнүгэр Хайахсыт килбэйэр киинигэр Афанасий Илларионов аатынан сквер уонна пааматынньык аһыллыбыта. Улуус киинигэр Чурапчыга улуус, нэһилиэк депутаттарыгар семинар, “Айылгы” сынньалаҥ киинигэр үөрүүлээх мунньах дьону-сэргэни түмпүтэ. «Күн сирин үтүө киһи киэргэтэр» диэн кэргэнэ Венера Илларионова, балта Клара Тарабукина хомуйан оҥорбут кинигэлэрэ бэчээттэнэн таҕыста. Манна аймах дьонун, үөлээннээхтэрин ахтыылара, бэчээккэ тахсыбатах хоһоонноро, доҕотторугар, аймахтарыгар анаабыт эҕэрдэлэрэ, үлэтин, олоҕун кэпсиир библиографическай ыйынньыктара таҥыллан киирдилэр”, - диэн түмүктээтэ.

 

Салгыы Чурапчы улууһун баһылыга Андрей Ноговицын: “Биһиги бүгүҥҥү түмүктүүр дьаһалга Чурапчы улууһун общественноһа, Хайахсыт нэһилиэгин олохтоохторо делегация тэринэн элбэх буолан кэллибит. Быйыл Чурапчы улууһугар история сыла биллэриллэн олус элбэх дьаһалы ыыттыбыт. Тумус туттар киһибит, саха чулуу уола Афанасий Петрович Илларионов үлэлээбит үлэтэ хайдахтаах курдук улахан суолталааҕын, өссө даҕаны ситэ ырытан норуоппутугар тириэрдэ иликпит. Хайахсыт нэһилиэгэр быйыл үрдүк таһымнаах үлэ ыытылынна. Түгэнинэн туһанан, Александр Николаевич Жирков салайааччылаах өрөспүүбүлүкэтээҕи тэрийэр бөлөххө махталбытын тириэрдэбит. Биһиги биир дойдулаахтара ытык киһибитигэр Афанасий Петровичка дьон-сэргэ сыһыанын, убаастабылын, ытыктабылын көрөммүт улаханнык астынныбыт”, - диэн түмүктээтэ.

 

Төрөөбүт Хайахсытын нэһилиэгин баһылыга Василий Прудецкай мустубут дьону үбүлүөйүнэй дьаһалынан эҕэрдэлээтэ уонна нэһилиэгин туһунан сырдатта. Быйылгы үбүлүөйүнэй сылга ыыппыт үлэлэрин иһин махтанан туран, Ил Түмэн салалтатыгар Махтал суругун туттарда.

 

Афанасий Петровиһы кытары алтыспыт, үлэлээбит Ил Түмэн Хонтуруоллуур кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Александр Уаров: «Саха саарына, кэрэмэс киһитэ Афанасий Петровиһы кытта I ыҥырыылаах мунньахха бииргэ үлэлээбит сылларбын сылаастык ахтабын. Кини бары өттүнэн төгүрүччү талааннаах, сахалыы куттаах киһи этэ. Биһиги 21 депутат күн аайы мунньахтыырбыт. Ол мунньахтарга үөрэ-көтө кэлэр этибит. Кини салайааччы быһыытынан хас биирдии мунньахха дууһатын уурара. Ол иһин барыбытын тардара. Сокуону оҥороругар биир эмэ сыыһа тыл киирбит буоллаҕына тута көннөрөрө. Тылга ирдэбиллээҕэ, бэйэтэ дэгиттэрдик баһылыыра. Аны хоһооннорун, тылбааһын туһунан киһи элбэҕи этиэн, кэпсэтиэн сөп. Уол оҕо буолан, айыллан кэлэн бэрт кылгас олоҕор, төрөөбүт Сахатын сирин туһугар элбэҕи, суолталааҕы оҥорбута», - диэн түмүктээтэ.

 

Чурапчы улууһун 2002-2007 сыллардаахха салайбыт билигин Өрөспүүбүлүкэтээҕи Инвестиционнай хампаанньа генеральнай дириэктэрин солбуйааччы Иннокентий Аммосов: “Ил Түмэн” хаһыат саҥа нүөмэригэр Афанасий Петровиһы сырдатар олус үчүгэй ис хоһоонноох ыстатыйалар бэчээттэммиттэр. Ону ааҕан баран мин ити сыллары эргитэ санаатым. Үгүстэр билэҕит, Чурапчы улууһа уонна Нерюнгри куорат урут уруккаттан доҕордуу сыһыаннаах. Итиннэ биир сүрүн оруолу Афанасий Илларионов ылар. Кини 11 сыл устата Нерюнгрига судьуйанан үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ. 1977 сылтан саҕалаан оройуон салайааччыларын, сопхуос дириэктэрдэрин Нерюнгри куорат салалтатын кытары билиһиннэртээбитэ. Дойдута сайдыылаах, үчүгэй олохтоох буоларын туһугар ис сүрэҕиттэн кыһанара. Хайахсытын муҥура суох таптыырын хоһоонноругар ааҕабыт, ырыа нөҥүө истэбит. Биһиги куоракка олохтоох чурапчылар дойдубутугар бу сыл устата Афанасий Петрович үбүлүөйүн чэрчитинэн тэтимнээх үлэ ыытыллыбытын истэн үөрэбит, астынабыт. Инникитин хайдах эмэ үбэ быһаарыллан төрөөбүт нэһилиэгэр Хайахсыкка оскуола тутуллара буоллар”, - диэн санаатын эттэ.

 

Афанасий Илларионов Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлинэн үлэлиир кэмигэр Федор Тимофеев киниэхэ көмөлөһөөччүнэн үлэлээбитэ. “Бары билэргит курдук, Афанасий Петрович Мэҥэ Хаҥалас уонна Чурапчы улуустарын быыбардааччыларынан талыллыбыта. Дьон өйө-санаата уһуктан эрэрэ. Оччолорго “демократия салгынын” түөстэригэр толору тыыммыт, кэлбит-барбыт, киирбит-тахсыбыт, сытыы-хотуу депутаттар үлэлиир кэмнэрэ этэ. Олус күүрүүлээх, киирсиилээх мунньахтар буолаллара. Дьэ, ол ону барытын Афанасий Петрович салайара. Биһиги араадьыйанан хоспутугар олорон истэрбит. Мунньаҕыттан сылайан кэлэн: «Хайа доҕоор, убайын мунньаҕы хайдах ыытта?», - диэн сураһааччы. Ардыгар наһаа мөккүстэхтэринэ ортотуттан тохтотон сынньатара. "Тахсан салгынна сиэн, табаахтаан киириҥ", - диэн ыытара. Саамай "сытыыларын" кабинетыгар ыҥыран ылан уоскутар, атах тэпсэн олорон кэпсэтэр буолара. Сокуоҥҥа уратытык сыһыаннаһара, точкатыгар, запятойугар тиийэ ырытара. Нууччалыы, сахалыы тылынан тахсарыгар редактордары кытары күн аҥаардыыта олорон үлэлиирэ. Киһи быһыытынан борустуой этэ. Кабинетын аана барыларыгар аһаҕас буолара. Дьону кытта судургутук, истиҥник кэпсэтэрэ, биир тылы булара. Үлэтиттэн быыс булан хоһоон, ыстатыйа суруйара, тылбааһынан дьарыктанара. Уопсайынан депутаттаан бүттэҕинэ айар үлэнэн дьарыктаныан баҕарара. Мин кинини кытта үлэлээбит түөрт сылбын күндүтүк саныыбын”, - диэн Федор Афанасьевич олус истиҥ ахтыыны оҥордо.

 

Афанасий Петрович кэргэнинээн Венера Егоровналыын үс кыыһы, уолу төрөппүттэрэ. Оҕолор бары олоххо бэйэлэрин миэстэлэрин булан үлэлии сылдьаллар, сиэннэр улааталлар. Венера Егоровна кэргэнин биир идэлээхтэригэр, доҕотторугар, биир дойдулаахтарыгар, тэрийэр хамыыһыйа бэрэссэдээтэлигэр Александр Жирковка үгүс өрүттээх үлэ ыытыллыбытын иһин махталын биллэрдэ. 

 

Тэрээһиҥҥэ мелодистар Степан Васильев, Петр Васильев Афанасий Петрович хоһоонноругар суруйбут ырыаларын ыллаатылар. Мунньах кыттыылаахтара бэлиэ түгэни үйэтитэн бары бииргэ хаартыскаҕа түстүлэр.