Эһигини Саха Республикатыгар Санкт-Петербург Кµннэрэ саҕаламмыттарынан Саха Республикатын Ил Түмэнин аатыттан эҕэрдэлиибин!

 

Биһиги республикабыт уонна Санкт-Петербург икки ардыларыгар өрдөөҥүттэн ыла үтүө сыһыан олохсуйбута. Санкт-Петербург биһиги судаарыстыбабыт историятыгар ураты суолу-ииһи хаалларбыт куорат. Бу куорат Россия судаарыстыбата хоту диэки тэнийиитигэр быһаарар улахан суолталаммыта. Россия империятын хотугу өттө, ол иһигэр биһиги республикабыт, үтүмэн үгүс сылларга сайдар хайысхаларын торумнаабыт научнай чинчийиилэр төрүттэрэ Санкт-Петербурга олохтоммуттара.

 

Санкт-Петербург Россия Хотугу сирин культуратыгар уонна социальнай олоҕор - дойду инники сайдар тирэҕэр төһүү күүс буолбут кадрдары бэлэмниир сүрүн кыһа буолбута.

Саха сирэ уонна Нева куората бу куорат тэриллиэҕиттэн ыла ситимнэһэллэр. Бу сыһыан историята дириҥээн, байан иһэр.

 

Бигэргэнэр былыргы номоххо кэпсэнэринэн, Петр I ыраахтааҕы оччотооҕу медицина кыаҕар саарбаҕалаан, итиэннэ саха ойууттарын дьикти дьоҕурдарын туһунан истэн ыарыытын чэпчэтээри кинилэри Санкт-Петербурга аҕалтарарга сорудахтаабыт. Ол эрээри оччотооҕуттан ыла баар бюрократия мэһэйдээн ойууттар Петр I тыыннааҕын баттаспатахтар. Туох билиэй, саха ойууттара ыраахтааҕы тыыннааҕын баттаһа тиийбиттэрэ буоллар Петр I уонна Россия дьылҕата бүгүҥҥүтээҕэр атыннык суруллуон сөп этэ.

 

XVIII үйэҕэ саха кинээһэ Соппуруон Сыраанап уонна Бороҕон улууһун кулубата Сэһэн Ардьакыап Санкт-Петербурга тиийэн Екатерина II ыраахтааҕыны көрсүбүттэрэ, оттон XIX үйэ саҥатыгар Дьокуускайга Степной Думаны тэрийиигэ Петербуг киһитэ Николай Мягков көмөлөспүтэ.

 

Афанасий Яковлевич Уваровскай «Ахтыылар» диэн саха уус-уран литературатын бастакы айымньытын  өссө 1848 сыллаахха  Петербурга академик Отто Николаевич Бетлингк көрдөһүүтүнэн суруйбута. Бу бииргэ үлэлээһин түмүгэр саха бастакы транскрипцията оҥоһуллан өссө революция иннинээҕи кэмҥэ сахалыы тыллаах бастакы хаһыаттар уонна сурунааллар тахсыбыттара. 

 

Оттон 1913 сыллаахха Романовтар Дьиэлэрин 300 сылын бэлиэтээһиҥҥэ Санкт Петербурга Саха сириттэн тиийбит делегаттар В.В.Никифоров, П.Н.Сокольников, Д.И.Слепцов Саха уобалаһа Судаарыстыбаннай Думаҕа бэйэтэ депутаттаах буоларын туруорсубуттара.

Аны, сэбиэскэй кэмҥэ, 1925 сыллаахха, эдэр Саха республикатын салайааччыта М.К.Аммосов ССРС наукаларын Академиятын  экспедициятын тэрийиини көҕүлээбитэ. Бу Советскай Союзка бастакы маннык таһымнаах научнай экспедиция этэ. Экспедиция  Саха сиригэр алта сыл кэриҥэ үлэлээбитэ уонна биһиги республикабыт наукатын уонна экономикатын билиҥҥи сайдыытын олугун уурбута.

 

Аҕа дойду Улуу сэриитин кэмигэр Саха сирэ Ленинград үгүс олохтоохторун ылбыта. 1944 сыллаахха Өлүөхүмэҕэ төрөөбүт, кэлин Санкт-Петербург губернатора буолбут Владимир Яковлев ити кэлбит дьон оҕолоро этэ.

 

1940 сыллаахха Санкт-Петербурга театральнай институкка үөрэнэ тиийбит уонна блокада бары ыарын көрсүбүт, куорат көмүскэлигэр кыттыбыт саха бастакы студеннара биһиги сырдык өйдөбүлбүтүгэр бааллар. Кинилэр ортолоругар Ленинград көмүскэлигэр геройдуу охтубут аатырбыт снайпер Егор Мыреев баара.

 

1930 сыллаахха Санкт-Петербурга А.И.Герцен аатынан Хотугу норуоттар институттара аһыллыбыта. Бу институту үөрэнэн бүтэрбиттэр ортолоругар хотугу норуоттартан бастакы учуонай, общественнай деятель, юкагир литературатын төрүттээччи Николай Иванович Спиридонов (Тэкки Одулок), онтон да атын чаҕылхай дьон бааллара уонна бааллар.

 

1995 сылга Санкт-Петербурга М.Е.Николаев  салайааччылаах Саха Республикатын делегацията атыы-эргиэн, экономика, наука-техника уонна культура эйгэлэригэр бииргэ үлэлээһин тускулларын туһунан  Сөбүлэһиигэ уонна Дуогабарга аан бастаан илии баттаспыта, Санкт-Петербурга Саха Республикатын Бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэтэ тэриллибитэ.

 

Маннык үгүс холобурдар биһиги регионнарбыт хардарыта туһалаах сыһыаннарын олохтуурга уонна кэҥэтиигэ дьулуһуубутун  туоһулууллар.

 

Российскай Федерация уонна кини субъектарын судаарыстыбаннай былааһын сокуону оҥорор уорганнарын иннилэригэр бүгүн турар сүрүн сорук - биһиги судаарыстыбабыт бүттүүн национальнай сокуон оҥорор төрүтүн тупсарыы уонна бөҕөргөтүү. Маны ситиһии Россия судаарыстыбатын тутулун биир сүрүн принцибигэр – федерализм принцибигэр олоҕуруохтаах. Бу туһугар үлэ - Российскай Федерация Федеральнай Мунньаҕын уонна Федерация субъектарын сокуону оҥорор уорганнарын утумнаах, быһаарыылаах хардарыта бииргэ дьайсыыларын сүрүн ис хоһооно буолуохтаах. Биһиги Федерация субъектарын сокуону оҥорор уорганнарын кытта сүбэнэн үлэлээһин улахан суолтатын өйдүүбүт.

 

Саха Республикатын Ил Түмэнин уонна Санкт-Петербург Сокуону оҥорор Мунньаҕын икки ардыларыгар бииргэ үлэлээһин туһунан 2005 сыллаахха түһэрсиллибит Сөбүлэһиилээхпит. Бүгүн биһиги Санкт-Петербург уонна Саха сирин олохтоохторо доҕордуу сыһыаны уонна бииргэ үлэлээһини сайыннарыыга киллэрэр кылааттарын үрдүктүк сыаналыыбыт. Эһиги биһиэхэ кэлэ сылдьыыгыт, тойон губернатор, Санкт-Петербург уонна Саха Республикатын икки ардыларыгар хардарыта туһалаах сыһыан силиһэ, төрдө ордук бөҕөргүүрүгэр, инники өттүгэр улам күүскэ сайдан, тупсан иһэригэр улахан кыах биэрэр, көмө буолар аналлаах.