Александр Жирков баһылыктары кытта кэпсэтиини саҕалыырыгар парламеҥҥа көрсүһүү республика муниципальнай тэриллиилэрин IV съеһин кэмигэр сөп түбэһиннэрэн ыытылларын, съезд ыытыллыыта улуустарга уонна нэһилиэктэргэ үлэлии сылдьар баһылыктар, улуус мунньаҕын депутаттарын үлэлэригэр  туох саҥа сүүрээннэр баалларыгар, миэстэтигэр баар уопсай кыһалҕалары быһаарыыга, инники соруктары олоххо киллэриигэ республика салалтатын кытта көрсөн, өйдөрүн-санааларын, сүбэлэрин  түмэллэригэр көдьүүстээҕин, улахан суолталааҕын бэлиэтээтэ. “Ил Түмэн депутаттара сүнньүнэн турбут уокуруктарын салалталарын кытта көрсүһэллэрин курдук тэрийдибит. Билигин парламент саамай улахан болҕомтотун республика 2014 сыллааҕы судаарыстыбаннай бюджетын ылыныыга ууран үлэлиир. Ил Түмэн V ыҥырыыта бюджеккэ Россия үрдүнэн соччо үчүгэйэ суох, 2014-2016 сылларга Россия уонна республика үп-харчы өттүгэр тутахсыйар, мөлтүүр кэмнэригэр үлэтин саҕалаата. Ол туһунан алтынньы ыйга бастакы сессияҕа Ил Түмэн Бэрэссэдээлинэн талыллыы кэмигэр аһаҕастык этэн турабын”, -- диэтэ спикер.

 

Александр Жирков, бастатан туран, үп-харчы кырыымчыга Инвестиционнай бюджекка ордук охсуулаах буолуоҕар тохтоото. Улуустарга тутууну ыытар үлэ, биллэрин курдук, бу Инвестиционнай бюджеттан үбүлэнэрэ кэлэр сылларга аҕыйыыр чинчилээх. Ол туһунан Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ: “Ил Түмэн IV ыҥырыыта 2013 сылы Инвестиционнай бюджекка тутууга 21 млрд. солкуобайдаах түмүктээбит буоллаҕына, билигин парламент саҥа ыҥырыыта кэлэр 2014 сыллааҕы Инвестиционнай бюджеты баара-суоҕа 10 млрд. бюджеттаах саҕалаан эрэр. Ол эбэтэр тутууга көрүллэр бюджет республика үрдүнэн ааспыт алта ый устатыгар 11 млрд. 700 мөл. солкуобайынан көҕүрээтэ, ити икки бүк кыра. Онуоха сүрүн төрүөтүнэн республикаҕа улахан нолуогу киллэрээччи тэрилтэлэр 2013 сылга ылыммыт  былааннарын толорботохторо, 2014 сылга кинилэр нолуогу төлөөһүннэригэр мөлтөх сабаҕалааһын баара буолар”, -- диэн иһитиннэрдэ.

 

Ол да буоллар республика парламена, үрдүкү салалтата уустук балаһыанньаттан тахсар суоллары көрдөөһүҥҥэ бюджекка үбү-харчыны киллэрэр араас албастары туһанан, Россияттан кэлэр харчы кээмэйин элбэтиигэ, нолуоктарын декларациялаабыт улахан тэрилтэлэртэн үбү киллэрии суотугар судаарыстыбаннай бюджекка эбии үбү тардыыга улахан болҕомтолорун уураллар.

 

Ити курдук баһылыктарга кэлэр сыл бюджетын ылыныы эйгэтигэр баар уустук түгэннэри билиһиннэрэн туран, Александр Жирков маннык быһыыга-майгыга парламент иннигэр икки сүрүн сорук турарын ыйда. Манна спикер, бастатан туран, кэлэр сыл бюджетыгар сүрүн көмүскэммит ыстатыйалар уопсай кээмэйдэрин, ордук хамнаһы үрдэтии ыстатыйаларыгар, чөл тутан хаалыы, иккиһинэн, СР Президенэ туруорбут соругунан тыа сирин биэс сыл устатыгар саҥа таһымҥа таһаарары ситиһии соруктарын ааттаата.

 

Парламент үлэтин хайысхаларыттан биирдэстэринэн хас биирдии депутат талыллыбыт уокуругун иннигэр ылыммыт соруктарын толорууга үлэтэ буоларыгар тохтоон, Александр Жирков Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар бара турар үлэлэри, ыытыллар тутуулары олоххо киллэрэр туһугар күүһү түмэр, түмсүүлээх буолар наадатын бэлиэтээтэ. Итинэн сибээстээн биирдиилээн бөлөхтөһө сылдьардааҕар, дьон-сэргэ баһыйар куолаһын ылбыт дьон тула түмсэр ордук муударай хардыынан буолуоҕун бэлиэтээн туран, Александр Жирков Мэҥэттэн төрүттээх уонна Мэҥэ-Хаҥаластан Ил Түмэҥҥэ талыллан үлэлии сылдьар депутаттар улуус уонна нэһилиэктэр салалталарын кытта баар кыһалҕалары туоратыыга, соруктары толорууга сүбэнэн, түмсүүлээхтик бииргэ үлэлииллэригэр ыҥырда.

 

Салгыы көрсүһүүгэ кыттыбыт баһылыктар ханна туох кыһалҕа баарыгар тохтоон, олору быһаарыыга, үбүлээһиҥҥэ норуот депутаттарын болҕомтолорун тартылар. Ол курдук улуус баһылыга Николай Старостин бу көрсүһүүгэ улуус 31 нэһилиэктээҕиттэн 30 нэһилиэк баһылыга кэлбитин, бу күннэргэ улуус 2014 сыллааҕы бюджетын ылыммытын, кэнники уон сыл устатыгар олохтоох бэйэни салайыныы атаҕар туран эрэрин бэлиэтээтэ.

 

Төҥүлүлэр убатыллыбыт гаһынан ититии ситимигэр ыаллары холбооһун боппуруоһун, 1 Наахара нэһилиэгэр сайын устатыгар уоту сотору-сотору араарыы дьон настырыанньатыгар охсорун,  иһэр уунан хааччыллыы мөлтөҕүн, сүөһү уулуур сирэ суоҕа ыаллар сүөһүлэрин ахсаанын сарбыйыыларыгар тиэрдэрин, Доллу нэһилиэгин баһылыга Иннокентий Сивцев кыра нэһилиэктэргэ баанньыгы тутууга үбүлээһини көрөрү, Тараҕай нэһилиэгин баһылыга Гаврил Бурнашев Абалаах куруордун сөргүтүүнү болҕомтоҕо ылары, уу боппуруоһун быһарыыга гидролог-учуонайдары тардары туруоруста.

 

Кэпсэтиилэр кэмнэригэр Майа бөһүөлэгиттэн улуус билиҥҥи киинигэр Бэстээххэ көһүү элбэҕэ, ол оннугар тыаттан Майаҕа көһөн киирии элбэҕинэн уһаайба сирэ тиийбэтэ, бөһүөлэк сирэ кыараҕаһа биир туспа кыһалҕа буолара ыйылынна. Ону сэргэ улууска саамай элбэх специалист Майаҕа олорорун быһыытынан манна промышленнай производствоны тэрийии боппуруоһа кыаллыан сөбө, ол өттүгэр норуот депутаттарын көмөтө эрэйиллэрэ этилиннэ. Чыамайыкы нэһилиэгэр ыраах, кырыы сиргэ олорорунан суол боппуруоһа сытыытык турар. Оттон тимир суол тутуллуута Ороссолуода нэһилиэгэ ууга барар кутталын улаатыннарарын быһыытынан, нэһилиэк үрдүк сиргэ көһүүтүн программатыгар норуот депутаттара көмөлөһөллөрүгэр көрдөһүү киирдэ.

 

Ити курдук баһылыктар “үтүө дьыаланан” ыытыллар тутуулары үбүлээһин сарбыллыбатыгар, тыа сиригэр инфраструктураны сайыннарыыга, производствоны тэрийиигэ, олох таһымын үрдэтиигэ, үлэлээх буолууну хааччыйыыга  Ил Түмэн улахан болҕомтотун ууран үлэлииригэр баҕа санааларын иһитиннэрдилэр.

 

Кинилэргэ харда тылыгар Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков Россия үрдүнэн бу сылларга тыһыынчанан дэриэбинэ эстибит кэмигэр Саха сирэ бөһүөлэктэрин, дэриэбинэлэрин, онно олохтоох дьонун-сэргэтин чөл тутан хаалбытын бэлиэтээтэ. Ити хайысханы республика салалтата  салгыы утумнаахтык тутуһар. Онуоха сөптөөх үлэ ыытылларыгар баһылыктар төһүү күүс буолалларын быһыытынан, инникитин нэһилиэнньэ туруктаах олоҕун хааччыйыыга бары бииргэ сүбэнэн үлэлиэҕиҥ диэн спикер этиитин көрсүһүү кыттыылаахтара ылыннылар.