Спикер журнал корреспонденыгар Людмила Глазковаҕа интервьютугар көрүллүбүт боппуруостар киэҥнэрин, ол иһигэр айылҕаны харыстыыр үлэни правовой өттүнэн сүрүннээһини тупсарыы уонна айылҕа баайын кичээҥитик туһаныы, предпринимательствоны сайыннарыы, Дальнай Восток уонна Байкал регионун сирдэригэр-уоттарыгар чааһынай инвестицияны тардыыны өйөөһүн, үлэһит илии кэлиитин хааччыйыы, науканы уонна үөрэхтээһини сайыннарыы, сүрүн социальнай кыһалҕалар уонна олору быһаарыы суоллара сокуон өттүнэн өйөнүөхтээҕэ дьүүллэһиллибитин, уопсай биир санааҕа кэлии ситиһиллибитин бэлиэтээтэ.

 

Интервьюга “Дальнай Восток уонна Забайкалье” Парламеннар ассоциацияларын мунньаҕын түмүгэр Дальнай Восток уонна Байкал регионун тэтимнээх сайдыытын сокуон өттүнэн хааччыйар боппуруоска РФ Федеральнай Мунньаҕар, Правительствотыгар Ыҥырыыны ылыныыта уонна регионнар икки ардыларынааҕы “төгүрүк остуол” ылыммыт резолюцията улахан суолталаах докумуонунан буолаллара ыйыллар. Бу ыытыллыбыт тэрээһиннэр кыттыылаахтара Российскай Федерация үлэлии турар сокуоннара Дальнай Восток уонна Байкал регионун сүүнэ сирдэрин-уоттарын тэтимнээхтик уонна кэлимсэ сайыннарар кыаҕы биэрбэттэр диэн этиини кытта сөбүлэһэллэр. Онон бу сирдэри сайыннарыыга политическай быһаарыы, толкуйдаммыт бигэ государственнай өйөбүл эрэйиллэр.

 

Федерация Сэбиэтин үлэлиир бөлөҕө итинник өйөбүлү оҥорууга туһуламмыт “Дальнай Восток уонна Байкал регионун тэтимнээх сайдыыларын ураты усулуобуйаларын туһунан” сокуон барылын оҥорбута. Туһааннаах правовой боппуруостары кэлимник быһаарар инниттэн ити сокуон барылын пакетын сэргэ “Российскай Федерация Нолуокка кодексыгар уларытыылары киллэрии туһунан”, “Российскай Федерация Бюджекка кодексыгар уларытыылары киллэрии туһунан”, “Российскай Федерация сорох сокуоннарын актарыгар уларытыылары киллэрии туһунан” федеральнай сокуоннар барыллара бэлэмнэммиттэрэ.

 

Дьыала ис өттүн ыллахха, диир спикер, “Дальнай Восток уонна Байкал регионун тэтимнээх сайдыыларын ураты усулуобуйаларын туһунан” сокуон барыла – бу правовой нуормалар кэрискэлэрэ, эбэн эттэххэ, макрорегиоҥҥа экономика, нолуок, бюджет, социальнай эйгэ, онтон да атыттар уратыларын быһаарар Дальнай Восток уонна Байкал регионун Кодекса. Барыл Дальнай Востокка уонна Байкал регионугар предпринимательство уонна инвестиция үлэлэрэ Азия-Чуумпу акыйаан регионун (АТР) дойдуларын кытта күрэстэһэр кыахтаах усулуобуйаларын тэрийиигэ туһуланар.

 

“Биһиги “Дальнай Восток уонна Байкал регионун тэтимнээх сайдыыларын ураты усулуобуйаларын туһунан” барылы төрүт сокуон быһыытынан, оттон ити сокуоҥҥа сорох түгэннэри эбэр, чопчулуур чааһынан -- урутаан сайдыы сирдэрин-уоттарын туһунан барылы -- көрөбүт. Икки барыл биир стратегическай сыалы быһаарыыга туһуланаллар – Дальнай Восток уонна Байкал регионун сайдыытыгар. Уратылара диэн, бастакыта сайдыы кэлим усулуобуйаларын тэрийэр, иккиһэ онуоха көмөлөөх сорох дьаһаллары ыйар”, -- диэн Александр Жирков “РФ сегодня” журналга интервьютугар этэр.

 

Ити икки сокуон барылларын олоххо киллэрии механизмнара улахан уратылара суохтарын ыйан туран: “ТОР туһунан сокуону “Дальнай Восток уонна Байкал регионун тэтимнээх сайдыыларын ураты усулуобуйаларын туһунан” сокуон барылыгар киллэриэххэ, алтыһыннарыахха сөп дии саныыбын. Бу барыл дьоһун киэбэ-киэлитэ, утумнаах, кэлим көрүүтэ уонна юридическай өттүнэн ыпсарыллыбыта төрүт сокуон буолуоҕар сөптөөх. Саамай сүрүнэ, кини олохтон утум тардан, тыын ылбыт сокуон барылынан буолар, онон сокуон көдьүүстээхтик үлэлиэҕин ити мэктиэлиир”, -- диир спикер.

 

В.А.Штыров салайар үлэлиир бөлөҕө бэлэмнээбит сокуонун барыла олохтоох норуоттар ханнык омуктарыттан тутулуга суох олохторун-дьаһахтарын, культураларын чөл хаалларыыны, харыстааһыны көрөр. Сокуону оҥорооччулар этэллэринэн, ити Россия биир сомоҕо кэлим буолуутун, дойдуга куттал суох буолуутун хааччыйыаҕа. Дальнай Восток Россия Арктическай зонатыгар уонна Уһук Хоту сиргэ бөдөҥ бырайыактары олоххо киллэрии айылҕа баайын туһаныы өбүгэ саҕаттан олохторун үгэһинэн буолар олохтоох нэһилиэнньэ, төрүт норуоттар интэриэстэрин учуоттууру эрэйиэҕэ. “Бүгүн кинилэр улахан кыһалҕаны көрсөллөр – саастара кылгыы, олохторо дьадайа, төрүт салааларыгар государствоттан өйөбүл мөлтүү турар. Хотугу сир уонна хотугу киһи экологиялара арахсыспат биир өйдөбүллэр. Онон, мин санаабар, макрорегиону сайыннарыыга (тэтимнээхтик кэлимсэ көрүүнэн эбэтэр урутаан сайдар сирдэри, оһуобай экономическай зоналары тэрийиинэн буоллун) саамай сүрүн баайбыт киһи буоларын урут тутуохтаахпыт, ону өрүү өйдүөх тустаахпыт”, -- диир Александр Жирков.

 

Салгыы кини Россия хотугулуу-илин сирдэрин сайыннарар суолу тутуһуутун  сүрүн төрүөттэрин ырытта. Дойду сайдыы саҥа экономическай суолларын, саҥа инвестициялары көрдүүрэ, Евросоюз уонна АТР дойдуларын икки ардыларыгар сытар биһиги макрорегиоммут геоэкономическай балаһыанньата (транспорт суола Суэцкай ханааллааҕар быдан кылгаһынан) барыыстааҕа, Украинанан сибээстээн Россия Европаны кытта сыһыаныгар саҥа геополитическай уларыйыы тахсыыта – ити барыта сөп түбэһэн биэриитин түмүгэр, государство Дальнай Востогу уонна Байкал регионун түргэнник сайыннарыы суолунан сайдар суолу талла.

 

Интервью түмүгэр регионнар төрүт олохтоохторугар, ол иһигэр биһиэхэ, кэлимник көрүү ордук чугаһа,  В.А.Штыров үлэлиир бөлөҕүн барыла сайдыы тосхолунан үлэлии кэлбит дьоҥҥо итиэннэ олохтоох нэһилиэнньэҕэ тэҥ соҕус олорор, үлэлиир усулуобуйалары хааччыйар кыаҕы биэриэҕэ бэлиэтэннэ.