Федерация Сэбиэтин социальнай политикаҕа Кэмитиэтин председателэВалерий РязанскайРоссийскай Федерация Федеральнай Мунньаҕар Федерация Сэбиэтин «Вместе-РФ» телевизионнайханаалыгархотугу сиргэ доруобуйа харыстабылын ситимин тэрийии туһунан интервьютугар:
Мин Саха Республикатын уопутугар тирэҕирэн, медицинскэй тэрилтэлэр үлэлэрин тэрийии туһунан этиэм. Бастатан туран, Саха сирэ бу эйгэҕэ баар кыһалҕалары нуорма, быраап бары актарын бэлэмнээн уратытык быһаарары күүскэ туруорсар. Саха Республиката, Сибиир уонна Дальнай Восток бары регионнарыгар курдук, ураты усулуобуйалаах: нэһилиэнньэтэ аҕыйах, нэһилиэнньэлээх пууннарын икки арда олус ыраах.
Бүгүҥҥү күҥҥэ РФ Доруобуйа харыстабылыгар министерствотын итиэннэ Булгуччулаах медицинскэй страхования фондатын мөккүөрдэрин төрүөтүнэн буолар уонна республика Доруобуйа харыстабылыгар министерствотын үлэтин тэрийии боппуруоһугар мэһэйдиир өссө биир ураты баар.
Ыраах учаастактарга балыыһалар урут стационарнай миэстэлэрдээх этилэр. Саҥа сокуон ирдэбилигэр – “Российскай Федерацияҕа гражданнар доруобуйаларын харыстааһын төрүттэрин туһунан” 323-с федеральнай сокуоҥҥа киирбит уларытыыларга – сөп түбэһиннэрэн ити миэстэлэр суох буоллулар. Ол түмүгэр маннык сатамньыта суох түгэн үөскээтэ: судургу медицинскэй көмөнү уонна операциялары оҥортороору дьон вездеходунан сүүһүнэн килэмиэтирдээх сиргэ барарга күһэллэллэр. Ити боппуруостары көрүү кэмигэр биһиги Саха сирин бэрэстэбиитэллэрин, РФ Доруобуйа харыстабылыгар министерствотын, РФ доруобуйа харыстабылыгар министрин солбуйааччытын, ыҥыран тураммыт, Булгуччулаах медицинскэй страхования фондатын салалтата баарына итини быһаарыстыбыт – ураты усулуобуйалаах регионнарга кинилэргэ табыгастаах көрүҥүнэн медицинскэй өҥөнү тэрийиигэ бүгүҥҥү күҥҥэ туох мэһэйдиирий?
Итиннэ сөптөөх үлэ ыытыллар. Холобура, аныгыскы сылтан биһиги толору тарифка көһөбүт. Саха сирин үбүлээһиҥҥэ бу туох суолталааҕый? Ити эбии -- 12 млрд. солкуобай, ити эбиини кытта Саха сирин Булгуччулаах медицинскэй страхованиетын территориальнай фондатын үбүлээһин уопсай суумата 21 млрд. солкуобай буолуо. Итинэн сибээстээн биһиги ыйытабыт: “Ити суума биһиги этэр уратыларбытын учуоттууру төһө толуйуой?”
Ити боппуруоска Саха сирин специалистара билиҥҥитэ кыайан хоруйдаабатылар. Туохха сөпсөспөтүбүт? Бастатан туран, Саха Республикатын специалистара республика, сокуоҥҥа уларытыыны киллэрэн туран, баҕарбыт туруорсууларын олоххо киллэрэрин ити суума төһө толуйуоҕун өйдөөрү, 21 млрд. солкуобайы аттаран көрүөхтэрэ. Тоҕо диэтэххэ, биһиги билигин сокуону уларытарга туруммаппыт, ити боппуруостары быһаарарга сокуоҥҥа баар сүрүннүүр миэрэлэр сөп буолуохтара дии саныыбыт.
Иккиһинэн, ити уратылары учуоттуур коэффициент Саха Республикатыгар «2,65» тэҥ, оттон көннөрү региоҥҥа ити коэффициент «1». Ити курдук, Булгуччулаах медицинскэй страхования фондатын өттүттэн үбүлээһин кээмэйдэрин балачча улаатыннарыы барыа.
Бүтэһиккэ, үһүс тема – ити үлэлэри сүрүннээһиҥҥэ регионнар боломуочуйаларын кытта сибээстээх, төһө стационарнай миэстэни, ханнык сирдэргэ ити стационарнай куойкалары көрүөххэ сөбүн туһунан боппуруостар бааллар. Көстөрүн курдук, ити сокуон региоҥҥа олохтоох уратылары учуоттаан туран, государственнай мэктиэлэргэ бэйэтин программаларын олоххо киллэрэр кыаҕы биэрэр. Итиннэ бастакы, анал, үрдүк технологиялаах медицинскэй көмө принциптэрэ оннунан хаалара чопчу уонна дьэҥкэ буолуохтаах.
Биһиги итиннэ тоҕо ураты суолтаны биэрэбитий? Өскөтүн дэриэбинэҕэ, бөһүөлэккэ, оройуон киинигэр дьон Российскай Федерация Конституциятынан көрүллэр өҥөлөрү ылар кыахтара суоҕун чыпчылыйыах түгэнэ санаан көрүҥ эрэ, киһиэхэ бу курдук боппуруос күөрэйэн тахсар: “Маннык сиргэ, таблетка ылар туһугар вездеходка эбэтэр вертолекка олоруохха наада сиригэр, тоҕо олоробун?”
Биһиги Саха сирэ бу боппуруостары бэлэмнээтэҕинэ, сотору өссө биирдэ көрсөргө үлэстибит. Дьэҥкэтик өйдөнөрүн туһугар, Булгуччулаах медицинскэй страхования фондата Саха сирин орто көрдөрүүнэн буолбакка, алларааттан үөһэ – бары нэһилиэнньэлээх пууннарынан ааҕарыгар быһаарыыга сурулунна. Орто көрдөрүү сыыппаралара хаһан баҕарар сүүрүҥүй буолааччылар уонна толору хартыынаны көрдөрбөттөр. Ол иһин биһиги аҕыйах нэһилиэнньэлээх, суола-ииһэ суох, санитарнай авиация баар-суох Российскай Федерация биир чопчу субъегын уратыларыгар олоҕуран ааҕарга, уонна, баҕар, Саха сирин ханнык эрэ нэһилиэнньэлээх пуунугар «2,65» коэффициент кыра эбэтэр улахан буоллаҕына, кыччатары дакаастыыр наадатын кэпсэттибит. Орто көрдөрүүнэн ааҕыыттан биһиги арыый да сиһилиигэ көһөрбүт буоллар бэрт буолуо этэ. Ол туһугар миэстэтигэр специалистар ити бары ааҕыылары ыллыктаахтык ааҕаллара-суоттууллара эрэйиллэр.