Ыһыах ыалдьыттарын саха норуотун абыычайынан “Аан Аартык” киирии арка аттыгар ыраастаныы сиэринэн-туомунан көрүстүлэр. Онон ыһыахха кэлбит киһи бары киртэн-дьайтан ыраастыыр сиэри-туому ааһан, алгыһынан арчыланна.

 

“Культура ыһыаҕын” өрөспүүбүлүкэтээҕи национальнай бырааһынньыгы үөрүүлээх быһыыга-майгыга арыйыыга Саха сирин баһылыгын эбээһинэһин толорооччу Егор Борисов, Российскай Федерация Президенин Дальнай Восток федеральнай уокуругар боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлин солбуйааччы Андрей Мотовилов, Дьокуускай куорат баһылыга Айсен Николаев, Судаарыстыбаннай Дуума депутата, өрөспүүбүлүкэ бастакы Президенэ Михаил Николаев, Российскай Федерацияҕа Доминиканскай Өрөспүүбүлүкэ Чрезвычайнай уонна Боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ Хорхе Луис Перес Альварадо, өрөспүүбүлүкэ народнай депутаттара, федеральнай былаас ситэриилээх уорганнарын бэрэстэбиитэллэрэ, Саха сирин Бырабыыталыстыбатын чилиэннэрэ, өрөспүүбүлүкэ муниципальнай тэриллиилэрин баһылыктара, “Кибер-эйгэҕэ тыл уонна культура эгэлгэтэ” III Норуоттар икки ардыларынааҕы  участники Международной конференции ЮНЕСКО «Языковое и культурное разнообразие в киберпространстве», участники конференция, “Куораттар уонна дьоннор. Гражданскай көҕүлээһиннэр – хардарыта итэҕэйсии киэбэ” общественность  кыттыылаахтара, Грецияттан, Доминиканскай Өрөспүүбүлүкэттэн, Китайтан, Кореяттан, Америка Холбоһуктаах Штаттарыттан, Францияттан уонна Японияттан кэлбит дойдуттан ыалдьыттар, дойду араас регионнарыттан, Саха сирин куораттарыттан уонна нэһилиэктэриттэн кэлбит ыалдьыттар, киин куорат олохтоохторо кытыннылар.

 

Туймаада хочотугар быйылгы ыһыаҕы саха норуота көлөүнэттэн көлүөнэҕэ бэрт харыстабыллаахтык илдьэ кэлбит тоҕус сиэрин-туомун толорууннан саҕалаатылар. Бастаан түһүлгэни түптэ буруотунан ырастааһын сиэрэ-туома толорулунна. Үгэс быһыытынан, тоҕус туруйа уолаттар түптэ уотун сахтылар. Үрүҥ таҥастаах далбар хотуттар иһиттээх түптэ күөх дыргыл буруотунан сыт таһааран, күн  хаамыытынан дьонтон-сэргэттэн куһаҕан дьайы дьалбарытар эргиири оҥордулар. Чуораанчыктаах оҕолор, дэйбиирдээх эр дьоннор ытык түһүлгэ киэҥ киэлитин ыраастыыр тыас таһаараннар, сиэри-туому ситэрэн биэрдилэр.  

 

Саха саҥа дьыла үүммүтүн, самаан сайын салаллабытын көрдөрөр, сыспай сиэллээх, хороҕор муостаах этэҥҥэ күөххэ үктэммитин айхаллаан, далбар хотуттар түһүлгэни саҥа охсуллубут күөх отунан тэлгэтэ ыстылар.Саха киһитэ былыргы түүр кэмин саҕаттан аты ытыгылыыр үгэһи тутуһар, ыһыахха сылгыны дэлэтэр Дьөһөгөй Айыыга сүгүрүйэр. Ол иһин саҥа охсуллубут күөх оттоох түһүлгэҕэ бастакынан аттаахтар тахсаннар, сылгыларын сэргэҕэ баайаллар. 

Оҕолор, Саха Өрөспүүбүлүкэтин кэскиллэрэ, күөх сайын кэлиитин уруйдуур үҥкүүнэн көрсөллөр. Кыталык-кыргыттар кыҥкынас ырыаларынан кылыһахтаан тэлээрэ көтөн киирэллэр. Сахаларга кыталык үҥкүүтүн дьоллоох эрэ киһи көрөр. Салгыы кыргыттар “Салама баайыыта” сиэри-туому саха кырыымпатын тыаһыгар доҕуһуоллатан киирэн толороллор. Итэҕэл быһыытынан, салама орто дойдуну үөһээ олохтоох Айыылары кытта ситимниир диэн өйдөбүл баар. 

 

Ыһыах аһыллыытын чыпчаал түгэнинэн алгыс сиэрэ-туома буолла. Салама уонна чэчир тутуурдаах кыргыттар уонна оҕолор тоҕустуу туруйа уол уонна аҕыстыы кыталык кыыс арыалдьыттаах үс Алгысчыты уруйдуу көрсөллөр.  Алгысчыттар Ытык уокка уонна Үрүҥ Аар Тойон айыыларга сүгүрүйүү сиэрин-туомун толороллор. Туймаада Ыһыаҕын бары кыттыылаахтара Олоҥхо сиригэр дьолу-соргуну, ситиһиини, этэҥҥэ буолууну түстүүр бу сиэри-туому сүһүөхтэригэр туран, Алгысчыттар кэннилэриттэн “Уруй-туску! Айхал-мичил!” сиэр-туом тылын хатылааннар, эттэригэр-сииннэригэр, өйдөрүгэр-санааларыгар илгэлээх ардахтыы иҥэриннилэр. Саха норуотун итэҕэлинэн, күн тахсар илиҥҥи саҕахтан айыы сиригэр сырдык күүстэр көмүскүүр арчылара, харысхаллара түһэр дииллэр.

 

Ити кэнниттэн кымыһы алҕааһын кэмигэр, үгэс быһыытынан, кымыстаах сүрүн кэриэн айах чороонтон аҕа ууһун баһылыгар, ыһыаҕы ыытааччыга айах туталлар. «Аан Дойду Айыыларыгар – айхал! Ийэ Дойду иччилэригэр – уруй-туску! Уйгу-быйаң тосхоллоннун! Уруй-айхал!» - диэн Егор Борисов кымыстаах Ытык чороонноох тутар. Сүрүн түһүлгэ бары өттүгэр олорор ыһыахчыттары кымыһынан күндүлүүллэр. Бу күн 11 тыһыынчаттан тахса киһи биир кэмҥэ кымыһы иһиитэ Гиннес рекордун быһыытынан бэлиэтэннэ.

 

Өрөспүүбүлүкэ баһылыгын эбээһинэһин толорооччу Егор Борисов норуокка туһаайан Ысыах Саха сиригэр олохтоох бары норуоттар сомоҕолоһууларын, өйдөһүүлэрин интернациональнай бырааһынньыктарыгар кубулуйбутун бэлиэтээтэ. Кини Саха Өрөспүүбүлүкэтэ бүтүн Дальнай Восток уонна дойду кэскиллэрин быһаарар сүҥкэн соруктары толорорун туһунан эттэ. «Биир күҥҥэ хас да стратегическай суолталаах объектары үлэҕэ киллэрии ону бигэргэтэр. Бэҕэһээ Мирнэй улууһугар Удачнайга аан дойдуга саамай бөдөҥ алмааһы хостуур шахта аһылынна, Дьокуускай куоракка оҕолорго 600 миэстэлээх саамай бөдөҥ комплекс тутулланүлэҕэ киирдэ. Саха сиригэр бүтүн Дальнай Восток сайдыытын  уонунан сылларга хааччыйар кыахтаах гаас саппаастаах сири туһаҕа таһаарыы саҕаланан эрэр. Саха сирин олохтоохторо сарсыҥҥы күҥҥэ эрэллэрэ улахан”, -- диэн эттэ Егор Борисов.

 

Российскай Федерация Президенин Дальнай Восток федеральнай уокуругар боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлин солбуйааччы Андрей Мотовилов Саха сиригэр олорор бары 120 омуктар уопсай бырааһынньыктарынан буолбутун бэлиэтээтэ итиэннэ Саха сирин бары олохтоохторугар эйэни, этэҥҥэ буолууну, дьолу баҕарда. 

Судаарыстыбаннай Дуума депутата, өрөспүүбүлүкэ бастакы Президенэ Михаил Николаев, ыһыах 23 сыл анараа өттүгэр Саха сиригэр судаарыстыбаннай бырааһынньык быһыытынан биллэриллибитин санатта. Кини өрөспүүбүлүкэтээҕи ыһыах ыҥырыылаах ыалдьыттарынан дойду  бастакы сирэй салайааччылара буолбуттарын, ол курдук, 1995 сыллаахха Таатта улууһун Ытык-Күөлүгэр ыытыллыбыт ыһыахха  Российскай Федерация бастакы Президенэ Борис Ельцин, Нам улууһугар 1999 сыллаахха ыытыллыбыт ыһыахха  Россия Президенэ Владимир Путин ыалдьытаабыттарын аҕынна. Михаил Николаев  кэнники сылларга ыытыллар ыһыахтарга Гиннес рекордарын олохтооһун үтүө өрүттээҕин бэлиэтээтэ. 2011 сыллаахха Туймаада ыһыаҕар хомуска биир кэмҥэ оонньооһун саамай улахан ансамблын, 2012 сыллаахха — «Аан дойдуга саамай улахан оһуохай» рекордара олохтоммута. Быйыл “Туймаада алгыһа – кымыс иһиитин саамай бөдөҥ сиэрэ-туома” диэн сиэр-туом ыытыллар. Саха норуотун ураты култууратын бу маннык биһирэмнээн көрдөрүү Саха сирин аатын-суолун киэҥ эйгэҕэ таһаарар, үрдэтэр. 

 

«Бырааһынньыгынан, үлэһит, талааннаах, кэрэ уонна улуу саха норуота”, -  диэн саҕалаата бэйэтин эҕэрдэтин Российскай Федерацияҕа Доминиканскай Өрөспүүбүлүкэ Чрезвычайнай уонна Боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ Хорхе Луис Перес Альварадо. Кини бу ыһыахха кытта сылдьарыттан үлүскэнник үөрэрин биллэрдэ. «Саха сирэ – бэйэтэ историческай нэһилиэстибэлээх, уһулуччулаах ураты олохтоох-дьаһахтаах, айыллыбытынан турар улуу-дьаалы айылҕалаах, аныгы таһымҥа тэтимнээхтик сайдар регион буоларын көрө итэҕэйдим. Саха сирин олохтоохторо бэйэлэрин төрүт үгэстэрин умнубаттарын биһирээтим”, - диэн бэлиэтээтэ Посол уонна Доминиканскай Өрөспүүбүлүкэ итиэннэ Саха сирин икки ардыларыгар доҕордуу сыһыан бөҕөргүүрүгэр эрэнэрин биллэрдэ.

 

Дьокуускай баһылыга Айсен Николаев  Туймаада быйыгы ыһыаҕар өрөспүүбүлүкэтээҕи статус бэриллэн,  Дьокуускайга олорор бары 120 омуктар бэрэстэбиитэллэрин сомоҕолуур, култуураларын түмэр суолталааҕын туоһулуурун бэлиэтээтэ. «Ыһыах бырааһынньыга быйыл Российскай Федерацияҕа Култуура сылыгар ананна.  Ити биһиги национальнай бырааһынньыкпытыгар ураты суолтаны биэрэр. Эйэни, үтүөнү түстүүр үйэлээх өйдөбүллэргэ тирэҕирэр ыһыах үгэстэрэ көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэ туруохтара”, -- диэн туран куорат баһылыга дьоҥҥо-сэргэҕэ дьолу-соргуну, этэҥҥэ буолууну, уйгуну баҕарда.   

 

Туймаада ыһыаҕын үөрүүлээхтик арыйыыдоҕордоһуу оһуохайынан түмүктэннэ. Бырааһынньык икки күн устарыгар барда. “Туймаада алгыһа” диэн кымыһы элбэх киһи биир тэҥҥэ иһиитигэр Гиннес рекордун олохтооһун, “Өбүгэлэр оонньуулара”, “Дыгын оонньуулара”  күүстээхтэр уонна быһыйдар күрэхтэһиилэрэ, “Саламаат – 2014” саха аһын куонкуруһа, «Дьөһөгөй киэргэллээх симэҕэ», «Хомус Куо», «Саха талба-мааны таңаһа» куонкурустар,  «Дьөһөгөй оонньуулара» сылгыһыттар күрэхтэһиилэрэ, ат сүүрдүүтэ,  норуот маастардарын уус-уран оҥоһуктарын,  худуоһунньуктар быыстапкалара, норуоттар уонна биир дойдулаахтар программалара, саха сынньалаҥҥа оонньуур оонньуулара, кэнсиэр, онтон да атын киэҥ ис хоһоонноох оонньуу-көр тэрээһиннэрэ дьону астыннарда.