Өрөспүүбүлүкэ олохтоохторугар тыын суолталаах боппуруоһу дьүүллэһиигэ норуот депутаттара Алена Атласова, Александр Романов, Александр Уаров, Алексей Еремеев, Александр Корякин, Владимир Прокопьев, Юрий Николаев, Виктор Федоров, Дмитрий Саввин, Василий Местников, Петр Аммосов, Иван Шамаев, Юрий Садовников, СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Павел Маринычев, өрөспүүбүлүкэ промышленноһын министрэ Андрей Панов, олох-дьаһах, коммунальнай хаһаайыстыба министрэ Алексей Колодезников, министиэристибэлэр уонна биэдэмистибэлэр, наука бэрэстэбиитэллэрэ кытыннылар.

 

“Правительственнай чааска” көрүллэр туһааннаах боппуруоска сүрүн дакылааты өрөспүүбүлүкэ промышленноһын министрэ Андрей Панов иһитиннэрдэ. Саха Өрөспүүбүлүкэтин Президенэ 2011 сыл алтынньы 12 күнүгэр илии баттааабыт Ыйааҕынан “2012 – 2017 с.с. Саха Өрөспүүбүлүкэтин нэһилиэнньэлэх пууннарыгар гааһы киллэриигэ уонна гаас хаһаайыстыбата бигэ туруктаахтык үлэлиирин хааччыйыыга”   Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай тосхоло күүһүгэр киирбитэ. Бу тосхолунан барыахтаах үлэлэргэ барыта 21 923,8 мөл. солкуобайдаах үбүлэээһин көрүллүбүтэ. Ол иһигэр: Орто Бүлүүтээҕи гаас конденсаттаах сир – Мастаах – Бэргэ – Дьокуускай туһаайыынан 3-с утаҕы тардыыга уонна Кыһыл Сыырга 84 км усталаах гаас турбаларын тардар үлэҕэ 3 007,0 мөл. солкуобай федерального бүддьүөттэн кыттыгас үбүлээһин;  2 060,6 мөл. солкуобайдаах  үбүлээһин өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай бүддьүөтүттэн; бүддьүөт тас өттүттэн 16 856,3 мөл. солкуобай үбүлээһин, ол иһигэр, «АЛРОСА» АК (ОАО) акциятын атыылааһын суотугар киирбит 4 000,0 мөл. солкуобайдаах үбүлээһин.

 

Итинтэн 2012 – 2013 с.с. тосхолу олоххо киллэриигэ 3 115,1 мөл. солкуобай былааннаммыт, ол иһигэр: Орто Бүлүүтээҕи гаас конденсаттаах сир – Мастаах – Бэргэ – Дьокуускай туһаайыынан 3-с утаҕы тардыыга 893,2 мөл. солкуобайдаах федеральнай бүддьүөттэн кыттыгас үбүлээһин; 1 926,3 мөл. солкуобайдаах  үбүлээһин өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай бүддьүөтүттэн; 295,5 мөл. солкуобай бүддьүөт тас өттүттэн көрүллүбүт. Былааннаммыттан ити кэмҥэ 81%-на, ол аата 2 530,1 мөл. солкуобай тыырыллан бэриллибит. Онон нэһилиэнньэлээх пууннары гаастааһын 14,4% толоруллубут.

 

Кэбээйи улууһун Кальвица нэһилиэгэр, Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Төҥүлү, Тумул, Миирнэй улууһун Арыылаах нэһилиэктэригэр гаас ситимэ тардыллыбыт. Барыта -- 111,1 км усталаах гаас ситимэ, 5 181 олорор дьиэҕэ гаас киллэриллибит. Улахан Ааҥҥа уонна Төҥүлүгэ гаас 2 учаастага, 7 хочуолунай саҥардыллан тутуллубут, Үөһээ Бүлүүгэ Андреевскай нэһилиэгэр оҕо саадын хочуолунайа, Бүлүүгэ Чинэкэ нэһилиэгэр «СДК», Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар Аллараа Бэстээххэ “Улахан Абалаах”, Чүүйэҕэ оскуола, Хаҥаласка Улахан Аан оҕо спортивнай оскуолатын хочуолунайдара, Чурапчыга «Спортивнай»  квартал ититэр ситимин кытта холбуу тутуллан үлэҕэ киирбиттэр. Нам улууһугар барар гаас 2-с утаҕын тутар үлэлэр саҕаламмыттар.   Орто Бүлүүтээҕи гаас конденсаттаах сир – Мастаах – Бэргэ – Дьокуускай туһаайыынан 3-с утаҕы, «Майа – Табаҕа – Чурапчы – Ытык-Күөл» гаас сүрүн утаҕын тутар,  Кэбээйи улууһун Кальвица уонна Хаҥаласка Улахан Аан нэһилиэктэригэр гааһы киллэрии үлэлэрэ бардылар. Илин эҥэргэ Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Төҥүлү, Тумул нэһилиэктэрин гаастааһын үлэлэрэ саҕаламмыт. Өлүөнэни туоруур гаас турбата өрөмүөннэммит. Андрей Панов салгыы бу тосхол иһигэр баар хос тосхоллорунан үбүлэнэн ыытыллар үлэлэргэ тохтоон, дакылааттаата.

 

Дакылаакка министр 2012 – 2013 с.с. ыытыллыахтаах гаастаһын үлэлэрэ тоҕо ситэри толоруллубатах биричиинэлэрин ыйда. Кини төрүөт үксүгэр үлэни бэдэрээттэспит тэрилтэ үбүлээһинэ уонна производственнай кыаҕа мөлтөҕөр сытарын иһитиннэрдэ. Ол курдук Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Төҥүлү, Тумул нэһилиэктэрин гаастааһыҥҥа үлэлээн испит «МагнумТраст», «АНМАР» ХЭТ-тэри,   «Майа – Табаҕа – Чурапчы – Ытык-Күөл» хайысханан гаас сүрүн ситимигэр үлэлээбит «СтройПроектСервис», «Сахапромстрой» тэрилтэлэри кытта түһэрсиллибит үлэ хантарааҕа тохтотуллан эрэллэр.

 

Нэһилиэнньэлээх пууннары гаастааһын хаамыытын көрөр мунньахха норуот депутаттара министр Андрей Пановтан чопчу хоруйдары эрэйэр ыйытыылары биэрдилэр. Ол курдук, бастатан туран, Александр Уаров 2014 сылга былааннаммыт гаастааһын үлэтигэр 1млрд 470 мөл. солкуобай сурулла сылдьарыттан 1 млрд. 114 солкуобайдаах үлэ толоруллубута 76 эрэ бырыһыаҥҥа тэҥнэһэрин, былааны толоруу тоҕо намыһаҕын министр хайдах быһаарарын туһунан ыйытта. Министр хоруйугар хантараагы тохтотуунан сибээстээн, саҥа бэдэрээччити көрдөөһүн атахтаабытыттан сылтаан, көрдөрүү намтаабыта бэлиэтэннэ. Норуот депутата гаастааһыҥҥа бүддьүөт тас өттүнэн көрүллэр үбүлээһин ханнык тэрилтэлэртэн киирэрин туһунан ыйытыытыгар министр кэккэ тэрилтэлэртэн, ол иһигэр “Сахатранснефтегаз”, “АЛРОСА-ГАЗ” уо.д.а. тэрилтэлэртэн киирэрин туһунан эттэ. 

Дмитрий Саввин министртэн Таатта улууһун киинигэр Ытык-Күөлгэ гаас сүрүн утаҕа тиийэр түгэнигэр ыаллар дьиэлэрин гааска холбооһун болдьоҕун уонна нэһилиэнньэлээх пууннар гаас оттукка көһөр буоллахтарына, Харбалаах чоҕун разреһын кэскилэ хайдах буолуон, уматык ити икки көрүҥнэриттэн хайата экономическэй өттүнэн барыыстааҕын тустарынан чуолкайдаста. Гаас утаҕа Чурапчыга тиэрдилиннэҕинэ, салгыы Таатта улууһугар гаастааһыҥҥа бырайыак баарын, онон үбүлээһинэ көрүлүннэр эрэ ити үлэ толоруллуохтаах. Кыра, кырыы нэһилиэнньэлээх пууннар син биир элбэхтэрин быһыытынан Харбалаах чоҕор наадыйыы син биир баар буолуохтаах.

 

Отчуоттан көстөрүнэн, “РИК+” тэрилтэ нэһилиэнньэлээх пууннары гаастааһыҥҥа үбүлээһини көрөн кыттар. Манан сибээстээн дакылааччыттан норуот депутата Юрий Николаев бу тэрилтэттэн гаастааһыҥҥа 2014 сылга 4 млрд 300 мөл. солкуобай бэриллэрэ былааннаммытыттан төһө кээмэйдээх үбүлээһин барбытын, ол үп суотугар төһө кээмэйдээх гааска холбуур үлэ толоруллубутун, “Сибиир күүһэ” гаас турбата ааһар Ленскэй, Өлүөхүмэ, Алдан, Нерюнгри оройуоннарын уонна Ньурба, Сунтаар улуустарын нэһилиэнньэлээх пууннара гааска холбонуулара тосхолго киирбитин-суоҕун туһунан ыйытан отчуоттатта. “Сибиир күүһэ” гаас утаҕа ааһар сиригэр олорор 4 оройуоҥҥа гаастааһын үлэтэ барыахтаах. Оттон Сунтаар уонна Ньурба улуустара Бүлүү ГЭС-ин ыксалаһа олорор буоланнар, электрическэй сылыттыыга холбоноллоро бары өттүнэн табыгастааҕын, ити хайысхаҕа үлэ бара турарын туһунан министр Андрей Панов хоруйдаата.

 

Ити курдук норуот депутаттара Алена Атласова Горнай улууһугар, Аһыма нэһилиэгэр гааһы киллэрии, Александр Корякин Амма улууһа гаастааһын былааныгар ханнык болдьоххо турарын, гаас оттукка көһүү күүскэ баран эрэринэн, өрөспүүбүлүкэ коммунальнай хаһаайыстыбатыгар көрүллэр дотация кээмэйэ, бүддьүөккэ ноҕорууска төһө кыччыан сөбүн, Виктор Федоров туох биричиинэнэн өрүһү туоруур утаҕы өрөмүөннээһиҥҥэ харчы көрүллүбүтүн, Петр Аммосов Уус-Алдан улууһун Бороҕонугар гаас хаһан тиэрдиллиэҕин, киин куорат аттынааҕы Хаҥалас бөһүөлэгин чох хостуур разреһын инники дьылҕатын, Иван Шамаев гаастааһын тосхолугар фермердэр хаһаайыстыбаларын гаас оттукка холбооһун киирбитин-суоҕун, гаас турбатын Бүлүү өрүһү туоратыы төһө кыаллыан сөбүн, Алексей Еремеев “Сибиир күүһэ” гаас утаҕын тардар үлэҕэ олохтоох бэдэрээччиттэр төһө кыттыахтарын, Төҥүлү нэһилиэгэр олорор дьиэлэргэ гаас хаһан холбонуон сөбүн тустарынан элбэх ыйытыылары биэрэннэр, сиһилии хоруйдары ыллылар.

 

Оттон Владимир Прокопьев Саха Өрөспүүбүлүкэтин нэһилиэнньэлэх пууннарыгар гааһы киллэриигэ уонна гаас хаһаайыстыбата бигэ туруктаахтык үлэлиирин хааччыйыыга бу маннык тосхолунан эрэ буолбакка, аналлаах Концепцияны ылынан олохтоохтук ылсан үлэлиир наадатын бэлиэтээтэ.

 

Сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Александр Романов “правительственнай чаас” бары кыттыылаахтарыгар Саха сирин олохтоохторугар тыын суолталаах боппуруоска көхтөөх кыттыыны ылбыттарыгар махталын биллэрдэ.