Т³р³³бµт Сахабыт сиригэр тыа дьоно ынах сµ³´µнµ, сылгыны иитэн, дохуот киллэринэн, ас-та²ас о²остон олорор. £²µрµк куйаастан, ардахтан да толлубакка оттоо´ун²а к³хт³³хтµк тахсаллар. Ол курдук мин бµгµн ха´ыат н³²µ³ кэккэ сылларга «Биир ньыгыл Россия» партияттан куратор бы´ыытынан алты´ар Горнайым улуу´ун сайы²²ы кэм²э µлэтин-хамна´ын сырдатыахпын ба±арабын.
Ааспыт 2011 сыл олус курааннаан, µгµс ходу´а хатан-кууран, Горнай улуу´ун µрдµнэн оттоо´ун тµмµгэ м³лт³х со±ус буолбута. Ол и´ин, от тиийбэт буолан, улуус нэ´илиэктэрэ £лµ³нэ ³рµ´µ баты´а сытар Нам, Ха²алас улуустарыттан, Дьокуускай Хата´ыттан атыыла´ан, онтон эбии Амурскай уобаластан сакааста´ан, атын эмиэ от µµммэтэх Илин э²эр, Ньурба, Бµлµµ улуустарын курдук, µгµстµк сµµрэн-к³т³н президеммит Егор Борисов, правительство, тыа ха´аайыстыбатын министерствотын улахан к³м³л³рµнэн этэ²²э сµ³´µнµ, сылгыны энчирэппэккэ кыстыгы туоратан, т³рµ³х ылан, кµ³ххэ µктэммиттэрэ.
Ааспыт кы´ын кы´ал±аларын учуоттаан, улуус ба´ылыга Петр Алексеев бы´аччы дьа´алынан ынах сµ³´µгэ, сылгыга оту бэлэмнээ´и²²э, µµтµ ыа´ы²²а, сири о²орууга анал хамыы´ыйа тэриллэн хара сааскыттан к³дьµµстээх µлэ са±аламмыта.
Нэ´илиэктээ±и тыа ха´аайыстыбатын тэрилтэлэрэ, ТХПК-лар, баа´ынай, чаа´ынай ха´аайыстыбалар т³´³ оту бэлэмнэнэллэрэ, ханна оттууллара бы´аарыллыбыта. Ыам ыйын бастакы декадатыгар ³тт³³´µн µлэтэ тэрээ´иннээхтик ыытыллыбыта. От ыйын са±аланыытыттан улуус µрдµнэн уопсайа 13 толору механизациялаах, 44 ситэтэ суох механизациялаах, 55 илии звенота от µлэтигэр, тахсыбыттара. Ходу´а сирдэр хайдах µµнµµлээхтэрэ чуолкайданан, с³пк³ аттарыллан быйылгы оттоо´ун хата к³дьµµстээх буолла. Бала±ан ыйын 25 кµнµнээ±и туругунан сыллаа±ы былаан улуус µрдµнэн 87,2% толорулунна, ол эбэтэр 18 398 тонна от кэби´иллэн, рулоннанан бэлэмнэннэ.
Ыраах сытар учаастактарга оттоо´у²²а к³´³ сылдьар биригээдэлэр тэрилиннилэр.
Одуну нэ´илиэгин «Улуу сы´ыы» учаастагар Виктор Никифоров салайааччылаах баа´ынай ха´аайыстыбата 75 тоннаны, Атамай нэ´илиэгэр «АТО» тэрилтэ 108 тоннаны, ыраах у´ук сытар Малтааны нэ´илиэгин Сата±ай учаастагар Николай Сидоров биригээдэтэ 90 тоннаны, Кировскай нэ´илиэгин «Нэлэгэр» учаастагар «Сир» баа´ынай ха´аайыстыба 160 тоннаны, «Уолбут» учаастагар «Уолбут» баа´ынай ха´аайыстыба 100 тоннаны, Бэрдьигэстээх нэ´илиэгин «Мээнэ» учаастагар Галина Стручкова ха´аайыстыбата 150 тоннаны, «Сыырдаах» учаастагар Анастасия Скурихина ха´аайыстыбата 200 тоннаны, Мытаах нэ´илиэгин «Ханда» учаастагар «Чочо±ор» тэрилтэ 120 тоннаны, «Дугда» учаастагар Софрон Осипов салайааччылаах «Эргис» ха´аайыстыба 8 тоннаны оттоотулар.
Иван Слепцов салайааччылаах тыа ха´аайыстыбатын министерствота оттоо´у²²а улахан бол±омтону ууран, правительство уураа±ар оло±уран оттуур техниканы а±алан биэртэлээбитэ горнайдарга улахан т³´µµ кµµс буолла. Кµн-дьыл сайы²²ы ыйдарга µчµгэйдик туран быйылгы кэби´иллибит, рулоннаммыт от хаачыстыбата олох µчµгэй. ¥гµс кэтэх ха´аайыстыбалаах ыаллар, баа´ынай ха´аайыстыбалар атын курааннаабыт улуустар ха´аайыстыбаларын кытары дуогабарда´ан саппаас оту бэлэмнээтилэр.
Онон 2012-2013 сыллаах кыстыгы Горнай улуу´ун бары ха´аайыстыбалара бэлэмнээх к³рµстµлэр, холкутук кыстыыр кыахтаннылар. Улууска баар ынах сµ³´µнµ, µ³рµнэн сылгыны энчирэппэккэ, ³сс³ элбэтэр сыаллаах-соруктаах µлэ кµµскэ нэ´илиэктэринэн ыытыллар.
¥µтµ, эти астыырга улуус µрдµнэн со±отуопкалыыр-астыыр тэрилтэнэн 2008 сыллаахха тэриллибит «Маай» ТХПК буолар. «Маай» ТХПК µлэтэ-хамна´а сылын аайы тупсар, сити´иилэрэ µксµµр. Кини о²орон та´аарбыт бородууксуйата Дьокуускай куоракка хама±атык атыыга барар. Валерий Дьяконов бэрэссэдээтэллээх кооператив правлениета быйылгы сайын «Улахан µµт» программанан сити´иилээхтик µлэлээтэ. Уопсайынан, Валерий Николаевич Горнай улуу´угар биир саамай сатабыллаах салайааччынан биллэр. Дьон-сэргэ кинини µлэни к³дьµµстээхтик тэрийэрин и´ин ытыктыыллар. Дириэктэр эбээ´инэ´ин толорооччу, эдэр салайааччы Иннокентий Луковцев сылы эрэллээхтик тµмµктµ³хпµт диэн, µлэни-хамна´ы тэрийэр. Ол курдук, алтынньы 1 кµнµгэр µµт со±отуопката 2604 тонна, арыы о²оруута 56 тонна буолла.
Сµ³´µ ахсаанын к³±µрэппэт сыалтан тыа ха´аайыстыбатын министрэ Иван Слепцов бирикээ´инэн хас кыстыыр ынах сµ³´µ т³б³тµгэр 6 ты´ыынча солкуобай кээмэйдээх субсидия анаммытын бµгµ²²µ кэм ирдэбилигэр олох с³пт³³х бы´аарыы буолар дии саныыбын.
Ол курдук бензин, электроэнергия, ас-µ³л сыаната µрдµµ турар кэмигэр, тыа дьоно барахсаттар сылгы-сµ³´µ иитиэхпит этэ диэн, баар харчыларын, пенсияларын барытын от тиэйиитигэр кутан биэрэллэр.
Тыа сиригэр ынах сµ³´µнµ, сылгыны иитэн, бэйэтин оло±ун-дьа´а±ын тэринэр эдэр ыалга государство ³ттµттэн анал к³дьµµстээх ³й³бµл о²о´уллара наадатын олох к³рд³р³н и´эр. Бу эдэр дьон дэриэбинэ, нэ´илиэк сис ыаллара буола улаатаннар, би´иги сахабыт норуотун быстыбат тирэ±э, омук бы´ыытынан ч³л буоларбытыгар т³´µµн кµµс буолуохтара.
Саха Республикатын народнай депутата,
Ил Тµмэн Хонтуруоллуур кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ
Семен Олесов