Тыл этэн кыттыбыт дьон, түмсүү салайааччыта Михаил Дмитриевич Егоров, кини солбуйааччыта Юрий Наумович Иванов, холкуос чилиэнэ, үйэтин тухары ыччат сүөһүнү төлөһүтүүгэ олоҕун анаабыт үлэ ветерана, бэйэтин кэмигэр Москваҕа бүтүн Россиятааҕы тыа сирин уус-уран самодеятельноһын көрүүгэ бастаан, Кремль дыбарыһыгар түмүктүүр концерт киэргэтиитэ буолбут норуот ырыаһыта, сцена ветерана Евдокия Максимовна Иванова-Хаарылык Дуунньа, өр сылларга Хорула нэһилиэгэр сопхуос отделениетыгар, салалтатыгар өйүн-санаатын ууран үлэлээбит-хамсаабыт Семен Григорьевич Никифоров, Ион Отчутов сиэнэ Туйаара Никитична Николаева уонна да атыттар саҥа кинигэ нэһилиэк ити кэминээҕи олоҕун үйэтитэр, историческай, социальнай-экономическай уонна сиэр-майгы өттүнэн иитэр суолтатыгар тохтоотулар. Тэрээһин кыттыылаахтара РСФСР уонна Саха АССР культуратын үтүөлээх үлэһитэ, «Бочуот знага» уордьан кавалера, ССРС кинематографиятын туйгуна, Российскай Федерация бочуоттаах кинематографиһа Иван Спиридонович Жараев кинигэ ис хоһоонугар тохтоон, тус ахтыытын, сыанабылын кэпсиир видеотун сэргээн иһиттилэр. «Бичик» национальнай кинигэ кыһатын аатыттан кинигэни бэчээккэ бэлэмнээбит редактор Наталья Игнатьева «Үйэлэри уҥуордаабыт үтүө аат – Дьуона Оччуутап» кинигэ «Саха сирин үлэһит дьоно» сериянан тахсыбытын ыйда итиэннэ кинигэ суолтатыгар санаатын үллэһиннэ.

 

Кинигэни Гаврил Степанов иилээн-саҕалаан, бэчээккэ таһаарыыны салайбыта кэрэхсэбиллээҕин бэлиэтиир тоҕоостоох. Гаврил Степанов тыл этиитигэр кинигэ тахсыытыгар өйөбүл-тирэх буолбут Ил Түмэн депутаттарыгар Антонина Григорьеваҕа, Владимир Прокопьевка уонна Василий Иннокентьевка тус бэйэтин уонна олохтоох нэһилиэнньэ барҕа махталын тиэртэ. Итини сэргэ кини нэһилиэк килбэйэр киинигэр көстүүлээх миэстэҕэ И.Н.Отчутов бюһун итиэннэ Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Кыайыыны уһансыбыттарга икки стеланы туруорууну норуот депутаттара Антонина Афанасьевна уонна Владимир Михайлович ис сүрэхтэринэн ылынан, өйдөөн, көмөлөспүттэрин бэлиэтээтэ. «Хорула» түмсүү салайааччыта Михаил Егоров улуус саамай ыраах сытар кырыы нэһилиэгин кыһалҕаларын быһаарыыны тус накаас быһыытынан ылынан үлэлиир Антонина Григорьеваҕа олохтоох нэһилиэнньэ махталын тиэрдэн туран, А.А.Григорьеваҕа Ньурба улууһун Хорула нэһилиэгин бочуоттаах киһитин үрдүк аатын иҥэриигэ быһаарыы ылыллыбытын туһунан иһитиннэриитэ тэрээһин кыттыылаахтарын биһирэбилинэн, ытыс таһыныытынан доҕуһуолланна.  

Антонина Григорьева Хорула олохтоохторо Кыайыы 70 сылыгар анаан киэҥ далааһыннаах үлэни ыыппыттарыгар тохтоон тыл эттэ. «Ньурба оройуонуттан уоттаах сэриигэ 2 754 киһи ыҥырыллыбытыттан 1 509 буойуммут төрөөбүт түөлбэлэригэр төннүбэтэхтэрэ», --  диэтэ кини уонна Улуу Кыайыыны тыыл үлэһиттэрэ, кырдьаҕастар, ийэлэр, оҕолор бэйэни харыстаммат килбиэннээх үлэлэринэн аҕалсыбыттарын бэлиэтээтэ. «Кинигэҕэ холкуостаахтар күн тахсыаҕыттан хара киэһээҥҥэ диэри Кыайыы туһа диэн күүстээхтик үлэлээбиттэрэ сырдатыллар. Маннык кинигэ тахсыыта, туох да саарбаҕа суох, үүнэр көлүөнэ ыччаты төрөөбүт дойдуга бэриниилээх буолууга иитэр-уһуйар сүдү суолталаах», -- диэн эттэ Антонина Григорьева.

 

 «Өктөөп төлөнө» холкуос 1937 сыллаахха тэриллибит. «Торуудьааҥҥа, Сабыылаҕа, Тыһаҕаска, Көтөрдөөххө, Быһыттаахха саҥа солооһун бааһыналарын мас суханан, табыыканан бэрт элбэх бааһыналары оҥорон, бурдук ыһыытынан дьарыктаммытынан бараллар. Оҕолуун-улаханныын да ордубакка бары үлэлииллэр. 1940 с.с. Дьуон Ньукулаайабыс Ньурбаҕа киирэн, Антоновкаттн Өлөксөөндүр кэриэйи кэпсэтэн, көһөрөн таһааран Торуудьааҥҥа, Тыымпылыырга хортуоппуй, хаппыыста, эриэппэ, турунуопус олордуутун саҕалыыр. Умсаннаахха, Булдугур Кулуһуннааҕар, Ойуур Кулуһуннааҕар уонна Тыымпылыырга улахан иэннээх бааһыналары оҥортоон, бурдук ыһыыта саҕаланар. Саҥа сиртэн уонна эмньик сиртэн бурдук үрдүк үүнүүтүн ылан, «Өктөөп төлөнө» уонна «Энгельс» холкуостар Бүтүн Россиятааҕы Тыа Хаһаайыстыбатын Ситиһиитин быыстапкатын кыттыылааҕа буолаллар», -- диэн саҥа кинигэҕэ РФ журналистарын союһун чилиэнэ, Хорула бочуоттаах олохтооҕо Иван Николаев суруйар.

 

Ити курдук күүрээннээхтик үлэлээн, «Өктөөп төлөнө» сүөһү, сылгы иитиитигэр, сир үлэлэригэр нуорматын аһара толорон, 1940 с. Саха АССР Совнаркомун уурааҕынан Саха АССР холкуостарын Бочуотунай дуоскатыгар киллэриллибит, үс сыл субуруччу Союз НХСБ-н (ВДНХ) кыттыылааҕынан буолбут. 1940 с. холкуос ССРС улахан быыстапкатыгар иккис истиэпэннээх дипломунан, 10 тыһ. солк. харчынан, бэрэссэдээтэл Дьуона Оччуутап «Ирбис» диэн германскай мотоцилынан, өйдөбүнньүк кинигэнэн бириэмийэлэммиттэр, бурдугу үүннэриигэ үрдүк көрдөрүүлэри ситиспит бэрэссэдээтэл Дьуона Оччуутап аата НХСБ Бочуотун кинигэтигэр кыһыл көмүс буукубанан суруллан, үйэ-саас үйэтитиллибит.  Бэрэссэдээтэл бэйэтигэр бэриллибит мотоциклын молотилкаҕа атастаһан, холкуоһугар аҕалан үлэлэппит. Бурдук тардар миэлиҥсэттэн бурдугу саас ахсын хас эмэ атынан Ньурбаҕа тиэйэн киллэрэр эбиттэр.

 

Ити ситиһиилэр барылара холкуостаахтар бэйэни харыстаммат күүстээх үлэлэрин түмүгэ этэ: «Ходуһаҕа, бааһынаҕа үлэ сарсыарда 5 чаастан саҕаланара, киэһэ 10 чааска түмүктэнэрэ», -- диэн суруллар кинигэҕэ.   

 

И.Н.Отчутов сиэнэ Туйаара Николаева эһэтин олоҕо кини биэс сиэнигэр, икки хос сиэнигэр салҕанарын, кинигэ суруллар кэмигэр кини эһэтэ дьон-сэргэ, нэһилиэк туһугар ыыппыт үлэтин, олоҕун туһунан элбэҕи билбитин-көрбүтүн бэлиэтээн туран, кинигэни билиһиннэриини тэрийбит, эһэтин туһунан үтүө ахтыыларын эппит-тыыммыт  биир дойдулаахтарыгар махтанна.

 

 

 

 

 

 

Открывая презентацию, председатель землячества Хорулинского наслега Нюрбинского улуса Михаил Егоров сообщил, что книга издана национальным книжным издательством «Бичик» Республики Саха (Якутия) и входит в серию «Саха сирин үлэһит дьоно» («Трудовые биографии Якутии»). В книге рассказывается о жизни Иона Николаевича Отчутова, который работал председателем колхоза «Өктөөп төлөнө» («Пламя Октября») Нюрбинского района в тяжёлые годы Великой Отечественной войны.

 

Общественный лидер Хорулинского наслега Гаврил Степанов выразил слова благодарности народным депутатам республики Антонине Григорьевой, Владимиру Прокопьеву и Иннокентию Васильеву за помощь в издании книги. Он напомнил, что парламентарии Якутии Антонина Григорьева и Владимир Прокопьев оказали помощь в установке бюста Н.И. Отчутова в селе Хорула Нюрбинского улуса и возведении двух стел с именами жителей села, ковавших Победу на фронтах Великой Отечественной войны. В благодарность за вклад в развитие наслега принято решение присвоить Антонине Григорьевой звание почётного гражданина Хорулинского наслега Нюрбинского района.

 

Председатель постоянного комитета Государственного Собрания (Ил Тумэн) по науке, образованию, культуре, средствам массовой информации и делам общественных организаций Антонина Григорьева подчеркнула, что Нюрбинский улус богат не только природными красотами и ресурсами, но и людьми, внёсшими огромный вклад в развитие своего родного улуса и республики. Одним из таких людей, несомненно, является председатель колхоза «Өктөөп төлөнө» («Пламя Октября») Нюрбинского района Ион Николаевич Отчутов. Имя легендарного председателя колхоза, который смог не только организовать самоотверженный труд колхозников для перевыполнения планов сельскохозяйственных работ и приближение Победы, но и спасти население от голодной смерти, до сих пор живо в памяти народной.

 

Антонина Григорьева отметила, что жители села Хорулу провели юбилейные мероприятия, приуроченные к 70-летию Победы в Великой Отечественной войне, с большим размахом. «Из Нюрбинского района на войну были призваны 2 754 жителей, из них 1 509 воинов так и не вернулись в свои родные земли», - сообщила народный депутат республики и добавила, что Победу своим самоотверженным трудом приближали труженики тыла. Основная тяжесть труда в военное время легла на плечи женщин и детей.

 

Колхоза «Өктөөп төлөнө» («Пламя Октября») был образован в 1937 году, и первым председателем был избран Ион Николаевич Отчутов. Сразу после образования колхоза начал заниматься выращиванием пшеницы. С 1940 года в колхозе стали выращивать картофель, капусту, репу и турнепс. Своим самоотверженном трудом колхозники добились выдающихся результатов – в одном гектаре пашен стали выращивать 15,1 ц. зерна. За трудовые успехи И.Н. Отчутов в течение трёх предвоенных лет являлся участником ВДНХ. Его имя занесено в Почётную книгу Всесоюзной Сельскохозяйственной выставки за высокий урожай яровой пшеницы. «В книге рассказывается, как колхозники трудились от зари до зари, приближая Победу. Издание книги, несомненно, будет иметь огромное значение для патриотического воспитания подрастающего поколения», - сказала парламентарий республики Антонина Григорьева.

 

Своими воспоминаниями об Ионе Николаевиче Отчутове поделились ветераны тыла и труда Юрий Наумович Иванов, Евдокия Максимовна Иванова, Семён Григорьевич Никифоров, Ксенофонт Михайлович Степанов и другие. Своё видеообращение с воспоминаниями прислал заслуженный работник культуры РСФСР и ЯАССР, кавалер ордена «Знак Почёта», отличник кинематографии СССР, почётный кинематографист Российской Федерации Иван Спиридонович Жараев. От имени национального книжного издательством «Бичик» Республики Саха (Якутия) выступила редактор Наталья Игнатьева.

 

Родная внучка И.Н. Отчутова Туяра Николаева выразила слова благодарности  за организацию презентации книги и тёплые воспоминания о деде. Она отметила, что в процессе работы над книгой узнала много интересного о жизни и деятельности своего легендарного деда и истории своего родного Хорулинского наслега. Туяра Никитична подчеркнула, что жизнь Иона Николаевича Отчутова продолжается в его пяти внуках и двух правнуках.