Барыта 24 улуустан хаһыат редактордара түмсэн санаа атастастылар. Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков быйылгы түмсүүгэ мустубут редактордары саҥа саҕаламмыт 2018 сылынан уонна идэлээх бырааһынньыктарынан эҕэрдэлээтэ. Кэпсэтиигэ улууска хаһыат үлэтин суолтатын, кыһалҕаларын, былаас өттүттэн туох көмө баар буолуон сөбүгэр тохтоото. «Сүнньүнэн дьон кэлиҥҥи кэмҥэ хаһыакка, сурукка тардыһыыта мөлтөөтө. Онуоха хаһыаты оҥорооччулар суолтаҕыт төттөрүтүн улаатар. Иккиһинэн, саха тыла киртийэн эрэр. Итиннэ хаһыаттартан ураты суруйар албастар улахан харгыһы үөскэттилэр. Ватсабка, интернет ситимигэр суруллубуту ааҕа-ааҕа сорохтор хаһыат даҕаны маннык суруйдаҕына хайдаҕый диэн санаалаахтар. Тылбытыгар «чэпчэки» сыһыан киирдэ. Литературнай тылы тутан сылдьар дьон, эһиги хаһыат үлэһиттэрэ тыа сирин эйгэтигэр саха тыла чөл туруктаах буолуутугар үлэни ыытаҕыт. Ол үлэҕитигэр-хамнаскытыгар ситиһиини баҕарабын», - диэн туран кэпсэтиигэ кытталларыгар ыҥырда.

 

Бастакынан Бүлүү улууһун «Олох суола» хаһыат редактора Василий Мандаров санаатын эттэ. «2017 сыл элбэх тэрээһиннэри, үтүө өйдөбүлү хаалларан ааста. Ол курдук, биһиэхэ Бүлүүгэ Олоҥхо ыһыаҕа киэҥ далааһыннаахтык, дьиҥ сахалыы тыыннаах ыытыллыбыта. Бары билэргит курдук Александр Николаевич тус бэйэтинэн хонтуруоллаан, тэрийсэн ыһыахпыт үрдүк таһымҥа, өрө көтөҕүллүүлээхтик барбытыгар түгэнинэн туһанан бүлүүлэр ааттарыттан махталбытын тириэрдэбит. Олоҥхо ыһыаҕар биһиги пресс-киини тэрийэн биир идэлээхтэрбит үлэлииллэригэр бары өттүнэн усулуобуйа оҥорбуппут. Александр Николаевич, Олоҥхо ыһыаҕын тэрийэр бөлөҕө кыттыылаах хас даҕаны пресс-конференция ыытыллан үлэ кэпсиир, көрдөрөр, тарҕатар эйгэлэргэ киэҥник сырдатыллыбыта», - диэн бэлиэтээтэ. Василий Мандаров улуус депутата буоларын быһыытынан, ааспыт сылга Ил Түмэн тэрийэн ыыппыт олохтоох салайыныы депутаттарын бастакы съеһигэр кыттыыны ылбытын, маннык тэрээһин тыа сирин депутатын статуһун үрдэтэрин, үлэ көдьүүстээх буоларыгар көмөлөөҕүн эттэ. 

 

Дьааҥы улууһун хаһыатын кылаабынай редактора Майя Акимова Ил Түмэни кытары ыкса сибээстээхтик үлэлииллэрин кэпсээтэ. «Ааспыт сылга Боронук орто оскуолатын учуутала Акулина Стручкова Ил Түмэҥҥэ Кэбээйи-Дьааҥы уокуругуттан депутат буолбута. 2017 сыл түмүгэр биһиги биир дойдулаахпыт Наталья Попова «Ил Түмэн» издательскай дьиэтигэр генеральнай дириэктэр-редакторынан ананан үлэтин саҕалаата. Инникитин даҕаны хоту дойду кыһалҕаларын тупсарар туһугар тэҥҥэ үлэлэһиэхпит, сырдатыахпыт». Онтон Өлүөхүмэ хаһыатын редактора Дарья Тимофеева хаһыат редакцията 1965 сыллаахха тутуллубут хаарбах дьиэҕэ олорорун, сотору кэминэн бу кыһалҕа быһаарылларыгар эрэнэллэрин иһитиннэрдэ.

 

Мэҥэ Хаҥаластан «Эркээйи» хаһыат редактора Алена Докторова: «Дьокуускай куоракка Бэчээт күнүгэр аналлаах тэрээһиннэр Ил Түмэн сыллата ыытар дьыалабыай көрсүһүүтүттэн саҕаланара олус үчүгэй. Спикер Александр Жирков улуус хаһыаттарыгар болҕомтотун уурарыттан биһиги тустаах дьон сүргэбит көтөҕүллэр. Кини бэйэтэ ааттаан-суоллаан илии баттаан ыыппыт кинигэлэрин бэлэх тутан редакциянан үөрбүппүт. Улуус хаһыаттара Ил Түмэн пресс-сулууспатын кытта ыкса ситимнээхтик үлэлиибит. Кинилэр ыытар матырыйаалларыгар суруллубуту, ол эбэтэр Ил Түмэҥҥэ ылыллыбыт сокуоннары нэһилиэнньэҕэ тириэрдэн, улууспут, нэһилиэкпит депутаттарын үлэлэрин хаһыаппытыгар тиһигин быспакка сырдатабыт. Дьон быраап өттүгэр ситэ билбэтэ-көрбөтө үгүс. Холобура, Ил Түмэн чөл олох туһунан сокуонун сырдаппыппытын нэһилиэнньэ үөрэ аахпыта. Уонна Ил Түмэн биир улахан ситиһиитэ депутаттарбыт сыралаах үлэлэрин түмүгэ федеральнай таһымҥа «Уһук Илиҥҥи гектар» сокуоҥҥа элбэх эбиилэри, көннөрүүлэри киллэрбиттэрин нэһилиэнньэҕэ тириэрдиигэ, өйдөтүүгэ үлэлэһэбит. Өссө биири бэлиэтиибин, судаарыстыбаннай деятель, поэт Афанасий Илларионов аатынан Ил Түмэн сыллата суруналыыстарга аныыр Судаарыстыбаннай бириэмийэтэ баара олус үчүгэй. Бу бириэмийэ суруналыыстар үлэҕэ-хамнаска дьулуһууларын күүһүрдэр. Арай кэлэр сылларга улуус хаһыаттарын редакцияларыгар Ил Түмэн үлэтин сырдатыыга анал куонкурус биллэриллэрэ буоллар үлэни өссө көхтөөх оҥоруо этэ», - диэн түмүктээтэ.  

 

«Сунтаар сонуннара» хаһыат редактора Борис Николаев 2018 сыл бастакы аҥаарыгар 1500 тыһыынча сурутааччыламмыттарын иһитиннэрдэ. Ил Түмэн пресс-сулууспатын түргэн-тарҕан, киэҥ далааһыннаах үлэтин бэлиэтээтэ. Сунтаартан депутат Александр Уаров өрүү редакцияны кытары алтыһарын, биир дойдулаахтара кининэн киэн тутталларын эттэ. Борис Парфеньевич суруналыыс хамнаһа бүгүҥҥү күҥҥэ олус кыратын, эдэр ыччат идэ ылан баран ити кыһалҕаттан үлэҕэ киирбэтин, үрдүкү салалта хамнас боппуруоһун көрөрө буоллар диэн санаатын эттэ.

 

Анна Посельская, Таатта улууһун хаһыатын редактора: «Биһиги, Таатта улууһун олохтоохторо, бэйэбит депутаппытыгар Дмитрий Саввиҥҥа уонна Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирковка махталбытын тириэрдэбит. Хаһыаппытыгар Ил Түмэн пресс-сулууспата ыыппыт матырыйаалларын таһаарабыт, дьон-сэргэ сэргээн ааҕар. Быйыл саха чулуу уола Платон Ойуунускай төрөөбүтэ 125 сылын туолар. Ити бэлиэ түгэҥҥэ анаан үлэбитин саҕалаабыппыт ыраатта. Хаһыат эйгэтигэр эттэххэ, суруйуу жанрын элбэтиэҕиҥ, оччотугар дьон болҕомтотун тардыахпыт этэ. Биһиги эдэр ааҕааччыларбытын угуйаары хаһыаппыт сайтыгар мобильнай сыһыарыы үлэлэтэбит. Түөрт ый устата 5540 тахса киһи көрдө. Статистика түмүгүнэн орто саастаах дьон элбэхтэ көрбүтэ биһигини үөртэ», - диэн үлэтин уопутун кэпсээтэ.

 

Суруналыыстар сойуустарын бырабылыанньатын бэрэссэдээтэлэ Галина Бочкарева көрсүһүү сахалыы тылынан баран, редактордар санааларын сайа эппиттэрин бэлиэтээтэ. «Биир идэлээхтэрбин Россия Бэчээтин күнүнэн эҕэрдэлиибин. Ааспыт сылга Ил Түмэн Александр Николаевич салалтатынан сахалыы тыллаах «Саха дойдута» бастакы хаһыат тахсыбыта 110 сылын уонна «Саха саҥата» сахалыы сурунаал бастакы нүөмэрэ тахсыбыта 105 сылын көрсө «Сахалыы бастакы хаһыаттар, сурунаал» диэн кинигэни бэчээттээн киэҥ эйгэҕэ тарҕатта. Өрөспүүбүлүкэ уопсастыбаннаһа бу бэлиэ түгэни П.А. Ойуунускай аатынан Саха академическай театрыгар киэҥник бэлиэтээбитэ. Кинигэ Саха сиригэр сурук-бичик уонна уус-уран тыл сайдыытын историятыгар улахан суолталаах историческай докумуонунан буолар. Атын омуктар бары бэйэлэрэ анал бэчээт күннээхтэр. Театрга ыытыллыбыт тэрээһиҥҥэ саха бэчээтин күнэ от ыйын 1 күнүгэр бэлиэтэнэрэ буоллар диэн этии киирбитэ. Ити күн сахалыы тыллаах хаһыаттарга, саха тылынан суруйар суруналыыстарга ураты болҕомтону ууруохпут», - диэн түмүктээтэ.

 

 

Сибээс уонна информационнай технология министерствотын миниистирин солбуйааччы Чокуур Гаврильев этиллибит кыһалҕалары туоратарга үлэ ыытылларын иһитиннэрдэ. «Сахалыы тыллаах хаһыат анала тугуй диэҥҥэ эһиги «Сахалыы бастакы хаһыаттар, сурунаал» диэн кинигэттэн ааҕаҥҥыт эппиэтин ылбыккыт. В.В.Никифоров-Күлүмнүүр суруйбут ыстатыйатын ааҕан киһи элбэҕи өйдүүр. Александр Николаевич  дириҥ ис хоһоонноох кинигэни таһаартаран биһигини соһутта да, үөртэ да. Дьиҥ саха олоҕо тыа сиригэр баар. Саха тыла тыа сиригэр сүтүө, симэлийиэ суохтаах. Онуоха эһиги, суруналыыстар, төһүү күүс буолаҕыт. Тыл баар буоллаҕына норуот баар, норуот баар буоллаҕына сайдыы баар буолар», - диэн этэн туран, Ил Түмэн салалтатыгар үгэс буолбут көрсүһүүнү тэрийбиттэрин иһин өрөспүүбүлүкэ суруналыыстарын аатыттан махталын тириэртэ.

 

«Ил Түмэн» издательскай дьиэ генеральнай дириэктэрэ-редактор Наталья Попова улуус хаһыаттара нэһилиэнньэҕэ, норуокка чугастарын бэлиэтээн туран, быраап өттүгэр анал балаһа таһааралларыгар ыҥырда. «Ил Түмэн кэнники кэмҥэ чөл олох туһугар үлэлэстэ. Өрөспүүбүлүкэбитигэр 168 нэһилиэнньэлээх пууҥҥа аһыы утах атыыламмат буолла. Инники сайдыыбыт, чөл куппут бигэ буоларын туһугар хардыы уурулунна. Кэнники сир сокуонугар хамсааһын таҕыста. Ити сокуоннары хаһыаккыт балаһатыгар киэҥник сырдатыҥ. Улуус хаһыаттарыгар үлэлэригэр бэриниилээх дьон үлэлии сылдьаллар диэн тоһоҕолоон этэбин. Ситим баар буоллаҕына үлэ-хамнас тэтимириэ. Бары санаабытын холбоон, матырыйаалларбытынан хардарыта атастаһан үлэлиэҕиҥ», - диэн ыҥырда.  

 

Улуус хаһыаттарын өйөөһүн быһыытынан улуус иһигэр бэчээттэнэн тарҕанылларыгар анаан, почта өҥөтүнэн туһаныыга ыраах улуустарга барарыгар көмө диэн бюджеттан харчы көрдөрдөххө суолтата улахан буолуо этэ. Этиилэргитин толору суруйан биһиэхэ киллэриҥ. Сахалыы хаһыаттар тарҕаныыларыгар, сахалыы кинигэ бэчээттэниитигэр Ил Түмэн санаата чугас.

 

Саха бэчээтин от ыйын 1 күнүгэр бэлиэтиир туһунан ыйааҕы үөһэттэн күүтэн олорбокко, Суруналыыстар сойуустара тэрээһиннэ ыытыҥ. Төһө кыалларынан сахалыы суруйууну көҕүлүөҕүҥ, элбэтиэҕиҥ. Бүгүн ыҥырыыбытын ылынан кэлэн кыттыыны ылбыккытыгар махтанабын, үлэҕитигэр ситиһиилэри баҕарабын», - диэн Александр Жирков көрсүһүүнү түмүктээтэ.   

 

Редактордар кэпсэтиигэ сүрүннээн олорор, үлэлиир усулуобуйаларын, хамнас үрдээбэтин, эдэр ыччат, эр дьон үлэлии кэлбэтин, почта өҥөтө сыаналааҕын бэлиэтээтилэр. Баар харгыстары үтэйэн үлэҕэ кынаттанан айа-тута, өрөспүүбүлүкэ сайдарын туһугар үлэлэһэллэрин, Ил Түмэн быйылгы көрсүһүүтэ сахалыы тылынан барбытыттан үөрбүттэрин иһитиннэрдилэр.