Улуус депутаттарын Сэбиэтигэр алта сүрүн уонна ревизионнай хамыыһыйа үлэлииллэр. Бюджет, үп уонна нолуок хамыыһыйатын Осипов Софрон Софронович; сокуоннас уонна уопсастыбаҕа бэрээдэк хамыыһыйатын Дьячковскай Михаил Владимирович; тыа хаһаайыстыбатын, айылҕа харыстабылын хамыыһыйатын Аржаков Николай Афанасьевич; тутуу, энергетика, урбаан сайдыытын хамыыһыйатын Макаров Иван Григорьевич; сири-уоту тупсарыы хамыыһыйатын Лебедев Константин Иннокентьевич; социальнай бэлиитикэ хамыыһыйатын Гуляев Николай Николаевич, ревизионнай хамыыһыйаны Архипов Иннокентий Николаевич салайан, тустаах боппуруостар сессияҕа бэлэмнээх киирэллэригэр үлэлэһэллэр. Маны сэргэ хамыыһыйалар бэрэссэдээтэллэрэ састааптаах Президиум үлэлиир. Хонтуруоллуур-ааҕар палаатаҕа бэрэссэдээтэл Барашкова Анна Иннокентьевна улуус Сэбиэтин сессиятыгар, нэһилиэк бэрэстэбиитэллээх уорганнарыгар финансовай өттүн көрөн эксперт түмүктээһиннэрин оҤорор. Сөптөөх түмүктэр таһаарыллан, тустаах итэҕэстэр туоратылыннылар. Сессияҕа киирэр боппуруостар Чурапчы прокуратуратын (прокурор Ядреев Иван Васильевич) анал экспертизатын ааһаллара үлэҕэ көмөлөөх буоларын бэлиэтиир тоҕоостоох.

 

2017 сылга Чурапчы улууһун нэһилиэктэрин Аҕа дойду сэриитин кэмигэр хоту улуустарга күүс өттүнэн көһөрүү буолбута 75 сыла туолар. Хоту көһөрүллүү кыттыылаахтарыгар Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дарханын 2015 с. ахсынньы 9 к. А1-11826 №-дээх анал дьаһалыгар олоҕуран, 2016 сыл саҥатыгар улуус депутаттарын Сэбиэтин нөҥүө саҥа тутулла турар дьиэҕэ социальнай көмөнү түҥэтии балаһыанньата бигэргэммитэ. Маны таһынан, улуус Уопсастыбаннай Сэбиэтин, «Чурапчы улууһун Бочуоттаах донора» балаһыанньалара үлэлииллэр, Чурапчыга ыытыллыбыт IX Олоҥхо ыһыаҕар, Хайахсыт нэһилиэгин олохтоохторун туруорсуутунан, Чурапчы нэһилиэгэр баар оҕо эстетическэй киинигэр олоҥхоһут И.Г.Теплоухов-Тимофеев аата иҥэрилиннэ. Бу саҥа дьиэ улууспут талааннаах оҕолорун сайыннарар киин буолан үлэлии турар.

 

Улуус бюджетыгар сир атыытыттан уонна арендатыттан киирбит үп 50 % нэһилиэктэр бюджеттарыгар бэриллиитин туһунан анал бэрээдэк олоххо киирэн, көдьүүстээхтик үлэлээтэ, нэһилиэктэр карталарын, былааннарын, сир докумуонун оҥортороллоругар туһуланна.

 

Чурапчы улууһа тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанар улуус буоларбыт быһыытынан, бу салааны сайыннарыы анал бырагырааматыгар 10 мөлүйүөн солкуобай сууманы улуус бюджетыттан сыллата көрөбүт. 2016 сылга бу бырагырааманы үбүлээһин 11 мөлүйүөн солкуобайга тэҥнэспитэ. Итиннэ нэһилиэктэр укпут 7 930 тыһ. солк. эбэн, тыа хаһаайыстыбатын сайдыытыгар быйыл уопсайа 18 930 тыһыынча солкуобай угулунна, онон хаһааҥҥытааҕар да элбэх харчы көрүлүннэ.

 

Бу үлэлэргэ барытыгар улууспут баһылыгын, Россия Федерациятын уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыатын хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ Андрей Тимофеевич Ноговицыны кытта бииргэ сүбэлэһэн, биир хайысханы тутуһарбыт ситиһии тҥрүҥтүнэн буолар.

 

Улуус депутаттарын Сэбиэтигэр боппуруостары дьүүллэһиигэ улуус дьаһалтатын управлениеларын, отделларын салайааччылара, нэһилиэнньэ быһаччы кыттыыны ылаллар.

 

2016 сыллаахха улуус дьаһалтатын наҕараадаҕа хамыыһыйатыгар көрүллэн, депутаттар быһаарыыларынан, улуус социальнай-экономическай сайдыытыгар кылааттарын киллэрбит уонна улуус уопсастыбаннай, култуурунай, спортивнай олоҕор үтүөлээх дьоммутугар: Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитигэр, «Чурапчы» ТХПК директорыгар Аржаков Николай Афанасьевичка; ХII ыҥырыылаах Үрдүкү Сэбиэт депутатыгар, Төлөй, Чурапчы нэһилиэктэрин Бочуоттаах олохтооҕор, Саха Өрөспүүбүлүкэтин социальнай фондатын отделын салайааччытыгар Захаров Афанасий Афанасьевичка; Саха Өрөспүүбүлүкэтин бочуоттаах ветераныгар, Болугур нэһилиэгин олохтооҕор Михайлов Николай Григорьевичка; Россия Федерациятын үтүөлээх юриһыгар, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитигэр, юридическай наука докторыгар Миронов Дмитрий Николаевичка; Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитигэр Ноев Тимофей Васильевичка; Россия Федерациятын уопсай үөрэхтээһинин бочуоттаах үлэһитигэр, көҥүл тустууга ССРС спордун маастара Макаров Семен Прокопьевичка — барыта 6 киһиэхэ «Чурапчы улууһун Бочуоттаах гражданина» аат иҥэрилиннэ.

 

Улуус Сэбиэтин көрүүтүгэр сылдьар боппуруостартан биир саамай суолталаахтарынан муниципальнай тэриллии бюджетын бигэргэтии уонна туолуутун хонтуруоллааһын буолар. Бюджет барылын ылыныах иннинэ туһааннаах хамыыһыйалар хас биирдии тус сыаллаах бырагыраама туолуутун, нэһилиэктэргэ тиийэн миэстэтигэр үөрэтэн, ырытыһан үлэлииллэр.

 

Улууспутугар баар уопсастыбаннай түмсүүлэргэ улахан болҕомто ууруллар. Барыта 26 итинник тэрилтэ биир хайысханан үлэни-хамнаһы ыытар. Күһүҥҥү үлэ саҕаланыыта уонна сылы түмүктүүр кэмҥэ дьон-сэргэ олоҕор-дьаһаҕар туһалаах хайысханы тутан, быйыл үһүс сылын “Чөл олох” десана нэһилиэктэринэн, кыра учаастактарынан сырытта. Бу көрсүһүү сыалынан нэһилиэнньэ туох кыһалҕалааҕын билсии, кинилэргэ көмөнү миэстэтигэр тэрийии буолар.

 

Кэлиҥҥи кэмнэртэн, дьахтар хамсааһынын тэҥэ, эр дьон түмсүүтэ инники күөҥҥэ таҕыста диэтэххэ, алҕас буолбатах. Эр дьон нэһилиэктэринэн сылдьан, ийэ, оҕо, дьиэ кэргэн туруктаах буоларыгар туһуламмыт бэрт интэриэһинэй көрсүһүүлэри тэрийэн ыыттылар.

 

2016 сылга улууспутугар музей сыла биллэриллэн, А.А.Саввин аатынан кыраайы үөрэтэр улууспут музейыгар үйэтитии үлэтин чэрчитинэн, 1938–1993 сыллардааҕы депутаттарга стендэ оҥоһулунна. Өрөспүүбүлүкэҕэ сири-уоту тупсарыы сылынан, туһааннаах хамыыһыйа көҕүлээһининэн эдэр тутааччылары мунньан, Чурапчы сэлиэнньэтигэр тротуар оҥоруутугар, нэһилиэктэринэн көҕөрдүү үлэтигэр депутаттар инники күөҥҥэ сырыттылар. Маны таһынан, араас анал акцияларга кыттабыт, холобур, Россия Почтата ыыппыт «Дерево добра» акциятын чэрчитинэн саастарын ситэ илик оҕолору чэбдигирдэр кииҥҥэ сурунааллары сурутууга көмө буоллубут.

 

Улуус нэһилиэктэрин депутаттарын түмэр, чөл олоҕу сырдатар сыалтан, 3 спартакиаданы тэрийэн ыыттыбыт. Спартакиадаҕа улууспут түөрт хайысхатынан чугас сытар нэһилиэктэрин холбоһуктаах уонна улуус депутаттарын хамаандалара 5 көрүҥҥэ күөн көрсөллөр. Бу күрэхтэһиини сэргэ үлэ уопутун атастаһыы, нэһилиэктэр сүрүн кыһалҕаларыгар олоҕуран, семинардар, «төгүрүк остуоллар» тэриллэллэр.

 

Саха Өрөспүүбүлүкэтин олохтоох бэйэни салайыныы бэрэстэбиитэллээх уорганнарын Ассоциациятын иһинэн ВСМС Чурапчытааҕы салаата тэриллибитэ. Бу салааҕа барыта 45 чилиэннээх, олор истэригэр улуус Сэбиэтин депутаттара, нэһилиэк баһылыктара, улуус дьаһалтатын сүрүннүүр исписэлиистэрэ киирэллэр. Улууспутугар ыытыллар сүрүн дьаһалларга көхтөөхтүк кыттабыт. Сыл түмүгүнэн ВСМС иһинэн ыытыллар “Лучшее местное отделение” куонкуруска 3 истиэпэннээх дипломунан наҕараадаламмыппыт.

 

2016 сыл муус устарга олохтоох бэйэни салайыныы боппуруостарыгар семинарга уонна депутаттар V Спартакиадаларыгар Нам сэлиэнньэтигэр ҥрҥспүүбүлүкэ 19 улууһуттан депутаттар икки күн устата спорт 5 көрүҥэр күөн көрсүбүттэрэ. Чурапчы улууһун депутаттарын хамаандата үһүс төгүлүн бастакы миэстэни ылан, кубок хаһаайынынан буолбуппут.

 

Чурапчы улуустааҕы Сэбиэтэ ыаллыы сытар Таатта улууһун депутаттарын кытта 2013 сылтан ыкса үлэлэһэбит. Ол курдук, Чурапчы, Таатта улуустарыгар сылдьан, хардарыта үлэ уопутун атастаһан, бииргэ сынньалаҥы тэрийэбит, доҕордоһобут.

 

Маны таһынан Илин эҥэр улуустар ассоциациялара тэриллэн, бэрэстэбиитэллээх уорган быһыытынан бииргэ сомоҕолоһон, сүрүн үлэни ырытыһан, нэһилиэнньэ туһатыгар көдьүүстээхтик үлэлиибит.

 

Кулун тутар 29-30 күннэригэр аан бастакытын ыытыллаары турар Саха Өрөспүүбүлүкэтин бэрэстэбиитэллээх уорганнарын депутаттарын съезтэригэр Чурапчы улууһуттан 17 нэһилиэктэн биирдии, 8 улуус депутата, барыта 25 депутат састааптаах делегация барарга бэлэмнэнэр. Бу күннэргэ съезд делегаттарын тэрээһин мунньаҕын ыыттыбыт.

 

Съезд резолюциятыгар маннык этиилэри киллэрэр былааннаахпыт:

 

♦ хонтуруоллуур-ааҕар палаата ыыппыт бэрэбиэркэтин түмүгүн толоруу иһин эппиэтинэһи үрдэтэргэ;

♦ муниципальнай тус сыаллаах бырагыраамалар тус сыаллаах кҥрдҥрүүлэрин уонна индикатордарын уларытыыны, муниципальнай тус сыаллаах бырагыраамалары улуус Сэбиэтин быһаарыытынан ылынарга;

♦ нэһилиэктэргэ илии баттыыр бырааптаах депутаттар Сэбиэттэрин бэрэссэдээтэлин уопсастыбаннай саҕалааһын быһыытынан киллэрэргэ;

♦ нэһилиэк, улуус депутаттарын статуһун көтөҕөр, депутаттар үлэлэрин күүһүрдэр сыаллаах, бэрэстэбиитэллээх уорганнарга туспа үлэһиттэрдээх анал аппараат баар буоларын туһунан этии киллэриэҕиҥ диэн, ассоциацияҕа ыытыллыбыт мунньахпытыгар быһаарыы ылыммыппыт.

 

2017 сылга улууспутугар История сыла биллэриллэн, анал концепцията бигэргэннэ. Сыл саҥатыгар биллиилээх биир дойдулаахтарбыт С.С.Яковлев – Эрилик Эристиин, саха бастакы лингвист учуонайа С.А.Новгородов төрөөбүттэрэ 125 сылларын бэлиэтээтибит. Чурапчы улууһун депутаттарын сырдатар дьоҕус кинигэни таһаарар былааннаахпыт.

 

Чурапчы улууһа (оройуона) муниципальнай тэриллии депутаттарын Сэбиэтигэр күн бүгүн ытыктыыр аҕа табаарыстарбыт — 1 ыҥырыыга талыллыбыт, Чурапчытааҕы олох-дьаһах коммунальнай хаһаайыстыба маастара Макаров Иван Григорьевич, үлэ ветерана, Хадаар нэһилиэгин салайбыт Луковцев Гаврил Гаврильевич, Чурапчы нэһилиэгэр өр сылларга баһылыгынан үлэлээбит Оконешников Иван Иванович сүбэ-ама, төһүү күүс буолаллар. Улууспут сайдарын туһугар улууспут дьаһалтатын, олохтоохторун кытта биир сомоҕо буолан үлэлии-хамсыы сылдьабыт.