Федерация Сэбиэтин оборонаҕа уонна куттал суох буолуутугар кэмитиэтин көһө сылдьар мунньаҕар РФ Арктикатыгар нацияҕа куттала суох буолуутун сокуонунан бигэргэтии боппуруоһун кэпсэттилэр. Манна Федерация Сэбиэтин кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ, солбуйааччылара, чилиэннэрэ уонна РФ оборонаҕа министиэристибэтин бэрэстэбиитэллэрэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин спикерэ Александр Жирков, норуот депутаттара, СӨ Бырабыыталыстыбатын чилиэннэрэ кытыннылар.

 

 

-- РФ Арктикатын сирэ-уота устатынан-туоратынан киэҥин уонна аан дойдуга бу сиргэ интэриэс улаханын болҕомтоҕо ылан туран, бүгүн буолбут мунньах суолталааҕын бэлиэтиэм этэ. РФ Арктикатын сиригэр «Арктическай пятеркаҕа» киирэр судаарыстыбалар эрэ өттүлэриттэн интэриэс баар буолбатах, Арктика сирин аннынааҕы баайын туһаныан баҕалаах дойдулар эмиэ интэриэстэрэ улахан. ССРС эстибитин кэннэ Арктика сирин куттала суох буолуутун сорох өрүттэрин аахсыбат буолбуттара. Ол иһин билигин бу сир-уот ураты суолталанар уонна биһиги, сокуону оҥорооччулар, ҥттүлэриттэн болҕомтону эрэйэр. Билигин Российскай Федерация Арктикатын туһунан сокуон  суох. Бүгүҥҥү көһө сылдьар мунньахха бу боппуруоска ханнык кыһалҕалар баалларын уонна ону хайдах быһаарар туһунан кэпсэттибит. Бүгүн Саха Өрөспүүбүлүкэтин парламентарийдарыттан, Федерация Сэбиэтин чилиэннэриттэн сокуон оҥоруутугар үгүс ыллыктаах этиилэр киирдилэр. Оборона, кыраныыссатааҕы сулууспа, уопсастыбаҕа бэрээдэк уонна да атын  салаалары таарыйар боппуруостар кҥрүлүннүлэр. Бүгүн киирбит этиилэр Арктика сиригэр-уотугар нацияҕа куттал суох буолуутун толору хааччыйарга тирэх буолуохтара.

 

 

-- Арктика сиригэр нацияҕа куттал суох буолуута сытыы боппуруоһунан буолар. Россия уйгута хас биирдии регионуттан саҕаланар, ол курдук Саха сирэ биир суолталаах регионунан буолар. Муора пуортаах Саха сирэ Россия геополитическай балаһыанньата тирэхтээх буоларыгар улахан оруоллаах. Арктикаҕа сыһыаннаах биэс судаарыстыба бу территорияны баһылааһыҥҥа утарсыылары көрсүөхтэрин сөп. Кэлиҥҥи сылларга Саха сиригэр болҕомто намыраабыта, киэҥ сири-уоту умнууга хаалларбыттара. Билигин Арктика сирин-уотун баһылааһын үлэтин сайыннарыахха наада, ол эрээри ону сэргэ норуокка куттал суох буолуутун үлэтин тэрийиэххэ наада. Бүгүҥҥү мунньах көдьүүстээх түмүгү аҕалыаҕа. Тоҕо диэтэххэ, нацияҕа куттал суох буолуутун хааччыйар хас да сокуон барыла оҥоһулла сылдьар. Тустаах министерстволар сөбүлэҥнэрин ааһан, билигин сокуон оҥоһуллуутугар Вячеслав Штыров салайааччылаах Федерация Сэбиэтин оробуочай бөлөҕө көхтөөхтүк үлэлэһэ сылдьар. Сотору кэминэн сокуон барыллара Федерация Сэбиэтин көрүүтүгэр киириэхтэрэ.   

 

 

 

 

«Уһук Илин  уонна Забайкалье» парламеннар ассоциацияларын мунньаҕар РФ субъектарын сокуону оҥорор мунньахтарын бэрэссэдээтэллэрэ кытыннылар. Мунньах бэбиэскэтин биир сүрүн боппуруоһунан «Уһук Илиҥҥи гектар» федеральнай сокуоҥҥа киирэр уларыйыылар буоллулар.

 

 

-- Бүгүҥҥү мунньахха көдьүүстээх кэпсэтии таҕыста. Уһук Илин регионнарыгар гектар сири түҥэтии туһунан сокуон барыла оҥоһулларыгар киирбит этиилэри хаттаан ырытыстыбыт. Бу этиилэр эрдэ болҕомтоҕо ылыллыбатахтара. Бүгүн Уһук Илиҥҥи регионнар сокуон таһаарар уорганнарын бэрэстэбиитэллэрэ сокуон сүнньүнэн баар итэҕэстэри ыйдылар, уларыйыы киирэн, инникитин сокуон толору үлэлииригэр эрэл баар. Билигин Уһук Илин регионнарыгар үлэлиир-хамныыр дьону тардар уонна олохсутар сорук турар. Ол эрээри сокуон билиҥҥи көрүҥэр бу соругу толорору утарсар итэҕэстэр бааллар. Онон сокуоҥҥа көннөрүүлэри киллэрэри ирдиир 50-тан тахса этиилэр  киирбиттэрин ырытыстыбыт.

 

 

- Парламеннар ассоциацияларын үлэтигэр ситэри быһаарыллыбатах боппуруостар элбэхтэр. Ыйааһынаах быһаарыныылары ылынар кыахпыт суох, тоҕо диэтэххэ, баччааҥҥа диэри ассоциация бэрэссэдээтэлин тала иликпит. Ханнык баҕарар боппуруостары коллегиянан быһаарабыт, маныаха сыһыаннах быраап боппуруостарынан дьарыктанар специалистары кыттыһыннаран туран. Бүгүҥҥү мунньахха Парламеннар ассоциациялара тэриллиитигэр сүрүн оруоллаах Федерация Сэбиэтин оборонаҕа уонна куттал суох буолуутугар кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Виктор Озеров кыттыыны ылла. Кыһалҕалаах боппуруостары киин былаас соҕотоҕун буолбакка, субъектар бары биир сүбэнэн быһаараллара ордук кҥдьүүстээҕин бэлиэтээн, Парламеннар ассоциациялара тэриллибитэ диэн кини бэлиэтээтэ. Бүгүн үгүс боппуруостары көрдүбүт. Холобур, «Уһук Илиҥҥи гектар туһунан» сокуону, Аан дойду II сэриитэ түмүктэниитин бэлиэтиир датаны бары ырытыстыбыт, санаабытын эттибит.

 

«Россия федерализмын сайдыытын сытыы боппуруостара» регионнар икки ардыларынааҕы мунньаҕар Госдума депутаттара, Федерация Сэбиэтин сенатордара, субъектар сокуону таһаарар уонна олохтоох бэйэни салайыныы уорганнарын бэрэстэбиитэллэрэ кыттыыны ылбыттара.

 

 

 

 

 

-- Тыҥаабыт боппуруостары быһаарыан баҕалаах регионнар кыттыылаах маннык хабааннаах мунньах буоларын кэтэспиппит. Мунньахха этиллибит кыһалҕалар олоххо, кырдьык, бааллар, онтон аккаастанар кыахпыт суох. Холобура, Россия федерализма Федеральнай киин былаастан олус тутулуктааҕын, федерализм тэриллэрин саҕана ылыныллыбыт субъектары кытары дуогабар умнуллубутун мунньах кыттыылаахтара бэлиэтээтилэр. Билигин боломуочуйа үксэ киин былааска сүктэрилиннэ. Ол курдук мунньахха Россия федерализмын бүгүҥҥү балаһыанньатын субъектар интэриэстэрин учуоттаан туран уларытар туһунан этиилэр киирдилэр.

 

 

-- Саха сиригэр кэлэн үгүс элбэҕи биллим-кҥрдүм. Биһиги сыалбыт мунньахха эрэ кыттыы буолбатах, үчүгэй үлэлээх олохтоох бэйэни салайыныы уопутун кытары билсэр соруктаах кэлбиппит. Уустук усулуобуйаҕа олорор Саха сиригэр кэккэ олохтоох салайыныы уорганнара бэркэ дьаһанан олороллорун туһунан иһиттим. Муниципальнай былаас – норуот былааһа буолара кҥстҥр. Былаас уонна нэһилиэнньэ икки ардыларыгар ыкса сибээс баарын кҥрдүм. Мунньахха олохтоох бэйэни салайыныы уоргана үп ҥттүнэн боломуочуйаларын ырытыстыбыт. Дьиҥэр, федерализм тутула уустук. Алларааҥҥы судаарыстыбаннай тутултан үҥһэ тахсыахтаах, ситим ханан да быстыбакка, утарсыыны көрсүбэккэ субуллар буоллаҕына, судаарыстыбабыт бигэ тирэхтээх буолар. Ол иһин федерализм сайдыытын харгыстыыр проблемалары ырытыстыбыт. Инникитин бу итэҕэстэр туоратыллыахтара диэн эрэнэбит.