Александр Жирков Олоҥхо Уон сылын бэлэмнээн ыытыыга Саха Өрөспүүбүлүкэтин Национальнай тэрийэр кэмитиэтин Сэбиэтэ “Олоҥхо дойдутугар аан дойду норуоттарын эпостара” норуоттар икки ардыларынааҕы эпическэй форум кыттыылаахтарын кытта мунньаҕын бэс ыйын 19 күнүгэр ыытта.
Мунньахха “Аан дойду норуоттарын эпостарын өйдөбүнньүгэ” кинигэ сериятын таһаарыыга Национальнай тэрийэр кэмитиэт бырайыагын уонна ити серияны таһаарыыга норуоттар икки ардыларынааҕы редакционнай Сэбиэт састаабын талыы боппуруостара көрүлүннэ. Дьүүллэһиигэ эпоһы үөрэтиигэ, тэнитиигэ уонна чөл хаалларыыга үлэлиир аан дойду араас дойдуларыттан кэлбит учуонайдартан Бонн университетын бочуоттаах профессора Карл Райхл (Германия), Российскай-армянскай университет профессора Азат Егиазарян (Армения), өрөспүүбүлүкэ үөрэхтээһиҥҥэ министрэ Феодосия Габышева, культураҕа уонна духуобунай сайдыыга министрин бастакы солбуйааччы Туйаара Пестрякова, федеративнай сыһыаннаһыыларга уонна тас сибээстэргэ министрин солбуйааччы Фаина Соколова, үп министрин солбуйааччы Октябрина Никонова, Кэлэр көлүөнэлэр тус сыаллаах фондаларын генеральнай директора Евгений Сидоров, ХИФУ ректора Евгения Михайлова, “Саха” НКИК президенэ Иван Андросов уонна да атыттар кытыннылар.
Спикер мунньах саҕаланыытыгар ыраахтан кэлбит ыалдьыттарга туһаайан ЮНЕСКО 2005 сыллаахха саха норуотун олоҥхотун киһи аймах тылынан уус-уран улуу айымньытынан билиниэҕиттэн ыла Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр олоҥхону үөрэтиигэ, тэнитиигэ уона чөл хаалларыыга судаарыстыба таһымыгар ылыллыбыт дьаһаллар уонна ыытыллар үлэлэр тустарынан кэпсээтэ. Ол курдук 2006 сылтан ыла өрөспүүбүлүкэ Президенин Ыйааҕынан Олоҥхо Уон сыла биллэриллэн, судаарыстыба өттүттэн сыллата 20-40 мөл. солкуобай көрүллэн, араас хайысхалаах үлэ балайда тэрээһиннээхтик барар. Александр Жирков Олоҥхо бастакы Уон сыла быйылгынан түмүктэнэрин, ол эрээри олоҥхонон дьарыктанааччылар эрэ буолбакка, судаарыстыба, былаас өттүттэн олоҥхону өйөөһүнү салгыы ыытарга диэн дьон-сэргэ этиилэрин ылынан, Национальнай тэрийэр кэмитиэт өрөспүүбүлүкэ Президенигэр Олоҥхо Уон сылын 2015 сылтан салгыы, тохтоппокко ыытарга туруорсуутунан 2016 сылтан Олоҥхо иккис Уон сыла 2026 сылга диэри ыытыллыаҕа диэн иһитиннэрдэ.
Спикер, бастатан туран, өрөспүүбүлүкэҕэ 1930-с сыллартан ыла хас эмэ уонунан сылларга хомуллан мунньуллубут олоҥхо илиинэн суруллубута, кассетаҕа, пленкаҕа уһуллубута, архыыпка харалла сыталлара, кинигэҕэ тахсыбыттара үгүстэрэ хаарбахсыйбытын, мөлтөөбүтүн быһыытынан, олору аныгы харайар цифровой албастарга көһөрүү сыралаах үлэтэ саҕаламмытын, бу инники турар улахан соруктартан биирдэстэрэ буоларын бэлиэтээтэ. “Бу хайысхаҕа хас да тэрилтэлэр үлэлииллэр. Сүрүн үлэни ХИФУ-га тэриллибит анал лаборатория 10-тан тахса сыл устатыгар идэтийэн туран утумнаахтык ыытар”, -- диэтэ Александр Жирков. Спикер олоҥхо норуокка тыыннааҕын, ону чөл тутан кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сүүнэ сорук турарын бэлиэтээтэ.
Александр Жирков салгыы олоҥхону, норуоттар эпостарын тылбаастааһыҥҥа күдээринэ сыһыаннаһар сатамматын, мөлтөх тылбаас норуот тылынан уус-уран айымньытын сымсатарын ааһан, аныгы үйэ киһитэ эпоһы болҕойбот буолуутугар тиэрдиэн сөбүн бэлиэтээтэ. “Ол иһин биһиги үчүгэй, хаачыстыбалаах уонна идэтийбит таһымнаах тылбааска улахан суолтаны биэриэх тустаахпыт”, -- диэн эттэ спикер.
Мунньах кыттыылаахтара “Аан дойду норуоттарын эпостарын өйдөбүнньүгэ” (“Эпические памятники народов мира”) кинигэ сериятын таһаарыыга норуоттар икки ардыларынааҕы редакционнай Сэбиэти тэрийии боппуруоһун дьүүллэстилэр. Спикер өрөспүүбүлүкэ Национальнай тэрийэр кэмитиэтэ бу хайысхаҕа үлэни бэлиэр саҕалаабытын бэлиэтээтэ. “Аан дойду норуоттарын эпостара” Норуоттар икки ардыларынааҕы ассоциация вице-президенэ, “Дьулуруйар Ньургун Боотур” саха героическай эпоһын киргиз тылыгар уонна киргиз эпоһын “Манаһы” сахалыы тэҥинэн тылбаастааһын бырайыагын автора Александр Жирков саха эпоһа “Дьулуруйар Ньургун Боотур” кыргызтыы тылынан Кыргызтаҥҥа, оттон кыргыз “Манааһын” сахалыы тылбааһа ХИФУ ректора Евгения Михайлова өйөбүлүнэн “Бичик” кинигэ кыһатыгар бэчээттэнэннэр, икки өрөспүүбүлүкэ уонна норуоттар икки ардыларынааҕы библиотекалар фондаларыгар тарҕатыллыбыттарын туһунан кэпсээтэ. Маны сэргэ «Дьулуруйар Ньургун Боотур» олоҥхо английскайдыы тылбаастанан Лондоҥҥа тахсыбыта. “Иккис кинигэни Алтайга бэчээттээн таһаарары былаанныыбыт. Билигин “Маадай хара” эпос сахалыы тылбааһа бүтэн эрэр. «Дьулуруйар Ньургун Боотур» олоҥхо алтай тылыгар тылбаастаныаҕа. Алтай Өрөспүүбүлүкэтин салалтата маны өйүүр, парламент Бэрэссэдээтэлэ Иван Белеков, историк уонна литературовед, ити үлэ хайысхатын бэйэтэ сүрүннүүр. Биһиги билигин тыва эпоһыгар ылсан эрэбит”, -- диэтэ спикер уонна онтон салгыы “Урал Батыр”, “Алпамыш”, “Гэсэр”, хакастар “Алыптах нымах”, “Калевала” курдук атын норуоттар улуу эпостарын тылбаастааһын үлэтэ барара былааҥҥа баарын иһитиннэрдэ.
Итинник этэн туран спикер “Аан дойду норуоттарын эпостарын өйдөбүнньүгэ” кинигэ сериятын таһаарыыга норуоттар икки ардыларынааҕы редакционнай Сэбиэт састаабыгар Кыргызтантан “Аан дойду норуоттарын эпостара” норуоттар икки ардыларынааҕы ассоциация президенэ, профессор Бексултан Жакиев, Германияттан Бонн университетын бочуоттаах профессора Карл Райхл, Москваттан РНА А.М.Горькай аатынан Аан дойду литературатын институтун фольклорга сүрүн научнай үлэһитэ, доктор Анатолий Кудияров, Америкаттан Даллас прикладной лингвистикаҕа институтун доктора Робин Харрис, ХИФУ ректора Евгения Михайлова, ХИФУ профессора Василий Илларионов уонна Москваттан Российскай Федерация ЮНЕСКО дьыалаларыгар хамыыһыйатын эппиэттээх секретара Григорий Орджоникидзе кандидатураларын дьүүллэһиигэ таһаарда. Мунньах кыттыылаахтара ити кандидатуралары Сэбиэт састаабыгар сөптөөхтөрүнэн аахтылар. Сэбиэт састаабыгар кэлин өссө эбии дьону киллэриигэ Турция, Армения уо.д.а. делегацияларын өттүлэриттэн этиилэр киирэллэригэр, бу үлэлэргэ кыттыһалларыгар этилиннэ. Сэбиэт састаабыгар Александр Жирков кандидатурата киирдэ.
Карл Райхл аан дойду норуоттарын эпостарын кинигэтин сериятын таһаарыыга Саха сирин Национальнай тэрийэр кэмитиэтин бырайыагын итиэннэ бу хайысхаҕа анал съеһи тэрийиигэ этиитин өйүүрүн биллэрдэ уонна “Дьулуруйар Ньургун Боотур” олоҥхо английскайдыы тылбааһа табыллыбытын бэлиэтээтэ. Мунньахха профессор Азат Егиазарян эпоһы биирдиилээн дьон эрэ кыһамньытыгар найылаан кэбиспэккэ, судаарыстыбаннай политика таһымыгар таһаарыы бу улуу айымньылар дьоҥҥо-сэргэҕэ тарҕаныыларыгар, аан дойду таһымыгар тахсыыларыгар улахан көдьүүстээх буолуоҕун бэлиэтээтэ. Бочуоттаах профессор “Аан дойду норуоттарын эпостарын нэһилиэстибэтэ” (“Эпические наследия мира”) энциклопедияны таһаарарга этии киллэрдэ. Кыргызтан кинематографистарын Союһун бэрэссэдээтэлэ, “Айтыш” манасчылар общественнай фондаларын төрүттээччи Садык Шер-Нияз норуоттар эпостарын кылгатыллыбыт варианнара түмүллүбүт хомуурунньугу таһаарыы, хас биирдии эпос туһунан иккилии мүнүүтэлээх билиһиннэрииттэн таҥыллыбыт видеоролигы бэлэмнээн таһаарыы, ону Интернет социальнай ситимнэригэр тарҕатан киэҥник сырдатыыга туһаныы, общественность үбүгэр бу эйгэҕэ бириэмийэни олохтооһун туһунан этиилэри киллэрдэ.
Ити курдук мунньах кыттыылаахтара “Аан дойду норуоттарын эпостарын өйдөбүнньүгэ” кинигэ сериятын таһаарыыга өрөспүүбүлүкэ Национальнай тэрийэр кэмитиэтин бырайыагын өйөөтүлэр уонна ити серияны таһаарыыга норуоттар икки ардыларынааҕы редакционнай Сэбиэт састаабыгар кандитуралары таллылар. Эпоһы хас биирдии тылбаастааһыҥҥа туспа редакционнай коллегия тэриллэн үлэлиэхтээҕэ, ол састаабын бу талыллыбыт Сэбиэт бигэртиэхтээҕэ быһаарылынна. Маны сэргэ мунньах кыттыылаахтара Азат Егиазарян “Аан дойду норуоттарын эпостарын нэһилиэстибэтэ” энциклопедияны таһаарарга этиитин биһирээтилэр.
Мунньахха аан дойду араас дойдуларыттан, куораттарыттанкэлбит учуонайдар, культура уонна тыл үөрэхтээхтэрэ, тылбаасчыттар түмсэннэр “Аан дойду норуоттарын эпостара” Норуоттар икки ардыларынааҕы ассоциация вице-президенэ Александр Жирков норуоттар эпостарын хардарыта тылбаастаан, кинигэ сериятын таһаарыыга 2014 сыллаахтан саҕалаабыт өрөспүүбүлүкэ Национальнай тэрийэр кэмитиэтэ баһылыктаах бырайыагын олоххо киллэриини сөптөөх дьаһал быһыытынан үрдүктүк сыаналаан, өйөөтүлэр уонна бу хайысхаҕа бииргэ үлэлиир бигэ санаалаахтарын биллэрдилэр.
Ил Түмэн пресс-сулууспата
Участники форума поддержали проект Якутии по переводу эпосов на языки народов мира и выразили готовность к сотрудничеству
В парламенте республики 19 июня 2015 года под председательством Александра Жиркова состоялось заседание Совета Национального организационного комитета (НОК) по подготовке и проведении Десятилетия Олонхо и участников Международного эпического форума “Эпосы народов мира на земле Олоҥхо”.
В заседании рассмотрены вопросы издания книжной серии “Эпические памятники народов мира”, согласования состава международного редакционного совета книжной серии. В обсуждении приняли участие почетный профессор Боннского университета, доктор Карл Райхл из Германии, профессор Российско-армянского университета Азат Егиазарян из Армении, министр образования республики, сопредседатель оргкомитета республики Феодосия Габышева, ректор СВФУ им. М.К.Аммосова, народный депутат Ил Тумэна Евгения Михайлова, президент НВК «Саха», народный депутат Ил Тумэна Иван Андросов, первый заместитель министра культуры и духовного развития Туйаара Пестрякова, заместитель министра по федеративным отношениям и внешним связям республики Фаина Соколова, заместитель министра финансов Октябрина Никонова, генеральный директор НКО (фонд) «Целевой фонд будущих поколений РС (Я)» Евгений Сидоров, профессор СВФУ им. М.К.Аммосова Василий Илларионов и другие.
В начале заседания спикер ознакомил участников международного форума с принятыми в республике государственными мерами по изучению, распространению и сохранению олонхо, а также рассказал о деятельности Национального организационного комитета республики, о проделанной работе с момента объявления якутского эпоса олонхо шедевром нематериального устного наследия человечества. Так, в республике создано несколько институтов, которые занимаются проблемами изучения, распространения и сохранения эпического наследия. В Северо-Восточном федеральном университете имени Максима Кировича Аммосова открыт и успешно работает целый Институт олонхо, принят закон республики «О защите и сохранении эпического наследия коренных народов Республики Саха (Якутия)». Также в республике принята государственная программа по сохранению и распространению эпического наследия. В соответствии с этой государственной программой ежегодно в бюджете республики предусматривается от 20 до 40 миллионов рублей для того, чтобы работали общественные институты, научные, исследовательские, краеведческие, фольклорные организации для того, чтобы сохранить и распространить наше бесценное эпическое достояние.
Александр Жирков сообщил о том, что первое Десятилетие Олонхо завершается в текущем году, однако Национальный организационный комитет, учитывая желание населения республики, предложил Президенту республики объявить второе Десятилетие Олонхо с 2016 года по 2026 год, которое было поддержано.
Спикер отметил, что в республике началась трудоемкая работа по переносу олонхо в цифровые носители, так как начиная с 30-х годов прошлого века многие собранные на протяжении многих лет рукописи, записанные в кассеты и пленки олонхо, архивные и книжные материалы устарели. “Мы предпринимаем большие усилия для того, чтобы все эти записи переносить на на цифровые носители. Этой работой занимаются несколько подразделений. Ведущим подразделением является СВФУ, там создана специальная лаборатория, которая уже более 10 лет работает в этом направлении последовательно и профессионально. Сделано не все. Мы стараемся расширить эту работу. Считаем это одной их первых задач”, -- сообщил Александр Жирков.
Далее Александр Николаевич подчеркнул, что подходить поверхностно к переводу эпоса на языки народов мира, так как плохой перевод принижает уровень эпических произведений, создает неправильное восприятие и может отторгнуть современного человека от изустного шедевра наших предков. “Качеству, профессионализму перевода мы должны придать очень большое значение”, -- сказал спикер.
Участники заседания обсудили состав международного редакционного совета книжной серии “Эпические памятники народов мира”. Спикер отметил, что Национальный оргкомитет уже начал работу по претворению в жизнь проекта комитета по издании книг данной серии. Вице-президент международной ассоциации “Эпические памятники народов мира”, автор международного проекта по параллельному переводу якутского олонхо «Ньургун Боотур» на кыргызский язык, кыргызского эпоса “Манас” на якутский язык Александр Жирков рассказал о том, что эпос народа саха “Ньургун Боотур” издан в Кыргызтане на кыргызском языке, а якутский перевод эпоса “Манас” издан национальным издательством “Бичик” при поддержке ректора СВФУ Евгении Михайловой в Якутии и распространены среди библиотечных фондов двух республик и переданы в международные библиотечные фонды. Отмечено, что наряду с этим эпос “Ньургун Боотур Стремительный” издан на английском языке в Лондоне. “Вторую книгу мы планируем издать в Алтае. Сейчас завершается работа по переводу на якутский язык эпоса “Маадай хара”. Эпос «Ньургун Боотур Стремительный» будет переведен на алтайский язык. Руководство Республики Алтай с очень большим интересом относится к этому делу. Председатель парламента Иван Белеков, историк и литературовед, сам возглавляет эту работу. Мы сейчас подходим уже к тувинскому эпосу”, -- сообщил спикер и ознакомил участников с примерным планом изданий эпосов “Урал Батыр”, “Алпамыш”, “Гэсэр”, “Алыптыг нымах”, “Калевала” и других.
Далее спикер озвучил кандидатуры в состав международного редакционного совета книжной серии “Эпические памятники народов мира”. Так, кандидатуры председателя Ил Тумэн республики, председателя Национального оргкомитета по подготовке и проведению Десятилетия Олонхо республики Александра Жиркова (Якутия), президента Международной ассоциации «Эпосы народов мира» Бексултана Жакиева (Кыргызстан), почетного профессора Боннского университета, вице-президента Международной ассоциации «Эпосы народов мира» Карла Райхла (Германия), профессора института мировой литературы им. А.М. Горького РАН Анатолия Кудиярова (Россия), доктора Далласского института прикладной лингвистики Робина Харриса (США), ректора Северо-Восточного Федерального университета им. М.К. Аммосова Евгении Михайловой, профессора Северо-Восточного Федерального университета им. М.К. Аммосова Василия Илларионова (Якутия) и ответственного секретаря Комиссии РФ по делам ЮНЕСКО Григория Орджоникидзе (Россия) одобрены всеми участниками заседания. Состав совета будет окончательно утвержден после согласования всеми заинтересованными сторонами, а пока перечень остается открытой для желающих войти в ее состав. Делегациям из Турции, Армении и других стран предложено активнее включиться в работу данного совета.
Карл Райхл высказался в поддержку проекта НОК РС (Я) по изданию серии книг и предложения оргкомитета республики и СВФУ созвать съезд по рассматриваемым вопросам в целях создания переводческой среды, отметил высокий уровень английского издания эпоса народа саха “Ньургун Боотур Стремительный”. Профессор Азат Егиазарян отметил важность государственной поддержки изучения, распространения и сохранения эпоса и предложил издать энциклопедию “Эпические наследия мира”. Председатель Союза кинематографистов Кыргызтана, основатель общественного фонда сказителей “Айтыш” Садык Шер-Нияз выступил с предложением издать сборник сокращенных вариантов эпосов народов мира, подготовить ролик, с которого любой желающий мог бы ознакомиться с эпосами народов мира и такие ролики разместить в социальных сетях Интернета, чтобы охват распространения был наиболее широким. Также он предложил по этим направлениям учредить премию на средства общественности.
Участники заседания поддержали проект оргкомитета Республики Саха (Якутия) по изданию серии книг “Эпические памятники народов мира”, обсудили состав международного редакционного совета книжной серии, а также решили, что по каждому издаваемому переводу эпоса создается отдельная редакционная коллегия, состав которой утверждается международным редакционным советом. Предложение Азата Егиазаряна по изданию энциклопедии “Эпические наследия мира” воспринято участниками заседания с большим одобрением.
Представители мирового научного сообщества, занимающиеся исследовательской работой эпического наследия, специалисты по филологии и культуре, переводчики и представители государственной власти республики высоко оценили и поддержали работу по параллельному изданию переводов эпосов народов мира по проекту Национального комитета по Олонхо, начатую с 2014 года под руководством вице-президента международной ассоциации «Эпосы народов мира» Александром Жирковым и выразили свою готовность к взаимному сотрудничеству.
Пресс-служба Ил Тумэна
Опубликовано: 19 июня, 2015 - 15:04
Заметили ошибку в тексте? Выделите ее и нажмите Ctrl+Enter, чтобы сообщить об этом администратору.
Спасибо!
Спасибо!