Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин спикерэ Александр Жирков Бастайааннай Форум кыттыылаахтарыгартөрүт норуоттар култуураларын нэһилиэстибэтин харыстааһыҥҥа: олоҥхону, төрүт норуоттар төрөөбүт тылларын уонна үгэстэрин  чөл тутууга, үөрэтиигэ Саха сирин уопутун билиһиннэрдэ. Төрүт норуоттар култуураларын нэһилиэстибэтин харыстааһын үлэтигэр спикер хара маҥнайгыттан олохтоохтук, дьоһуннаахтык ылсан саҕалаабытын бэлиэтиир тоҕоостоох. Ол ордук “Аан дойду музейдарыгар XVII-XX үйэ саҕаланыытыгар Саха сирин норуоттарын материальнай уонна духуобунай култууралара” диэн каталогы бэлэмниир бырайыак олоххо киириитигэр көстөр.

 

Санатан эттэххэ,биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр2012 сылтан Саха сирин историятын кырдьыктаах түгэннэрин, норуоттарын олохторун кэрэһилиир историческай сибидиэнньэлэри аан дойду музейдарыттан хомуйан сааһылааһын киэҥ хабааннаах үлэтэ бара турар. Ити үлэни Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков иилээн-саҕалаан салайа сылдьар. XVII-с үйэттэн ыла ааспыт үйэ саҕаланыытыгар диэри араас суолунан аан дойду музейдарыгар тиксэн, тарҕанан көрдөрүүгэ турар Саха сирин төрүт олохтоох норуоттарын култуураларын уонна духуобунай нэһилиэстибэлэрин кэрэһилиир дириҥ историческай суолталаах эгэлгэ материальнай мал-сал, экспонаттар ханна хараллан сыталларын көрдөрөр сааһыламмыт каталогы чопчулаан оҥорууга анал хамыыһыйа тэриллэн үлэлиир. Хамыыһыйа аан дойду музейдарыгар Саха сириттэн тиксэн хаалбыт экспонаттар ханна харалла сыталларын көрдөөһүҥҥэ аҥардас республика билиҥҥи кыраныыссатын эрэ иһигэр олорор төрүт норуоттар историяларыгар сыһыаннаахха болҕомтону ууран, испииһэктээн, сибидиэнньэлэрин сурукка-бичиккэ киллэрэр үлэни тэтимирдиигэ болҕомтотун ууран үлэлиир. Этэргэ дылы, планета араас муннуктарыгар ыһыллан хаалбыт экспонаттары булан, испииһэктээн, туох-ханнык буолалларын нууччалыы-омуктуу суруйан, хаартыскаҕа түһэрэн, биир сааһыламмыт каталокка түмэн киллэриини бэлэмнээһин – сүүнэ үлэ. Саха сирин уопутун билиһиннэрэр түгэҥҥэ бу бырайыак суолтата бэлиэтэннэ.

 

Билиһиннэриигэ этиллибитинэн, Саха Өрөспүүбүлүкэтэ 2012 сылтан ыла АХШ уонна Европа музейдарын фондаларыгар Саха сирин төрүт норуоттарын култуураларын нэһилиэстибэтин кэрэһилиир артефактары көрдүүр, чинчийэр экспедициялары тэрийэн үлэлэтэр. Ити музейдар коллекцияларыгар баар артефактар тустарынан сиһилии кэрэһилиир матырыйааллар сааһыламмыт каталокка киириэхтээхтэр. «АХШ үс музейдарыгар, биһиги билэрбитинэн, 1 469 объект, ол иһигэр 857 саха, 295 юкагир объектара бааллар. Бүгүҥҥү күҥҥэ Германия аҕыс музейыгар (Грасси Музейа (Лейпциг, Дрезден), Далемскай этнографическай музей (Берлин), Аан дойду култуураларын музейа (Франкфурт-на-Майне), Линден музейа (Штутгардт) уо.д.а.) Саха сириттэн илдьиллибит 1571 экспонат хараллан сытар», - диэтэ кини.  
 
Александр Жирков ХНТ Бастайааннай Форумугар аан дойду норуоттарын былыргы үгэстэрин уонна сиэрдэрин-туомнарын көрдөрөр документальнай киинэ фестивалын, аан дойду төрүт норуоттарын национальнай үгэстэрин харыстааһын өссө биир көрүҥүн быһыытынан, ыытарга этии киллэрдэ. Киинэлэр фестиваль кэнниттэн ХНТ Бастайааннай Форумугар босхо бэриллиэхтэрэ. Саха сирин ити этиитин тэрээһин кыттыылаахтара сэргии иһиттилэр уонна өйөөтүлэр.

 

Билиһиннэрии кэмигэр элбэх ыйытыы, кэпсэтии таҕыста. Ол курдук, Аляска төрүт норуоттарын бэрэстэбиитэлэ, ХНТ төрүт норуоттар дьыалаларыгар Бастайааннай Форумун эксперэ  Дали Самбо Дороуч Америка уонна Европа музейдарыгар Саха сириттэн араас суоларынан тиксибит артефактары төннөрүүгэ өрөспүүбүлүкэ төрүт норуоттара туох былааннаахтарын туһунан ыйытта. ХНТ төрүт норуоттар дьыалаларыгар Бастайааннай Форумун Секретариатын урукку салайааччыта Эльса Стаматопалау маннык бырайыагы өссө атын дойдуларга киэҥник тэнитэн ыытыахха сөбүн туһунан эттэ. ХНТ төрүт норуоттар дьыалаларыгар Бастайааннай Форумун чилиэнэ, Тываттан сылдьар Кара-Кыз Аракчаа саха героическай эпоһын олоҥхону киһи аймах култууратын нэһилиэстибэтин уһулуччулаах айымньыларын биһирэмнээх испииһэгэр киллэриигэ өрөспүүбүлүкэ ыыппыт үлэтин уопутун үллэстэргэ этии киллэрдэ. ХНТ төрүт норуоттар дьыалаларыгар Бастайааннай Форумун чилиэнэ, ЮАР бэрэстэбиитэлэ Гевайз Нзоа Саха сиригэр тиийэн төрүт норуоттар култуураларын нэһилиэстибэтин харыстааһын уопутун атастаһыы төһө кыаллыаҕын туһунан ыйытта. ХНТ төрүт норуоттар дьыалаларыгар Бастайааннай Форумун чилиэнэ, Эстонияттан сылдьар Олипер Лоое олоҥхону ЮНЕСКО аан дойду норуоттарын, киһи аймах уһулуччулаах айымньыларын испииһэгэр киллэрии туох көдьүүһү биэрбитин туһунан ыйыталаста. 
 
Александр Жирков итиннэ барытыгар сиһилии хоруйдары биэрэн, тэрээһин кыттыылаахтарын астыннарда. Аан дойду музейдарын фондаларыгар хараллан сытар Саха сириттэн тиксибит төрүт олохтоох норуоттар култуураларын уонна духуобунай нэһилиэстибэлэрин кэрэһилиир сэдэх экспонаттары билиһиннэрии икки өттүттэн кэрэхсэтиһэр, истиҥ  быһыыга-майгыга, былааннаммыттан таһынан кэм устата бэрт сэргэхтик барда. Тэрээһин кыттыылаахтара билиһиннэриллибит матырыйааллары француз, немец уонна испанскай тылларга салгыы тылбаастыырга анаан, ылыахтарын баҕаралларын  биллэрдилэр.  

 

Бастайааннай Форум чилиэннэрэ Александр Жирковка төрүт норуоттар култуураларын, үгэстэрин харыстааһыҥҥа Саха сирин уопутун аан дойдуга тарҕатар этиини көтөхтүлэр итиэннэ кини бары үтүө саҕалааһыннарыгар ситиһиилэри баҕардылар. ХНТ-га РФ Бастайааннай Бэрэстэбиитэлин солбуйааччыта  Евгений Загайнов Саха Өрөспүүбүлүкэтин уопутун билиһиннэрии тэрээһинэ уонна ис хоһооно үрдүк таһымнааҕын бэлиэтээтэ.

 

 

В мероприятии принял участие заместитель Постоянного Представителя РФ при ООН Евгений Загайнов.

Александр Жирков представил участникам Постоянного Форума опыт Якутии по сохранению культурного наследия коренных народов: по сохранению и изучению эпоса олонхо, языков и традиций  коренных народов.

 

В своём выступлении спикер парламента Якутии особо подчеркнул важность проекта «Материальная и духовная культура народов Саха-Якутии 17 - начала 20 вв. в музеях мира». Известно, что в фондах музеев мира хранятся эксклюзивные экспонаты, вывезенные из Якутии с начала XVIII века во время экспедиционных изучений Севера России.

 

Александр Жирков рассказал, что с 2012 года Республика Саха (Якутия) организовала поисково-творческие экспедиции в США и Европу для работы в фондах музеев. Данный системный каталог будет включать в себя подробные сведения об артефактах, находящихся в коллекциях этих музеев. «Всего по трём музеям США, по нашим данным, находится 1 469 объектов, из них 857 якутских, 295 юкагирских объектов. На сегодняшний день в восьми музеях Германии (Музей Грасси (Лейпциг, Дрезден), Далемский этнографический музей (Берлин), Музей мировых культур (Франкфурт-на-Майне), Линден Музей (Штутгардт) и др.) хранится 1571 экспонат, вывезенный из Якутии», - сообщил он.

 

В конце своего выступления Александр Жирков предложил в качестве ещё одной формы сохранения национальных традиций коренных народов мира проведение на площадках Постоянного форума ООН фестиваля документальных фильмов о древних традициях и обрядах народов мира. По завершении фестиваля документальные фильмы будут бесплатно передаваться в кинохранилище Постоянного форума ООН. Предложение Якутии вызвало интерес и поддержано участниками мероприятия.

 

Участники презентации задали много вопросов. Так, представитель коренных народов Аляски, эксперт постоянного форума ООН по делам коренных народов Дали Самбо Дороуч задала вопрос, о планах коренных народов Якутии по возврату артефактов, вывезенных из Якутии в американские и европейские музеи.

 

Экс-руководитель Секретариата постоянного форума ООН по делам коренных народов Эльса Стаматопалау предложила распространить этот проект и на другие страны. Член постоянного форума ООН по делам коренных народов Кара-Кыз Аракчаа из Тувы предложила поделиться опытом внесения в репрезентативный список нематериального культурного наследия якутского героического эпоса Олонхо. Член Постоянного Форума по делам коренных народов, представитель ЮАР Гевайз Нзоа задал вопрос, можно ли приехать в Якутию для обмена опытом по сохранению культурного наследия коренных народов. Член постоянного форума ООН по делам коренных народов из Эстонии Олипер Лоое задал вопрос о практической пользе включения Олонхо в список мировых шедевров ЮНЕСКО.

 

Александр Жирков дал подробный ответ на каждый вопрос. Презентация прошла в очень дружеской и тёплой обстановке и заняла намного больше запланированного времени. Участники мероприятия выразили желание получить  презентационные материалы с целью дальнейшего перевода  на французский, немецкий и испанский языки.

 

Члены Постоянного Форума предложили распространить опыт Якутии по сохранению культурных традиций по всему миру. Постоянный Представитель РФ при ООН Евгений Загайнов подчеркнул высокий организационный и содержательный уровень презентации Республики Саха (Якутия).