Ил Түмэн спикерэ Александр Жирков кулун тутар 30 күнүгэр Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар Нуора±ана культурнай комплексыгар Саха АССР үтүөлээх артыыһын Константин Дмитриевич Борисов аатын иҥэриллиитин бэлиэтиир дьоро түгэҥҥэ кытынна.
 
Үөрүүлээх тэрээһиҥҥэ К.Д.Борисов улахан кыыһа Надежда Гребенникова, уола Константин Борисов, улуус баһылыга Николай Старостин, улуус культураҕа уонна духуобунай сайдыыга управлениетын начальнига Сергей Холмогоров, Саха драматическай театрын артыыстара Анна Кузьмина, Ефим Степанов, Иван Попов, Айаал Аммосов, Александра Софронеева, Петр Макаров, Ирина Михайлова, Дмитрий Алексеев, театр сүрүн режиссера Руслан Тараховскай, өр сылларга костюмернай сыах сэбиэдиссэйинэн үлэлээбит театр ветерана Елена Слепцова, нэһилиэк дьаһалтатын үлэһиттэрэ, олохтоохтор кытыннылар.
 
Сааскылыы чэмэлкэй, ыраас күн нэһилиэк киинигэр турар элбэх хайысхалаах культурнай комплекс параднай аана дьэрэкээн шардарынан киэргэтиллэн, сахалыы ырыа-тойук динамиктартан дуораһыйан, дьон-сэргэ болҕомтотун тардыан тарта. Тэрээһин саҕаланыытыгар нэһилиэк баһылыга Сергей Сергучев олохтоох кулуупка биир дойдулаахтарын, Саха АССР үтүөлээх артыыһа К.Д.Борисов аата иҥэриллибитинэн муниципальнай тэриллии дьаһалтатын,  депутаттарын, нэһилиэк  бары олохтоохторун ааттарыттан мустубут дьону эҕэрдэлээтэ. “Биһиги, нэһилиэк эдэр көлүөнэ дьоно, олохтоох салалтата ааттаах-суоллаах дьоммут аатын үйэтитэр эбээһинэспит буолар. Нэһилиэк биэс уулуссатыгар киэн туттар дьоммут аата иҥэриллибитэ. Билигин Константин Борисов аата бу кулууппутугар иҥэриллэр дьоро күнэ үүннэ ”, -- диэтэ баһылык уонна сүдү талаан сырдык аатын ахтан-санаан ааһалларыгар ыҥырда уонна нэһилиэк олохтоох дьаһалтата 2014 сыл ахсынньы 5 күнүгэр ылыммыт уурааҕын доргуччу ааҕан иһитиннэрдэ. 
 
Ити кэннэ кулууп иннигэр мустан турар олохтоохтор иннилэригэр Константин Борисовка аналлаах мемориальнай дуосканы К.Д.Борисов улахан кыыһа Надежда Гребенникова, уола Константин Борисов, РФ µтµ³лээх артыы´а Анна Кузьмина, Ил Түмэн Председателэ Александр Жирков, улуус баһылыга Николай Старостин, олохтоох дьаһалта баһылыга Сергей Сергучев үөрүүлээх быһыыга-майгыга арыйдылар, кэлбит дьон тыыннаах сибэкки дьөрбөтүн уурдулар. Иһирдьэ кулууп саалатыгар РФ үтүөлээх артыыһа, СР народнай артыыһа Ефим Степанов артыыс олоҕун, үлэтин кэрэһилиир Саха театрын музейын выставкатын туруорбутун олохтоохтор  кэрэхсии көрдүлэр.
 
Үөрүүлээх чаас саҕаланыытыгар нэһилиэк баһылыга Сергей Сергучев Константин Борисов Саха сирин театральнай искусствотын сайдыытыгар, пенсияҕа тахсан баран төрөөбүт нэһилиэгэр биллэр-көстөр суолу хаалларбытын бэлиэтээтэ. Маны сэргэ нэһилиэк дьоно биир дойдулаахтарын, республика бүттүүнэ киэн туттар дьонун -- Саха сирин бастакы хормейстера, РСФСР уонна республика народнай артыыската Февронья Баишева, Саха сирин үтүөлээх артыыһа, балерина Клавдия Иванова, республика үтүөлээх артыыһа Роман Березкин, Россия уонна республика народнай артыыската, ырыаһыт Альбина Борисова, республика үтүөлээх артыыһа Юрий Баишев -- ааттарынан киэн тутталлар. “Нэһилиэк биир санаанан Ил Түмэн депутатынан талбыт, билигин республика парламенын Председателинэн үлэлии-хамсыы сылдьар Александр Жирков быһаччы салалтатынан,  көмөтүнэн Дьабыыл нэһилиэгэр 2013 сыллаахха бу саҥа кулууп тутуллан үлэҕэ киирбитэ. Эн республикаҕа үтүө ааттары үйэтитиигэ үлэлииргин үрдүктүк сыаналыыбыт уонна махтанабыт”, -- диэн Сергей Сергучев нэһилиэк дьаһалтатын уонна дьонун-сэргэтин ааттарыттан Александр Николаевичка махтал суругу туттарда. Итинник махтал сурук Саха театрын салайааччытыгар Анатолий Николаевка туттарылынна итиэннэ баһылык түгэнинэн туһанан нэһилиэк сайдыытыгар кылааттарын киллэрбит үлэ, сцена  ветераннарыгар Р.Е.Баишевка, Г.В.Петроваҕа, В.Н.Свешниковаҕа, П.В.Свешниковка, М.Г.Стручковаҕа, Н.В.Петровка уонна да атыттарга олохтоох дьаһалта бочуоттаах грамоталарын туттартаата. 
 
Николай Старостин  улуус салалтатын, улуус депутаттарын ааттарыттан эҕэрдэни тиэрдэн туран, улуус биллэр-көстөр, ытыктанар дьонун аатын үйэтитиигэ былааннаах үлэ салҕанан бара турарын, ол курдук соторутааҕыта Иннокентий Сосин аата Майаҕа улуус киин библиотекатыгар иҥэриллибитин иһитиннэрдэ. “2013 сыллаахха культура дьиэтэ үлэҕэ  киирэн, өссө Александр Николаевич өйөбүлүнэн былааҥҥа реконструкцияны ыытыы былааҥҥа баар. Ону олоххо киллэриигэ бары бииргэ үлэлиэхпит. “Үтүө дьыала” хамсааһын дьон-сэргэ уонна былаас күүһүн холбуур оруолун бэркэ өйдөөн, Ил Түмэҥэ бэйэбит депутаттарбыт, атын бары депутаттар ылсаннар, культура кииннэрин, спорт объектарын уо.д.а. тутуллаллар, онон тыа сирин кэлимсэ сайдыытыгар анал дьаһалы олоххо киллэрии бара турар”, -- диэн улуус баһылыга дьабыыллар биир дойдулаахтарын аатын бу саҥа кулууптарыгар иҥэрэннэр, инникитин араас таһымнаах тэрээһиннэри Константин Дмитриевич Борисов аатын ааттатан ыыта туруохтарыгар эрэнэрин биллэрдэ. Николай Старостин К.Д.Борисов улахан кыыһыгар Надежда Гребенниковаҕа сибэкки дьөрбөтүн уонна өйдөбүнньүк бэлэҕи туттарда.
 
Ил Түмэн спикерэ Александр Жирков Нуораҕана элбэх хайысхалаах үлэни ыытар культурнай киинигэр нэһилиэк биллэр-көстөр дьонуттан талан ылан, К.Д.Борисов аатын иҥэрэр туһунан сөптөөх быһаарыыны ылыммыттарынан кинини кытта бииргэ үлэлээбит, алтыспыт Саха театрын артыыстарын, Константин Борисов кыыһын Н.К.Гребенникованы, уолун К.К.Борисовы нэһилиэк дьонун-сэргэтин, культурнай комплекс үлэһиттэрин Ил Түмэн уонна тус бэйэтин аатыттан эҕэрдэлээтэ. Спикер мэҥэ ааты и²эрии өр сылларга барар улахан суолталааҕын, Константин Борисов аатын нэһилиэк үүнэр сүһүөх ыччаттара илдьэ хаалан, салгыы үйэтитэ, ааттата туруохтарын бэлиэтээтэ.
 
“Өссө ааспыт XIX-XX үйэлэр кирбиилэригэр, Өктөөп революцията буола илигинэ аҕыйах ахсааннаах саха бастакы интеллигенцията сүрдээх дьалхааннаах үйэ иһэрин, онуоха саха дьоно-сэргэтэ туох уларыйыылар буолуохтарын билбэккэ олорорун, хайдах гынан үөрэҕи, билиини, сайдыыны түргэнник иҥэриэххэ сөбүн тула түмсэн, элбэхтэ сүбэлэһэннэр, үөрэҕэ суох саха норуотун сырдатыыны театр искусствотын көмөтүнэн ыытар ордук буолуо диэн тобулбуттара. Үөрэхтээһини тарҕатар кэскиллээх эрээри бытаан, нэһилиэктэргэ, түөлбэлэргэ барытыгар тиийэ охсубат: онно бэлэмнээх учууталлар, учебниктар наадалар, төрөппүттэр оҕолоро үөрэнэллэригэр баҕалаах буолалларын ситиһиэххэ наада. Ол уонунан сыллары эрэйэр. Оннук да буолбута. Оттон театральнай искусствоны үөрэхтээх дьон бэйэлэрэ бэлэмнээн, туруорууларын саха дьоно көрөн, бэйэлэрин талааннарынан сүһэн ылан, түөлбэлэригэр, нэһилиэктэригэр тиийэн, ону хатылаан көрдөрүүлэринэн сайдыыны түргэнник тарҕатыахха сөбө. Саха бастакы интеллигенцията театр искусствотын нөҥүө, бастакы олоҥхонон турбут драмалар, бастакы саха талааннахтара Василий Никифоров-Күлүмнүүр суруйбут  “Манчаарытын”, Анемподист Софронов суруйбут “Дьадаҥы Дьаакыбын” нөҥүө,  онтон да атын революция иннинэ туруоруллубут айымньылары, ону тэҥинэн нуучча бастыҥ классиктарын Лев Толстой “Хара дьай күүһүн”,  Денис Фонвизин, Николай Гоголь, Антон Чехов айымньыларын революция быдан  иннинэ тылбаастыы охсон, дьоҥҥо-сэргэҕэ тиэрдибит өҥөлөөхтөр. Ол туох да улахан суолталаммыта. Дьон театральнай айымньы нөҥүө туох уларыйыылар кэлэн эрэллэрин ылыммыта, тута өйдөөбүтэ”, -- диэн бэлиэтээтэ спикер. Бу биһиги норуоппут культуратын сайдыытыгар бэлиэ улахан кэрчик быһыытынан бүгүҥҥэ диэри саха норуотун историятыгар суруллан сылдьар. Ол да иһин сахаттан театр искусствотыгар кыттыбыт дьон оччоттон баччаҕа диэри  тарбахха баттанарын, кинилэр талааннара, кинилэр кыахтара куолаһыттан, туттарыгар-хаптарыгар, быһыытыгар-майгытыгар тиийэ, дьон кэтээһинигэр, ырытыытыгар,  дьон сөҕүүтүгэр-махтыйыытыгар күн бүгүҥҥэ диэри сылдьарын Александр Жирков бэлиэтээтэ.
 
“Константин Дмитриевич Борисов ол оннук дьоннортон биирдэстэрэ. Кинини мин Иван Гоголев “Наара суоҕар”  Мыччыкаан оруолугар көрбүтүм. Туох да оруолугар киирэн, оҥостон олорон, былыргы кэпсээнньит оҕонньоттор курдук, үүт-маас оннук кэпсээн-ипсээн, туттан-хаптан олороро бу баар курдук көстөр”, -- диэн Константин Борисов туһунан ахтан-санаан ааста. Александр Жирков дьоро түгэҥҥэ Дьабыыл нэһилиэгин үлэ ветераныгар Тамара Спиридоноваҕа, Роман Баишевка Ил Түмэн Председателин Махтал суругун, культурнай комплекска Саха театрын Аал Луук маһын хартыынатын, “Саха театрын антологията” кинигэ үс томун, “Саха театра сылтан сыл” кинигэни бэлэх уунна.
 
Үөрүүлээх тэрээһиҥҥэ тыл эппит артыыс кыыһа Надежда Гребенникова, театр артыыстара Анна Кузьмина, Ефим Степанов, Руслан Тараховскай, бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор костюмер Елена Слепцова уо.д.а. Константин Дмитриевич анал үөрэҕэ суох да буоллар, сомоҕо талааннаах артыыс, үҥкүүһүт, кылыһахтаах куоластаах ырыаһыт, тойуксут быһыытынан Саха сирин театральнай искусствотын сайдыытыгар үйэлэргэ умнуллубат сүдү кылаатын, сүүстэн тахса оруолларга оонньообут түгэннэриттэн ахтан санаан аастылар. Надежда Гребенникова Нуораҕана олохтоохторугар, нэһилиэк дьаһалтатыгар аҕатын аатын үйэтиппиттэригэр махтанан туран,  Константин Борисов аатынан сертификаты культура эстафетатын үс төгүллээх кыайыылааҕар Екатерина Стручковаҕа туттарда, кулуупка аҕатын хаартыскаларын, нэһилиэк ветераннарыгар К.Д.Борисов уруһуйдаан хаалларбыт хартыыналарын репродукциятын бэлэхтээтэ.
 
Бу күн Дьабыыл олохтоохторо “Сыгый Кырынаастыыр”, “Наара суох”, “Манчаары” спектакллартан быһа тардыыны Саха театрын артыыстарын толорууларыгар сөҕө-махтайа көрөн, күндү биир дойдулаахтарын Константин Борисовы көрбүт саҕа дуоһуйууну ыллылар, оскуола оҕолорун “Кустукчаана” ансаамбылын ырыата, үҥкүүтэ, үс саастаах Дарина Егорова ырыанан эҕэрдэтэ үөрүүлээх тэрээһин сүргэтин көтөхтө.
 
Справка:
К.Д.Борисов 1928 сыллаахха колхуостаах бааһынай дьиэ кэргэнигэр төрөөбүтэ. Дьабыыл (Нуораҕана) сэттэ кылаастаах оскуолатыгар сэттис, Төҥүлү орто оскуолатыгар ахсыс кылааска үөрэммитэ. 1943-1944 с.с. Киров аат колхуос араас үлэтигэр үлэлээбитэ. 1944 сыл балаҕан ыйыттан 1944 сыл атырдьах ыйыгар диэри Майа кулуубугар художественнай салайааччынан үлэлээбитэ. 1946-1948 с.с. Саха музыкальнай-драматическай театр иһинэн үлэлиир музыкальнай-театральнай студияҕа үөрэммитэ. Онтон студия сабыллан 1948- 1951 с.с. П.А.Ойуунускай аатынан Саха музыкальнай-драматическай театрыгар режиссер көмөлөһөөччүтүнэн үлэлээбитэ. Армияттан кэлэн баран, 1983  сыллаахха пенсияҕа тахсыар диэри драма артыыһынан айымньылаахтьык үлэлээбитэ. Артыыс А.Софронов “Манчаары” спектаклыгар Манчаары, И.Гоголев «Наара Суоҕар» Мыччыкаан, У.Избеков «Сыгый Кырынаастыырыгар»  Дэгэнэ Дугуй оруолларыгар киһи өйүгэр-дууһатыгар кэрэ өйдөбүлү хаалларар оруолларга оонньообутун аҕа көлүөнэ дьон өйдүүллэр. Константин Борисов айар үлэтин чаҕылхай түгэнинэн кини 1957 сыллаахха Москваҕа ыытыллыбыт бастакы Декада кэмигэр туруоруллубут аатырбыт “Дьулуруйар Ньургун Боотур” олоҥхонон операҕа Үрүҥ Уолан бухатыыр партиятын ситиһиилээхтик толорбута. Саха сирин театральнай эйгэтигэр кини драманы сэргэ, опера уонна балет спектаклларыгар партиялары толорор соҕотох артыыс быһыытынан биллэр. 
 
Ил Түмэн пресс-сулууспата 
 
 
 Культурному комплексу в селе Нуорагана присвоено имя заслуженного артиста
ЯАССР Константина Борисова
 
30 марта т.г. спикер парламента Якутии Александр Жирков совершил рабочую поездку в Мегино-Кангаласский улус. В ходе визита он принял участие в торжественной церемонии присвоения культурному комплексу в селе Нуорагана имени заслуженного артиста ЯАССР Константина Дмитриевича Борисова. На торжествах присутствовали дочь и сын именитого артиста Надежда Гребенникова и Константин Борисов, глава улуса Николай Старостин, начальник улусного управления культуры и духовного развития Сергей Холмогоров, артисты Сахатеатра и жители наслега.
 
В этот день Александр Жирков открыл мемориальную доску памяти К.Д. Борисова. Жители улуса возложили цветы к мемориалу, ознакомились с выставкой о жизни и деятельности артиста, организованной народным артистом Якутии Ефимом Степановым.
Поздравив участников со знаменательным событием, спикер отметил, что культурному комплексу присваивается имя артиста неспроста, на долгие годы. Он выразил надежду, что молодое поколение приложит максимальное усилие для сохранения культурного наследия народа саха и с честью пронесет доброе имя Константина Дмитриевича Борисова.
 
Александр Жирков, говоря о высоком предназначении театра и его влиянии на общественную жизнь, сделал краткий экскурс в прошлое. Он подчеркнул, что первой волне якутской интеллигенции досталось непростое время. «Начало столетия сотрясали внешние и внутренние политические события, наложившие отпечаток на все последующие социальные перемены. В период ломки привычных устоев и образа жизни передовая якутская интеллигенция, понимая огромную ответственность перед своим народом, задалась целью всестороннего изучения края и пробуждения культурного самосознания, просвещения народа. Тогда интеллигенция поняла, что самым доступным средством пропаганды, распространения новых идей выступает театральное искусство. Еще задолго до революции представители интеллигенции довели до народа первые постановки олонхо, драму «Манчаары» Василия Никикфорова – Кюлюмнюра, пьесу «Бедный Яков» Анемподиста Софронова. Перевели на якутский язык произведения классиков и представили спектакли «Власть тьмы» Льва Толстого, поставили на сцене произведения Дениса Фонвизина, Николая Гоголя, Антона Чехова. Эти первые постановки остались навсегда в истории театра Якутии. Имена исполнителей золотыми буквами вписаны в театральную летопись республики. До сих пор неповторимые исполнительские манеры, их талант, актерское искусство остались в умах и сердцах поклонников театра. Одним из таких артистов является Константин Дмитриевич Борисов. Впервые я его увидел в спектакле «Наара суох» Ивана Гоголева. Перед глазами встает его непревзойденный персонаж – балагур и фантазер Мыччыкаан», - отметил спикер.
 
В честь торжества Александр Жирков вручил ветеранам труда Жабыльского наслега Тамаре Спиридоновой и Роману Баишеву благодарственные письма Председателя Госсобрания. Культурному комплексу передал в дар «Антологию Саха театра» в трех томах и увидевший свет на днях «Ежегодник Саха театра», картину «Аал Луук мас».
Воспоминаниями о Константине Дмитриевиче, как о талантливом исполнителе, певце, тойуксуте, танцоре, поделились артисты театра Анна Кузьмина, Ефим Степанов, Руслан Тараховский и другие.
Надежда Гребенникова, поблагодарив жителей и администрацию наслега за деятельность по увековечению памяти отца, вручила культурному комплексу – семейные фотографии, 3-кратному победителю Эстафеты культуры Екатерине Борисовой – сертификат имени Константина Борисова, ветеранам наслега – репродукции картин артиста.
Жители наслега с восторгом увидели отрывки из спектаклей «Сыгый Кырынаастыыр», «Наара суох», «Манчаары» в исполнении артистов Саха театра. Вечер украсили выступления школьного ансамбля «Кустукчаан» и 3-летней Дарины Егоровой.
 
Справка: К.Д. Борисов родился в 1928 г., окончил 8-летнюю школу в с. Тюнгюлю, в 1943-1944 гг. работал разнорабочим в колхозе имени Кирова, в 1944 г. – художественным руководителем клуба с. Майя, в 1946-1948 гг. занимался в музыкально-театральной студии Якутского музыкально-драматического театра. В 1948-1951 гг. - помощник режиссера Якутского музыкально-драматического театра. Отслужив в армии, до выхода на пенсию в1983 г. работал артистом драмтеатра. Роли: Манчаары – в спектакле «Манчаары» А.Софронова, Мыччыкаан – «Наара суох» И.Гоголева, Дэгэнэ Дугуй – «Сыгый Кырынастыыр» У. Избекова. Ярким событием в творческой деятельности К.Д. Борисова стало исполнение им партии богатыря Юрюн Уолана в опере «Ньургун Боотур» в 1957 г. на I Декаде якутской литературы и искусства в Москве - первом триумфе якутского искусства и республики на всесоюзном уровне в честь 325-летия вхождения Якутии в состав Российского государства. О широком диапазоне исполнительского мастерства К.Д. Борисова свидетельствует то, что он является единственным актером в истории театрального искусства Якутии, исполнявшим роли и партии в драматических, оперных и балетных спектаклях.