Киэҥ ыҥырыылаах мунньаҕы тустаах кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Александр Уаров салайан ыытта. Тэрээһиҥҥэ норуот депутаттара, министерстволар, биэдэмистибэлэр бэрэстэбиитэллэрэ кыттыыны ыллылар.

 

Биллэрин курдук, 2012 сыллаахха ахсынньы 15 күнүгэр «Тулаайах уонна төрөппүт көрүүтэ-истиитэ суох хаалбыт оҕолору олорор дьиэнэн хааччыйыы туһунан» диэн өрөспүүбүлүкэ сокуона ылыллыбыта. Тустаах сокуон туолуута хайдаҕый? Бу боппуруоска сүрүн дакылааты Хонтуруоллуур кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Александр Уаров оҥордо.

 

Ол курдук, бэрэбиэркэ түмүгүнэн ааһан эрэр 2017 сыл ыам ыйын 26 күнүнээҕи туругунан өрөспүүбүлүкэбитигэр 379 тулаайах оҕо олорор дьиэнэн хааччыллыбатах. Инньэ гынан ийэ-аҕа таптала диэни билбэтэх дьон бырааптара күөмчүлэммит, Российскай Федерация Төрүт Сокуонун нуормалара, тустаах федеральнай уонна өрөспүүбүлүкэ сокуоннара кэһиллибит.

 

Дакылаатчыт «2017 сылгауонна былааннаммыт 2018-2019 сс. Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай бюджетын туһунан» сокуон барыла маҥнайгы ааҕыыга ылылларыгар Ил Түмэн бырабыыталыстыбаҕа ити сыалга субвенция кээмэйин улаатыннарар туһунан сүбэлээһини оҥорбутун бэлиэтээтэ. Парламент тустаах уурааҕын толорон, бюджет туһунан сокуон барыла иккис, үһүс ааҕыыга ылылларыгар бырабыыталыстыба тулаайахтары олорор дьиэнэн хааччыйыыга субвенция кээмэйин 285 433,0 тыһ. солкуобайтан 385 023,7 тыһ. солкуобайга диэри улаатыннаран биэрбит. Ааһан эрэр 2017 сылга өрөспүүбүлүкэ бюджетын үбүттэн ити суума 964 077,4 тыһ. солк. диэри үрдээбит. Бу сыалга-сорукка барыта 1 075 977,2 тыһ. солк., федеральнай бюджеттан — 111 899,8 тыһ. солк. уонна, үөһэ этэн аһарбыппыт курдук, өрөспүүбүлүкэ бюджетыттан 964 077,4 тыһ. солк. тыырыллыбыт.

 

Этэргэ дылы, баар да үбү-харчыны сатаан дьаһаннаххына, туһанаҕын. Манна салалта оруола улаханын бэлиэтиибин. Хомойуох иһин, көрүллүбүт үбү-харчыны кэккэ биричиинэлэринэн Муома, Үөһээ Дьааҥы, Сунтаар, Анаабыр, Эбээн-Бытантай улуустара ситэ туһамматахтар.

 

 

Депутат Юрий Баишев олорор дьиэнэн хааччыллыахтаах тулаайах оҕо ахсаана тоҕо уларыйа турарын интэриэһиргээтэ. Манна хоруйу Социальнай харысхал уонна үлэлээх буолуу министерствотын бэрэстэбиитэлэ биэрдэ. Ол курдук, урукку өттүгэр испииһэккэ 22 саастарыгар диэри тулаайах эдэр дьон киирэр эбит буоллаҕына, 2014 сыллаахха тустаах федеральнай сокуоҥҥа уларыйыы киирэн, ити хааччах сотуллан, билигин 1961 сылга диэри төрүөх дьон дьиэнэн хааччыллар бырааптаммыт.

 

Тустаах министерство бэрэстэбиитэлэ сокуоҥҥа уларыйыы киирбитинэн, суутунан испииһэккэ эбии отуттан тахса киһи киирбитин бэлиэтээтэ. Кини бастакы уочарат олорор дьиэнэн олох киэҥ аартыгар саҥа үктэммит, оскуоланы бүтэрбит эдэр дьону хааччыйалларын туһунан эттэ. Маны сөптөөх быһаарыы дии саныыбын. Саастаах дьон үлэлээн-хамсаан, оннуларын булбуттара өйдөнөр.

 

Үүнэр 2018 сылга 476 тулаайах оҕо олорор дьиэнэн хааччыллыахтаах. Ил Түмэн Хонтуруоллуур кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Александр Уаров бу сыалга-сорукка федеральнай бюджеттан көрүллэр үп-харчы өлүүтэ кыратын бэлиэтээтэ. Бу күһүн Госдума үс кэмитиэтигэр сылдьан, тустаах боппуруоһу дьүүллэспиттэрин туһунан эттэ.

 

Тулаайах уонна төрөппүт көрүүтэ-харайыыта суох хаалбыт оҕолору олорор дьиэнэн хааччыйыы боппуруоһа кэлэр сыллааҕы өрөспүүбүлүкэ инвестиционнай бырагырааматыгар биир тутаах хайысханан хаалбытын бэлиэтиибин. Ол эрээри син биир тустаах боппуруоска араас кыһалҕалар үөскүү туралларын мунньахха бэлиэтээтилэр. 

 

«Тулаайах уонна төрөппүт көрүүтэ-истиитэ суох хаалбыт оҕолору олорор дьиэнэн хааччыйыы туһунан» диэн өрөспүүбүлүкэ сокуона тулаайахтары олорор дьиэнэн хааччыйыыны мэктиэлээбэтин, бу сыалга бюджекка төһө үп-харчы көрүллэриттэн тустаах боппуруос быһаарыллыыта тутулуктанарын ыйдылар. Хонтуруоллуур кэмитиэт киэҥ ыҥырыылаах мунньаҕа боппуруос социальнай суолтата улаханынан, кэлэр сыллардааҕы өрөспүүбүлүкэ бюджетыгар бу сыалга-сорукка көрүллэр үбү улаатыннарар, бырабыыталыстыба манна олохтоох салайыныы уорганнарыгар хонтуруолу күүһүрдэригэр, дьиэҕэ наадыйар тулаайах оҕолор ахсааннарын чуолкайдыырыгар, о.д.а. сүбэлээһиннэри ылынна.

 

 

                                                                            Инбэлиит оҕолор бырааптара кэһилиннэ

 

Киэҥ ыҥырыылаах мунньах иккис сүрүн боппуруоһунан айдааннаах, өр кэмҥэ соһуллубут, Дьокуускай куорат 35 №-дээх оскуолатын тутуутун боппуруоһа буолла. Тэрээһиҥҥэ тустаах оскуола дириэктэрэ Лидия Георгиевна Аммосова бэйэтинэн кыттыыны ылан, тыл этиитэ үгүстэри долгутта. Салайааччы хайдахтаах курдук кыһалҕаны көрсүбүтүн, көмүскэтиттэн түспүт хараҕын уута туоһулаата. 

 

Кини: «Дьиҥэ, оскуолабыт тутуута 2015 сылга түмүктэниэхтээх этэ. Төрдүс сылын Дьокуускай куорат 10 №-дээх оскуолатыгар үөрэнэбит. Үөрэнэргэ, үлэлииргэ усулуобуйабыт наһаа мөлтөх. Сорохтор туалекка, доруобуйаларыгар хааччахтаах алын сүһүөх кылаас оҕолоро иккис сменаҕа, эбиэттэн киэһэ үөрэнэллэр. Мантан төрөппүттэр, үөрэнээччилэр айманаллар. Кинилэр ыксааннар дойдубут Президенигэр Владимир Путиҥҥа, Норуот фронугар тиийэ сурук суруйдулар. Уон түөрт кэлээскэнэн сылдьан үөрэнэр оҕолордоохпут. Бу оскуола тутуутуттан сылтаан, инбэлиит оҕолор бырааптара кэһилиннэ. 2018 сылга оскуолабыт тутуута түмүктэнэригэр көрдөһөбүн», - диэн эттэ.

 

Норуот депутаттара билигин тустаах оскуола хайдах усулуобуйаҕа үлэлии-хамсыы олорорун тиийэн көрө сылдьыахтарын туһунан эттилэр. Депутат Леонид Владимиров төһө да үөрэнэргэ, үлэлииргэ усулуобуйалара суохтарын үрдүнэн үөрэх кыһата ыытар үлэтэ-хамнаһа үчүгэйин бэлиэтээтэ. Леонид Николаевич тутуу итинник балаһыанньаҕа тиийбитигэр, буруйдаахтары булан, эппиэккэ тардар наадалааҕын ыйда. «Кинилэр көтүмэх сыһыаннарыттан инбэлиит оҕолор, төрөппүттэр, педагогическай коллектив улахан кыһалҕаҕа түбэстилэр», - диэн эттэ. Киэҥ ыҥырыылаах мунньахха кыттыыны ылбыт депутаттар тустаах боппуруоһу уһаппакка-тэниппэккэ быһааран, кэлэр сылга оскуола үлэҕэ киирэрэ наадатын ыйдылар. Депутат Владимир Федоров үөрэх кыһатын тутууга үбүлээһини кэлэр сыллааҕы инвестиционнай бырагыраамаҕа бастакынан киллэрэр наадалааҕын туһунан эттэ. Кини билигин оскуола тутуутугар үбүлээһин ханна да суоҕун бэлиэтээтэ.   

 

Биллэрин курдук, бу оскуола 1992 сыллаахха аһыллан, үлэтин саҕалаабыта. Билигин үөрэх кыһатыгар доруобуйаларыгар хааччахтаах 408 оҕо үөрэнэр. Үөрэнээччилэр Бүтүн Россиятааҕы, норуоттар икки ардыларынааҕы, өрөспүүбүлүкэ араас күрэхтэһиилэригэр өрүү ситиһиилээхтик кытталларын бэлиэтиибин. 2012 сыллаахха оскуола «Одаренные дети — будущее России» диэн дойду энциклопедиятыгар киирэри ситиспитэ.   

 

Үөрэх кыһатын бырайыактыыр-сметнай үлэтэ өссө 2011 сылга түмүктэммитэ. 275 миэстэлээх оскуола бастакы сыбаайатын 2014 сыллаахха от ыйын 12 күнүгэр түһэриигэ оскуола коллектива, оҕолор, төрөппүттэр кыттыыны ылбыттара. Итиннэ кинилэр сотору кэминэн саҥа, сырдык оскуолаҕа үөрэнэбит диэн төһөлөөх үөрбүттэрэ буолуой?

 

Өрөспүүбүлүкэҕэ хара мэҥи хаалларбыт тутуу боппуруоһа быһаарыллан, доруобуйаларыгар хааччахтаах оҕолорбут үөрэ-көтө саҥа оскуолаҕа үөрэнэннэр, билии-көрүү ыланнар төрөөбүт-үөскээбит өрөспүүбүлүкэлэригэр туһалаах дьон буоллуннар диэн этиинэн суруйуубун түмүктүүбүн.

"Ил Түмэн" хаһыат