-- Депутат быһыытынан аллараттан үөһэ таһымҥа сылдьыбыт, Россия куораттарын бэрэстэбиитэллээх уорганнарын ассоциациятын иһинэн 131 №-дээх сокуон оҥоһуллуутугар быһаччы үлэлэспит, бу сокуон ылылларыгар 2003 сыллаахха алтынньы 3 күнүгэр  Мордовияҕа Саранскайга ыытыллыбыт Бүтүн Россиятааҕы конференцияҕа кыттыбыт киһи быһыытынан, санаабар, үлэлиирим тухары бу бэрэстэбиитэллээх уорган суолтата үрдүүрүгэр тус  кылааппын киллэрэ сылдьабын. Тоҕо диэтэххэ, норуокка саамай чугас былааһынан норуот талбыт депутаттара буолаллар. Ситэриилээх былааһы хайдах баҕарар талыахха, аныахха, олордуохха сөп, оттон бу депутаттары норуот бэйэтэ чуо талбыт бэрэстэбиитэллэрэ. Ол иһин бу I съезд аһыллыбытын, ыытыллыбытын биһирээтим.

 

Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Александр Николаевич Жирков мунньуллубут кыһалҕалары таба көрөн, өйдөөн саамай сөпкө дьаһайан ыытта диэн сыаналыыбын.  Бу съезкэ биһиги, делегаттар, бары мунньуллубут баар кыһалҕаны үчүгэйдик кэпсэттибит, санааларбытын дуоһуйа үллэһиннибит итиэннэ ону олоххо хайдах киллэриэххэ сөбүн съезпит быһаарыытыгар - резолюцияҕа  киллэртэрэргэ кыһалынныбыт. I съезд – Саха сирин муниципальнай тэриллиилэрин бэрэстэбиитэллээх уорганнарын  оруола үрдүүрүгэр кыаҕы биэрэр суолталаах. Онон, мин санаабар, съезд быһаарыылара хас биирдии нэһилиэккэ баар Сэбиэт үлэтигэр чахчы көдьүүстээх буолуохтара диэн эрэнэбин.

 

 

-- Нэһилиэгим дьоно миигин боростуой үлэһит норуот аатыттан депутатынан таланнар, олохтоох Сэбиэт икки ыҥырыытыгар салгыы үлэлии сылдьабын. Бэйэм сылгы хаһаайыстыбалаахпын. Бу съезкэ кэлэммин бэйэм курдук, депутаттар санааларын истэн, съезд бары тэрээһиннэригэр кыттан,  кулгааҕым-хараҕым аһыллан, депутат быһыытынан үлэбэр уонна дьонум-сэргэм олоҕор көмөлөөх буолуон сөптөөх элбэх информацияны ыллым. Съезд чэрчитинэн семинардар, куурустар итиэннэ бу съезд пленарнай чааһа үрдүк таһымнаахтык ыытылыннылар. Астынныбыт. Аны билигин туох быһаарыылар олоххо хайдах киириэхтэрин кэтэһиэхпит. 

 

 

-- Мин Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков ыыппыт «төгүрүк остуолугар» сылдьан, элбэҕи биллим-көрдүм, иһиттим. Манна Госдума депутата Галина Данчикова, парламент сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Юрий Николаев, өрөспүүбүлүкэ үбүн миниистирэ Валерий Жондоров өрөспүүбүлүкэ бюджетыгар үп-харчы хайдах аттарыллан тыырылларын туһунан бэрт үчүгэйдик быһааран-кэпсээн биэрдилэр. Мин нэһилиэк Сэбиэтин бэрэссэдээтэллэрин хамнастыахха диэн боппуруос турбутугар, Галина Данчикова бэйэҕит олохтоох дохуоккутуттан көрөн хамнастыаххытын сөп диэн быһаарыыны биэрдэ. Ол иннинэ биһиги атын семинарга истибиппитинэн, итинник үбүлээһин структурата уларыйара итиэннэ оннук хамнастааһын кыаллыбата буолуо диэбиттэрэ, син кыаллыан сөп курдук эбит диэн өйдөөтүм. Сыыһа туруорсаллар эбит. Сэбиэт бэрэссэдээтэлэ хамнастаах буоллаҕына, үлэни үлэ курдук ылынан, дьиІнээхтик общественнай үлэлэринэн Сэбиэт бэрэссэдээтэлэ дьарыктаныан сөп этэ. Дьону кытта түөлбэнэн, зонанан үлэни тэнитиэххэ, сөргүтүөххэ наада. Оччоҕуна зона салайааччыта, депутат уонна Сэбиэт бэрэссэдээтэлэ туһааннаах түөлбэҕэ общественнай үлэни кыайыахтарын сөп этэ дии саныыбын. Итиэннэ общественнай үлэлэргэ көрүллэр граннарга киирсэргэ нуусталарын ууран, олох анаан-минээн үлэ оҥостон, сыалланан-соруктанан үлэлиэхтээхтэр. Хамнастааһын боппуруоһа Виталий Басыгысов салалталаах  Ил Түмэн IV ыҥырыытын депутаттарыгар көтөҕүллэ сылдьыбыта да, харчы суох диэнинэн сибээстээн, дьыала оннуттан хамсаабатаҕа.

 

Нэһилиэктэргэ депутаты быыбардааһын систематыгар санаабын эттэхпинэ, депутаттарга кандидат дьону зонанан туруортаран талыахха. Нэһилиэккэ, холобура, 8 зона баар буоллаҕына, хас биирдии зона 2-3-түү киһини кандидакка туруорбутун бүтүн нэһилиэгинэн быыбардыыр сөптөөх. Ол 3 киһиттэн биир бастаабыта депутат буолар. Оттон ол талыллыбыт киһи хайа эмэ төрүөтүнэн уурайар түгэнигэр, иккис кандидат депутат буолар кыахтанар. Билиҥҥи системанан депутаты талыыга нэһилиэгинэн туруоран быыбардааһын ыытыллар. Атын зонаҕа олорор киһи нөҥүө зонаҕа баран салайара, иилиирэ-саҕалыыра эмиэ сатамньыта суох, үлэҕэ-хамнаска эмиэ тардылыктаах курдук. Итини учуоттуур наада этэ. Оччоҕо бу депутат үлэлииригэр уонна киниттэн ыйытарга даҕаны бары өттүнэн маннык талыы быдан көдьүүстээх эрэ буолуон сөп диэн этэбин. Оттон баһылыгы быыбардааһыҥҥа эттэхпинэ, талыллыбыт депутаттар бэйэлэрин истэриттэн баһылыгы талаллар диэн сыыһа дии саныыбын. Норуот бэрэстэбиитэллээх былааһа ситэриилээх былааска холбоһуо, буккуллуо суохтаах. Былаас икки салаатын үлэлэрин сыаллара-соруктара араастаһар эбээт.

 

Бу I съезпитин ыытыыны биһиги бары да улахан өрө көтөҕүллүүнэн, элбэҕи эрэнэ күүтүүнэн көрсөммүт кытта сылдьабыт. 1922 сыллааҕы учредительнэй съезтэн саҕалаан, мин өйдүүрбүнэн, депутаттар маннык күүскэ түмсэн съезтээһиннэрэ аан бастаан ыытылынна. Бу сэбиэскэй кэм бастакы сылларынааҕы үтүө уопуту санатан, ону сөргүтэн, үлэни-хамнаһы ыытарга тирэх буолуон сөптөөх съезд тэрилиннэ диэн өйдүүбүн. Депутаттар оруолларын үрдэтиигэ бу съезд суолтата улахан буолуо. Дьиҥ-чахчы норуот талбыт дьоно – депутаттар – миэстэтигэр патриот дьон буолалларын быһыытынан, кинилэри үлэҕэ-хамнаска күүскэ түмэ тардыыга эмиэ кырата суох суолталаах буолуо дии саныыбын.   

 

Елена ИВАНОВА.