В этом году, 18 сентября, исполняется 100 лет со дня рождения основателя Тандинского историко-архитектурного музея (1952 г.) - краеведа, заслуженного учителя РСФСР и ЯАССР, заслуженного работника культуры ЯАССР, кавалера ордена Трудового Красного Знамени Ивана Готовцева.  Общественность Усть-Алданского улуса и Тандинского наслега  приурочили к юбилею ряд мероприятий. Как отметил начальник управления культуры улуса Иннокентий Аммосов, в настоящее время бригадой дизайн-студии «Уран» из Якутска во главе с известным мастером, членом Союза художников России Вячеславом  Яроевым ведутся ремонтные работы в основном корпусе музея -  здании Николаевской церкви 1908 г. постройки.  Для этого предусмотрено финансирование из бюджета улуса -  550 тыс. руб. и бюджета наслега - 250 тыс. руб. В то же время этих средств недостаточно для замены балок и покрытия пола здания. Александр Жирков после ознакомления с ситуацией на месте, посоветовал составить смету для продвижения решения проблемы в Министерстве культуры и взял под личный контроль вопрос своевременного завершения ремонтных работ  в намеченные сроки.

 

В Танде одним  из исторически значимых памятников  XIX века является балаган Заболоцких, возведенный более 150 лет тому назад.  В те далекие времена балаган построен для головы Николая Заболоцкого мастером Семеном Заболоцким-Тыргыс в местности Билир на расстоянии 1 км от села Танда. В легендах сохранилось предание, что  в балагане проживала после замужества Катерина - Күөх Кэтириинэ (любимая женщина народного героя  Манчаары).

 

По словам работника музея Гаврил Аргунова, строение сильно отличается от простых балаганов по изысканности архитектурного подхода, высота составляет три с половиной метра, протяженность от угла до угла - девять с половиной метров.

 

Народный мастер Борис Федорович Неустроев - Мандар Уус подчеркнул: «Это единственный, дошедший до наших дней, уникальный и неповторимый по архитектуре балаган в Якутии, который сохранен именно на той местности, где был построен и в окружении других хозяйственных построек, характерных для богатой якутской усадьбы XIX века. Я очень рад, что начата работа по сохранению этого строения. И считаю необходимым - создать этнографический комплекс».

 

Работники местного музея, общественность наслега своими силами приступили к возрождению памятника народного зодчества, свидетельствующего о быте наших предков и передающего наследие мастеров. Из бюджета наслега выделены средства на сумму 600 тыс. руб.

 

Владислав Яроев, заместитель руководителя дизайн-студии «Уран» сказал: «Я горжусь тем, что мы являемся подрядчиком по проведению восстановительных и ремонтных работ таких видных исторических памятников республики. Это обязывает нас провести работу на должном уровне».

 

Спикер Ил Тумэна отметил, что в целях сохранения балагана необходимо соорудить навес над балаганом, для этого предложил администрации улуса разработать сметно-проектную документацию и изыскать необходимые средства для финансирования, обратиться  в соответствующие министерства за помощью.

 

Александр  Жирков, считая целесообразным и своевременным проведение восстановления балагана Заболоцких, посоветовал срочно оформить технический паспорт и земельные участки памятника, передать на баланс Тандинского историко-архитектурного музея.

Тандатааҕы историко-архитектурнай музейы 1952 сыллаахха төрүттээбит кыраайы үөрэтээччи, РСФСР уонна САССР үтүөлээх учуутала, САССР культуратын үтүөлээх үлэһитэ, Үлэ Кыһыл Знамятын уордьан кавалера Иван Павлович Готовцев быйыл балаҕан ыйын 18 күнүгэр төрөөбүтэ 100 сылын туолар. Уус-Алдан улууһун уонна Байаҕантай нэһилиэгин общественноһа бу бэлиэ даатаны тэрээһиннээх үлэнэн көрсөргө бэлэмнэнэр. Улуустааҕы культура управлениетын начальнига Иннокентий Аммосов   иһитиннэрбитинэн, билигин музей сүрүн куорпуһугар – 1908 сыллаахха тутуллубут Николаевскайдааҕы таҥара дьиэтигэр өрөмүөн ыытылла турар. Итиннэ анаан улуус бюджетыттан 550 тыһ.солк. уонна нэһилиэк бюджетыттан 250 тыһ. солк. үбүлээһин көрүллэн, дьиэ эмэҕирбит акылаатын, сыбаайатын, өһүөтүн саҥардаллар. Дьокуускайтан «Уран» дизайн-студия салайааччыта, республикаҕа биллэр маастар  Вячеслав Яроев салайааччылаах биригээдэ тахсан үлэлии сылдьар.

 

Маныаха муостатын баалкатын көннөрүүгэ, саҥаттан хаптаһынынан бүрүйүүгэ үп-харчы көрүллүүтүгэр боппуруостар тураллар. Александр Николаевич миэстэтигэр балаһыанньаны көрөн-истэн баран, төһө харчы ирдэниллэригэр смета оҥороллоругар сүбэлээтэ. Итиэннэ Культура министерствотынан бу боппуруос быһаарыллыытын сүрүннээн, өрөмүөн үлэтин болдьоммут кэмигэр ситэриини хонтуруолга ылла.

 

Тандаҕа биир историческай-архитектурнай суолталаах өйдөбүнньүгүнэн  150-тэн тахса сыл анараа өттүгэр тутуллубут Заболоцкайдар балаҕаннара буолар. Балаҕаны Билир диэн Тандаттан 1 км сиргэ оччотооҕу кулуба Николай Заболоцкай маастар Сэмэн Заболоцкайга-Тыргыска туттарбыт. Манна номоххо киирбит Күөх Кэтириинэ сүктэн кэлэн олорбута биллэр. Музей үлэһитэ Гаврил Аргунов иһитиннэрбитинэн, сэдэх тутуу көннөрү балаҕаннартан үгүс уратылаах: икки хос үрүттээх, икки хос холлоҕостоох, муосталаах, икки сирэйдээх симии оһохтоох, ньиэмэстии муннуктардаах, өһүөлэрин, сыҥаһаларын оҥоһуута бэрт чочуонай. Үстэн ордук миэтэрэ үрдүктээх, муннугуттан муннугар диэри тоҕус аҥардыы миэтэрэлээх. Саха былыргы тутууларын чинчийбит Мандар Уус маннык үчүгэй оҥоһуулаах улахан балаҕан Саха сиригэр суоҕун, ордон хаалбатаҕын бэлиэтиир. Онон миэстэтигэр этнографическай комплекс тэриллиэн наадатын эттэ.

 

Музей үлэһиттэрэ, нэһилиэк общественноһа бу ураты оҥоһуулаах, өбүгэлэрбит олохторун-дьаһахтарын кэпсиир, былыргы уустар сатабылларын кэрэһэлиир тутуу симэлийэр кутталга киирбитинэн, чөлүгэр түһэриини туруорсаннар, быйыл нэһилиэк бюджетыттан 600 тыһ.солк. көрүллүбүт.  Вячеслав уонна Владислав Яроевтаах биригээдэлэрэ бу эппиэттээх дьыалаҕа ылсан үлэни саҕалаабыт. Владислав Васильевич өрөспүүбүлүкэҕэ сэдэх оҥоһуулаах өйдөбүнньүктэри чөлүгэр түһэрэ сылдьалларынан киэн туттарын уонна биригээдэ бу үлэни болдьоҕор ситэрэр эбээһинэстээҕин биллэрдэ. Балаҕан миэтэрэ курдук түспүтүн өндөтөөрү, даҥын түһэрэн, сирин кырсыттан тула өттүн хаспыттар. Балаҕаны симии оһоҕор, тиэргэнин сэргэлэригэр тиийэ саҥардыахтаахтар. Маны таһынан балаҕаны хаартан уонна ардахтан хаххалыыр каркаастаах бүрүөһүн оҥотторорго эмиэ үбүлээһин боппуруоһа турар.

Александр Жирков Заболоцкайдар балаҕаннара XIX үйэ саха норуотун  уһулуччулаах өйдөбүнньүгэ буоларынан, чөлүгэр түһэрии тоҕоостоҕун уонна кэмигэр сөптөөҕүн эттэ. Пааматынньык техническэй пааспарын уонна сирин докумуонун түргэнник оҥотторо охсон, объегы Тандатааҕы музей балансатыгар бэриллэрин сүбэлээтэ. Итиэннэ балаҕан үрдүн бүрүөһүннэтэргэ улуус дьаһалтата бырайыактыыр-сметалыыр докумуоннары бэлэмнээн, тутуутун боппуруоһун тустаах министерстволарга туруорсалларыгар, үбүлээһинин булууга үлэлэһэллэригэр сүбэлээтэ.

 

Үс Геройдаах Байаҕантай дьоно-сэргэтэ нэһилиэк дириҥ историялааҕын кэрэһилээн, көмүс күһүҥҥэ Иван Готовцев үбүлүөйдээх даататын үтүө бэлэхтээх көрсөргө бары күүһү уураллара атыттарга холобур буолсу.