Бу тэрээһиҥҥэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков, Саха Өрөспүүбүлүкэтин IV ыҥырыылаах Ил Түмэнин Бэрэссэдээтэлэ Виталий Басыгысов, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин сис кэмитиэттэрин бэрэссэдээтэллэрэ Юрий Баишев, Василий Местников, Елена Голомарева, Александр Корякин, норуот депутаттара Егор Жирков, Семен Иванов, Михаил Габышев, Саха Өрөспүүбүлүкэтин култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга миниистирэ Владимир Тихонов, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Идэлээх сойуустарын кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Николай Дегтярев, Суорун Омоллоон аатынан опера уонна балет судаарыстыбаннай театрын дириэктэрэ Сергей Сюльскай кытыннылар.

 

Ыһыах саҕаланыытыгар Уус Алдан уонна Мэҥэ Хаҥалас улуустарын култууратын үлэһиттэрэ, бэтэрээннэрэ, уус-уран самодеятельность кыттыылаахтара түһүлгэҕэ сэлэлии хаамсан киирдилэр. Ыаллыы сытар Мэҥэ Хаҥалас улууһун делегациятын улуус баһылыга Николай Старостин  салайан аҕалбыт. Кинилэр ортолоругар Россия уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Россия үтүөлээх коллектива - «Кыталык» ансаамбыл салайааччыта Василий Винокуров, Россия уонна Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ Анисия Скрябина, Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ Варвара Шеломова уонна да атыттар бааллар.

 

Мэҥэ Хаҥалас култуурата өрөспүүбүлүкэҕэ биир саамай улахан ситимнээх эйгэнэн биллэр. Улуус 31 нэһилиэгэр 34 култуура сынньалаҥ киинэ, 31 библиотека, 9 музей, 4 музыкальнай оскуола үлэлиир. Үлэ-хамнас “Мэҥэ Хаҥаласка 2017-2021 сс. култуура сайдыыта” муниципальнай бырагыраама сүнньүнэн тэриллэр. Улууска олохтоох пааматынньыктары харыстааһыҥҥа, кинигэ фондатын хаҥатыыга, «Музыка – барыбытыгар» бырайыак олоххо киирэригэр болҕомто ууруллар.

 

Уус Алдан улууһун 21 нэһилиэгэр 33 кулууп, 29 библиотека, 3 музей, 9 норуодунай коллектив, Бороҕоннооҕу оҕо искусствотын оскуолата үлэлиир. Култуура эйгэтигэр үлэ «Уус Алдан улууһугар 2017-2022 сс. култуура сайдыыта» муниципальнай бырагырааманан үбүлэнэн ыытыллар. 2017 сыл түмүгүнэн Уус Алдан улууһун култууратын управлениета өрөспүүбүлүкэҕэ бастыҥ үлэлээх управлениенан ааттаммыта. 2018 сылга улуустааҕы кииннэммит библиотека тиһигин оҕо библиотекатын сэбиэдиссэйэ Вера Портнягина «Россия бастыҥ библиотекара” ааты сүктэ. Илин эҥэр уонна киин улуустар икки ардыларыгар ыытыллар култуура үлэһиттэрин спартакиадатыгар улуус хамаандата бэһис төгүлүн кыайыылаах тахсыбыта.

 

Уус Алдан култууратын үлэһиттэрин ортолоругар Россия уонна Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Россия үтүөлээх коллектива – “Кэнчээри” оҕо ансаамбылын салайааччыта Василий Парников, Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ, В.В.Никифоров-Күлүмнүүр аатынан СӨ Судаарыстыбаннай бириэмийэтин лауреата Иннокентий Сыроватскай, саха народнай поэта Иван Мигалкин,  РФ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Клара Слепцова, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһиттэрэ Мария Сивцева, Зоя Мигалкина түһүлгэҕэ кэккэлии хааман киирдилэр.

 

Бу күн Уус Алдан уонна Мэҥэ Хаҥалас улуустарын култуураҕа управлениеларын салайааччылара Иннокентий Аммосов уонна Сергей Холмогоров бииргэ үлэлэһэргэ сөбүлэһии түһэристилэр. Икки улуус култууратын историятын, Д.М.Говоров-Олоҥхоһут Миитэрэй уонна А.П.Петров олохторун, айар үлэлэрин кэпсиир быыстапкалары туруордулар.

 

Сайыны көрсөр уйгулаах бырааһынньык алгыһын СӨ норуодунай артыыһа Владимир Заболоцкай толордо. Өлтөх сиригэр быйылгы ыһыах аһыллыбытын кэрэһилээн Ытык Дуоҕаны нэһилиэк баһылыга Константин Алексеев сэргэҕэ аста, ол кэннэ кымыс үрдүн охтордо. Ыалдьыттары чороонноох кымыһынан күндүлээтилэр.

 

Уйгу-быйаҥ ыһыаҕар ыраахтан-чугастан мустубут дьону Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков эҕэрдэлээтэ. «Быйыл биһиги эмиэ биир кыһыны этэҥҥэ туораан, самаан сайыммытын көрсөр, Үрдүк Айыыларбытыгар, Аар айылҕабытыгар  сүгүрүйэр бэлиэ күммүт үүннэ. Саха норуота былыр-былыргыттан бастыҥ үгэс гынан, сүүһүнэн сылларга илдьэ кэлбит илгэлээх ыһыаҕынан  эҕэрдэлиибин. Бүгүн биһиги киэн тутта ааттыбыт – аан дойдуга биир саамай бөдөҥ олоҥхонон биллибит «Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бөҕө” олоҥхолоох Дмитрий Михайлович Говоровы, РСФСР уонна САССР норуодунай артыыһа Афанасий Прокопьевич Петровы. Кини аатын сүгэр Бэйдиҥэ кулууба 50 сылын туолла. Бу бэлиэ түгэҥҥэ манна, Өлтөх сиригэр, икки ыаллыы улуус култууратын эйгэтин үлэһиттэрэ муһуннулар. Үүммүт дьыл өлгөм үүнүүлээх, сүөһү-ас төрүөхтээх, оҕо-ыччат кэскиллээх буоллун», -- диэн үтүө баҕа санаатын тириэртэ.     

 

Бу күн Ил Түмэн Бочуоттаах Грамотатынан Уус Алдан Арыылааҕыттан педагогическай үлэ уонна сцена бэтэрээнэ Никифор Пестряков, Мэҥэ Хаҥаластан М.К.Попова аатынан Майатааҕы оҕо искусствотын оскуолатын дириэктэрэ Василий Захаров, Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлин Махталынан Мэҥэ Хаҥаластан Мэҥэ нэһилиэгин култуура киинин методиһа Сардаана Стручкова, Уус Алдантан «Кэнчээри» оҕо ансаамбылын хореограба Ульяна Ноговицына, Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлин Махтал суругунан Өлтөх нэһилиэгиттэн үлэ бэтэрээнэ, кыраайы үөрэтээччи Иван Охлопков-Туймалыырап, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Р.Г.Васильев аатынан кыраайы үөрэтэр музейын специалиһа Вера Жиркова, «Саха сирэ Россиялыын 385 сыл»үбүлүөйдээх бэлиэнэнУус Алдантан Остуойка кулуубун уус-уран салайааччыта Ульяна Босикова, Мэҥэ Хаҥаластан «Көөчөөн көрө» норуодунай театр салайааччыта, Д.Ф.Ходулов аатынан норуот айымньытын дьиэтин специалиһа Мария Лукина наҕараадаланнылар.  

 

Ил Түмэн спикерэ Александр Жирков култуура эйгэтигэр бэриниилээхтик үлэлии сылдьар, саха култууратын, искусствотын аан дойдуга тиийэ ааттаппыт Россия уонна СӨ култууратын үтүөлээх үлэһиттэрэ Василий Парниковка, Василий Винокуровка «Аан дойду музейдарыгар Саха сирин норуоттарын материальнай уонна духуобунай култуураалара (XVII – XX үйэ саҕаланыыта)» альбом-каталог I томун кинигэтин туттарда. Василий Парников, Василий Винокуров салайар коллективтарын ааттарыттан эҕэрдэлэрин тириэртилэр.

 

Өлтөх нэһилиэгин олохтоохторун, икки улуус култууратын эйгэтин үлэһиттэрин, бэтэрээннэрин уйгулаах ыһыаҕынан Саха Өрөспүүбүлүкэтин култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга миниистирэ Владимир Тихонов,  Саха Өрөспүүбүлүкэтин Идэлээх сойуустарын кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Николай Дегтярев эҕэрдэлээтилэр.

 

Мэҥэ Хаҥалас улууһун баһылыга Николай Старостин бу иннинэ икки сыллааҕыта Мэҥэ Хаҥалас уонна Уус Алдан улуустарын үөрэҕин эйгэтин үлэһиттэрэ Өлтөх сиригэр бу курдук көрсүбүттэрин, аны култуура эйгэтин үлэһиттэрэ бииргэ үлэлииргэ сөбүлэһии түһэрсибиттэрэ дириҥ суолталааҕын, инники үлэҕэ туһалаах буолуоҕун эттэ.

 

Уус Алдан улууһун баһылыгын бастакы солбуйааччы Петр Попов улууска култура эйгэтигэр 370 киһи үлэлиирин, култуура объектарын саҥардыыга болҕомто уурулларын, президент В.В.Путин ыам ыйдааҕы ыйааҕа олоххо киирэн, култуура үлэһиттэрин хамнастара үрдээбитин, бу үлэ таһыма өссө тупсарыгар-сайдарыгар саҥа кыахтары арыйарын санатта.

                                                                   

Россия уонна Саха АССР норуодунай  артыыһа, сахалартан биир бастакынан театральнай үөрэхтээх, Саха театрыгар 100-тэн тахса оруолу толорбут, саха театральнай искусствотын сайдыытыгар кыһыл көмүс буукубанан суруллубут Афанасий Прокопьевич Петровы кытта бииргэ үлэлээбит, алтыспыт Россия үтүөлээх, СӨ норуодунай артыыһа Ефим Степанов бу Өлтөх сириттэн инникитин даҕаны ытык кырдьаҕас аатын ааттатар, театр историятыгар ааттарын хаалларар эдэр дьон үүнэн тахсалларыгар үтүө баҕа санаатын эттэ. Саха театрын аатыттан Афанасий Петров мэтириэтин уонна театр туһунан кинигэлэри Бэйдиҥэ кулуубугар туттарда.

 

Быйыл Уус Алдантан төрүттээх Петр Охлопков – Наара Суох төрөөбүтэ 160 сыла. Россия үтүөлээх, СӨ норуодунай артыыһа Ефим Степанов, СӨ үтүөлээх артыыстара Ирина Никифорова, Айаал Аммосов Иван Гоголев “Наара суох”  пьесатыттан быһа тардан көрдөрдүлэр.

 

СӨ Театральнай деятеллэрин сойуустарын бэрэссэдээтэлэ Айаал Аммосов эһиил сайын Щепкин аатынан үрдүкү театральнай училищеҕа саха студиятыгар сүүмэрдээһин ыытылларын иһитиннэрдэ уонна эдэр талааннары кытталларыгар ыҥырда.

 

Өлтөх сирин ыччата театральнай искусствоҕа талаһарын туоһутунан бу сайын Аксенья уонна Наталья Посельская ааттарынан Дьокуускайдааҕы хореографическай колледжы ситиһиилээхтик бүтэрбит, Опера уонна балет театрыгар үлэҕэ киирэн, сценаҕа бастакы хардыыларын оҥорор Зоя Дансарунова, Тупсууна Татаринова ыһыах ыалдьыттарыгар, биир дойдулаахтарыгар үҥкүүлэрин бэлэхтээтилэр.

 

«Култуура – олохпут суолдьута» эҕэрдэ кэнсиэргэ Өлтөх нэһилиэгин айар коллективтара, Мэҥэ Хаҥаластан «Кыталык” норуодунай ансаамбыл, Уус Алдан улууһун хореографтара, олоҥхоһут Семен Черноградскай, ырыаһыттар Сардаан Осипова, Анна Лукачевская, Алита Мигалкина, Татьяна Степанова, Марсен Протопопов, Иван Румянцев уо.д.а. кытыннылар. Бырааһынныьк түһүлгэтин тыыннах доҕуһуолунан М.К.Попова аатынан Майа норуодунай оркестра (салайааччы СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Василий Захаров)  киэргэттэ.

 

Ыһыах култуурнай бырагырааматыгар уолаттарга уонна эр дьоҥҥо саха таҥаһыгар, тойукка, чабырҕахха, дэгэрэҥ ырыаҕа күөн-күрэстэр, «Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бөҕө» нэһилиэк ыччатын күрэхтэһиитэ ыытылыннылар.

 

Култуура эйгэтин үлэһиттэрин спортивнай күрэхтэһиитигэр Ил Түмэн депутаттара бириистэрин туруордулар. Ол курдук, сүүрүүгэ эстафетаҕа кыайбыт Уус Алдан хамаандатыгар Ил Түмэн спикерэ Александр Жирков телевизор туттарда. Мэҥэ Хаҥалас хамаандатыгар Ил Түмэн спикерин бастакы солбуйааччы Анатолий Добрянцев, вице-спикер Виктор Губарев, сис кэмитиэттэр бэрэссэдээтэллэрэ Владимир Прокопьев, Юрий Николаев, Антонина Григорьева, Виктор Федоров уопсай бирииһи анаатылар.

 

“Култуура куттаах дьиэ кэргэн” күөн күрэскэ чыпчаал ааты Мэҥэ Хаҥалас Д.Ф.Ходулов аатынан норуот айымньытын дьиэтин үлэһиттэрэ Галина, Валерий Эверстовтар ыллылар. Сүрүн бирииһи – телевизоры Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков туруорда.

 

Биирдиилээн номинациялары -- “Сахалыы куттаах дьиэ кэргэн”  Мэҥэ Хаҥалас Дьаҥхаады нэһилиэгиттэн Татьяна, Алексей Говоровтар,  “Истиҥ иэйиилээх дьиэ кэргэн” Уус Алдан I Хоро нэһилиэгиттэн Екатерина, Гаврил Свинобоевтар, “Үлэҕэ бэриниилээх дьиэ кэргэн” Мэҥэ Хаҥалас Балыктааҕыттан Антонина, Иван Прибылыхтар, “Ситиһии кынаттаах дьиэ кэргэн” Уус Алдан Хоро нэһилиэгиттэн Галина, Григорий Петровтар ыллылар. Кинилэргэ бириистэри Ил Түмэн сис кэмитиэттэрин бэрэссэдээтэллэрэ Юрий Баишев, Василий Местников, Александр Корякин, Елена Голомарева, депутат Семен Иванов анаатылар.

 

Өлтөх сиригэр култуура эйгэтин үлэһиттэрин ыһыаҕа үрдүк таһымнаахтык ааста, доҕордоһуу оһуохайын түһүлгэтэ түстэннэ, дьон-сэргэ санаата көтөҕүлүннэ.

 

Ил Түмэн пресс-сулууспата