Уважаемые гости и участники
Дней литературы и искусства Кыргызской Республики!
Сегодня в дни белого изобилия, белых ночей, в канун традиционного праздника нашего народа Ыhыах у нас памятное и значимое событие – на древней земле Олонхо мы принимаем представителей литературы и искусства братского кыргызского народа.
От имени Государственного Собрания (Ил Тумэн) поздравляю с открытием Дней литературы и искусства Кыргызской Республики в Республике Саха (Якутия)!
Сегодня Дни культуры Кыргызской Республики в Российской Федерации проходят одновременно в двух регионах – в столице нашей Родины в городе Москве и у нас в Республике Саха (Якутия).
В этом году республика отмечает 95-летие образования Республики Саха (Якутия) и 120-летие со дня рождения выдающегося государственного и политического деятеля, первого руководителя нашей республики, великого сына якутского народа, одного из основателей новой государственности Якутии и Кыргызстана Максима Кировича Аммосова.
Недолго удалось работать Максиму Кировичу на кыргызской земле. Но он по своим неоднократным признаниям полюбил этот край и старался сделать все, что нужно для его развития и процветания. Общественность Кыргызской Республики помнит и чтит память М.К. Аммосова как одного из первых руководителей своей республики, как человека сумевшего выдвинуть на руководящие и хозяйственные должности многих представителей местного населения, приложившего немало усилий для подготовки новых квалифицированных кадров для молодой Кыргызской республики.
В тяжелые годы репрессий Максим Кирович, единственный из всех партийных руководителей союзных республик того времени, создал специальную комиссию ЦК по проверке деятельности органов НКВД Кыргызстана, выступил в защиту национальной интеллигенции, сам пал жертвой жестокого произвола.
Народ Кыргызстана не забывает Максима Кировича Аммосова. В честь Аммосова названа одна из улиц в столице Кыргызстана, написаны книги, пьесы, театральные постановки. В честь его 110-летия в 2007 году на здании Правительственного дома, где работал Максим Кирович, открыта мемориальная плита с его барельефом. В центре столицы Республики Кыргызстан к 115-летию установлен мемориальный бюст выдающегося сына народа саха Максима Аммосова.
18 апреля 2015 года в Бишкеке состоялась презентация книги «М.К.Аммосов. Кыргызский период деятельности». Данная книга издана по инициативе Президента Кыргызской Республики Алмазбека Атамбаева. Книга является совместным проектом Жогорку Кенеша Кыргызской Республики, Государственного Собрания (Ил Тумэн) Якутии, Центрального государственного архива политической документации Кыргызской Республики, Национального архива Республики Саха (Якутии), Национальных библиотек Кыргызской Республики и Республики Саха (Якутии). В книгу включены публикации и воспоминания известных личностей, историков, архивистов, полный библиографический указатель и перечень исторических документов, находящихся в архивах Кыргызстана.
Еще в 1997 году Первый Президент Кыргызской Республики Аскар Акаевич Акаев отметил, что «за свой короткий период работы в Кыргызстане в 1937 году Максим Аммосов оставил яркий, неповторимый, как метеор, след на небосклоне истории Кыргызстана».
Вклад М.К. Аммосова в становление новой государственности Кыргызской Республики высоко оценил Президент Кыргызской Республики Алмазбек Атамбаев. В своем послании якутскому народу в год 115-летия М.К. Аммосова, Президент Кыргыстана отметил, что «Максим Кирович связал наши народы неразрывными узами братства и дружбы».
Впервые Дни кыргызской литературы в Якутии состоялись более полувека назад – в 1966 году. В рамках тех Дней в Намском улусе прошли районные юбилейные мероприятия по увековечению памяти Максима Аммосова, имя которого тогда только возвращалось народу. Приехала делегация в составе 6 известных писателей во главе с первым секретарем правления Союза писателей Кыргызской Республики, прозаиком, драматургом Токтоболотом Абдумомуновым. Среди гостей были секретарь правления Жунай Мавлянов, известные поэты Смар Шимеев, Сооронбай Джусуев, Камчи Джунусов, кыргызские писатели Саткын Сасыкбаев, Байдулда Сарнагоев, Темиркул Уметалиев.
Это было значительное событие в культурной жизни Якутии – о котором люди помнят до сих пор. Делегация писателей Киргизской ССР посетила Якутск, Намский, Мирнинский районы. Во время визита кыргызской делегации, как символ нетленной дружбы народов, только что добытому в Мирнинском районе алмазу, весом 37,56 карат присвоили имя великого кыргызского акына Токтогула Сатылганова. В знак дружбы народов на намской земле установили традиционную коновязь – сэргэ с памятной табличкой «Участникам Недели кыргызской литературы» с именами гостей. По итогам Дней культуры и искусства Республики Кыргызстан Гаврил Окороков и Иван Федосеев – Доосо в 1967 году издали сборник «Ала-хайа сарыала», включающий перевод произведений 33 кыргызских писателей, поэтов.
Сегодня к нам приехала представительная делегация деятелей культуры Республики Кыргызстан под руководством советника Президента Кыргызской Республики Миры Аскеровны Карыбаевой, представители трех крупнейших творческих объединений Кыргызстана – Союза писателей, Союза художников, Союза кинематографистов. Среди гостей: председатель союза кинематографистов Кыргызской республики Кулмендеев Таалайбек Акжолтоевич, председатедь Национального Союза писателей Кыргызской республики, народный поэт, заслуженный деятель культуры Кыргызской республики Акбар Токтомамбетович Рыскулов, народный поэт, заслуженный деятель культуры Кыргызской республики, драматург, лауреат премий имени Жолона Мамытова, имени Алыкула Осмонова Кожогелди Култегин, народный художник Кыргызской Республики, профессор, академик Суйутбек Торобеков, скульптор, лауреат Государственной Премии Кыргызской Республики Турумбеков Аскар Асанбекович, доктор филологических наук, профессор, директор Национальной библиотеки Кыргызской Республики имени Алыкула Осмонова Бакашова Жылдыз Кемеловна, писатель, главный редактор журнала «Жетиген» Жумашев Абдиламит, президент МОО «Иссык-Кульский форум имени Ч. Айтматова, дипломат, государственный деятель Айтматов Аскар Чингизович, руководитель общественной организации «Олонхо» г. Бишкек, художник Нюргуяна Иннокентьева, известный комузист Тынчтыбек Чуйтиев, заведующая отделом писем и приема граждан Жогорку Кенеша Бакешева Сатина Акматалиевна.
К приезду кыргызских писателей в 1966 году в республике состоялось издание первого сборника перевода на якутский язык произведений Чингиза Айтматова, удостоенного в 1963 году Ленинской премии. В сборник вошли произведения классика кыргызской литературы «Верблюжий глаз», «Джамиля», «Первый учитель» и «Материнское поле», переведённые на якутский язык Николаем Кондаковым, Василием Гольдеровым, Петром Афанасьевым и Степаном Саввиным.
В этом году, к 50-летию данного издания, решением оргкомитета осуществлено переиздание сборника переводов произведений классика кыргызской литературы, изданного в 1966 году. Дополнительно в сборник включёны переводы рассказов Чингиза Айтматова «Белый дождь» («Илгэлээх ардах»), «Пегий пес, бегущий краем моря» («Муора кытылынан суурэр Эриэн ыт») на якутском языке.
В 2014 году в рамках соглашения с Кыргызской Республикой при поддержке народного писателя Кыргызстана, профессора Бексултана Жакиева героический эпос кыргызов «Манас» в Якутии переведен на якутский язык, а якутский эпос - Олонхо «Ньургун Боотур Стремительный» в Кыргызстане перевели на кыргызский язык.
В преддверии Дней увидел свет специальный выпуск журнала “Ала–Тоо” с переводами на кыргызский язык произведений якутских писателей, поэтов. Группу переводчиков с кыргызской стороны возглавил народный писатель Кыргызской Республики, Герой Кыргызской Республики Бексултан Жакиев. С якутской стороны составителями явились председатель ассоциации «Писатели Якутии» Олег Сидоров, редактор литературного журнала «Курулгэн» Афанасий Гуринов и другие.
На днях вышло в свет второе издание в истории творческого сотрудничества литераторов нашей республики и Кыргызстана – новый сборник перевода произведений 40 кыргызских писателей на якутском языке «Күн кууһар хайатыттан» («Солнечная гора»). На якутский язык переведены произведения Чингиза Айтматова, Шаршеналы Абдылдаева, Ашыма Джакыпбекова, Бексултана Жакиева и Мара Байджиева, Шайлообека Дуйшеева, Эгемберди Эрматова, Сагына Актамбекова, Эсенгула Ибраева и других. Составителем с кыргызской стороны также выступил народный писатель Кыргызстана, профессор Бексултан Жакиев.
Осуществлен перевод произведений 35 якутских авторов на кыргызский язык. В сборник включены отрывок эпоса «Ньургун Боотур Стремительный», произведения классиков якутской литературы Алексея Кулаковского, Платона Ойунского, Анемподиста Софронова, поэтов и писателей нашей республики Натальи Харлампьевой, Ивана Мигалкина, Василия Саввина, Анатолия Старостина, Елены Слепцовой, Натальи Михалевой, Саргыланы Гольдеровой, Николая Калитина, Дмитрия Наумова, Александра Постникова, Афанасия Гуринова, Гаврила Андросова, Рустама Каженкина, Яны Байгожаевой и других.
Взаимные переводы произведений братских народов способствуют взаимообогащению литературы и диалогу культур, расширению и укреплению духовно-нравственного потенциала народа.
Сегодня, в рамках Дней проводится круглый стол в Якутском государственном и литературном музее им. Платона Ойунского с участием писателей, деятелей культуры и искусства. В кинозале «Республика» состоится подписание соглашения о сотрудничестве между Союзом кинематографистов Кыргызстана и Якутии, жители и гости столицы смогут посмотреть фильмы кыргызских кинематографистов. В Национальном художественном музее им. М.Ф. Габышева открывается выставка изобразительного искусства кыргызских художников. Состоятся встречи с коллегами в Союзе писателей, Союзе художников, Союзе кинематографистов республики, а также в Национальной библиотеке Республики Саха (Якутия).
В одном из старейших районов нашей республики, в Намском районе состоится торжественное открытие памятника Максиму Кировичу Аммосову.
Там же будет проведен республиканский национальный праздник ысыах, посвященный 120-летию со дня рождения М.К. Аммосова. На родине Максима Кировича будет установлено памятное сэргэ, гостей ждет знакомство с новыми экспозициями республиканского музея истории государственности им. М.К. Аммосова, которому в этом году исполняется 55 лет.
Стоит отметить, что наш сегодняшний творческий вечер собрал в этом зале представительный форум, профессиональный, неравнодушный к подобным событиям форум. Впервые собрались вместе писатели, педагоги, переводчики, издатели, библиотекари, художники, работники театра и кино двух братских республик – словом те, кто имеет прямое отношение к национальной литературе, к книге и искусству, те, кого объединяет любовь к национальному культурному наследию, те, кто понимает его воспитательную, эстетическую, культурную ценность, его роль как основы гуманитарного сотрудничества между нашими народами.
Открытие Дней пройдет на сцене Саха Академического театра им. П.А. Ойунского. Общественность глубоко понимает, что кыргызская литература через творчество Чингиза Торекуловича Айтматова оказала большое влияние на театральное искусство Якутии. Состоявшаяся в 1982 году премьера спектакля «Желанный голубой берег мой» в постановке нашего режиссера Андрея Борисова по произведению Айтматова «Пегий пес, бегущий краем моря» открыла новую эпоху в театральном искусстве республики, стала визитной карточкой Саха театра.
Как и многие народы мира, наш народ считает Чингиза Айтматова своим писателем, герои его бессмертных произведений и поныне живут в сердцах и памяти благодарных читателей. Именем великого гуманиста Чингиза Айтматова якутяне назвали крупный алмаз, найденный в 2013 году в год его 85-летия со дня рождения.
Дни литературы и искусства Кыргызской Республики в Республике Саха (Якутия) охватят не только нашу столицу – город Якутск, родину Максима Аммосова - Намский, Хангаласские районы, но и благодаря возможностям современных медиа всю республику.
У наших народов во многом схожая историческая судьба. Нас объединяют общие истоки нашей культуры, нашей духовности. Как символ этого – имена Максима Аммосова, Торекула Айтматова, Чингиза Айтматова.
Проведение Дней литературы и искусства Кыргызской Республики в нашей республике откроет новую страницу в истории культурных, международных связей и послужит дальнейшему укреплению дружбы между народами Якутии и Кыргызстана.
Поздравляю наших высоких гостей, общественность нашей республики с открытием Дней литературы и искусства Кыргызской Республики!
А.Н.Жирков, Председатель Государственного Собрания (Ил Тумэн), сопредседатель организационного комитета по подготовке и проведению 120-летия со дня рождения М.К. Аммосова
20 июня 2017 года, г.Якутск
Ытыктабыллаах Кыргыз Өрөспүүбүлүкэтин литературатын уонна искусствотын күннэрин кыттыылаахтара уонна ыалдьыттара!
Бүгүн, тапталлаах Сахабыт сиригэр самаан сайын эргиллэн, саха дьоно өбүгэлэрин үгэһин тутуһан, үрдүк айыыларга сүгүрүйэн үрүҥ тунах ыһыаҕы ыһар кэмнэригэр ыраахтан кэлбит ытык ыалдьыттарбытын – кыргыз норуотун литературатын уонна искусствотын бэрэстэбиитэллэрин кытта көрсүһэр түгэммит үүннэ.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин аатыттан Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Кыргыз Өрөспүүбүлүкэтин литературатын уонна искусствотын күннэрэ саҕаламмытынан истиҥник эҕэрдэлиибин!
Бүгүн Кыргызстан култууратын күннэрэ Россия Федерациятын икки регионугар – дойду киинигэр Москва куоракка уонна биһиэхэ – Саха сиригэр тэҥинэн ыытыллаллар.
Быйыл биһиги Саха Өрөспүүбүлүкэтэ тэриллибитэ 95 сылын итиэннэ биллиилээх судаарыстыбаннай уонна политическай деятель, биһиги өрөспүүбүлүкэбит бастакы салайааччыта, саха норуотун чаҕылхай уола, Саха сирин уонна Кыргызстан саҥа судаарыстыбаннай тутулун олохтоспут Максим Кирович Аммосов төрөөбүтэ 120 сылын бэлиэтиибит.
Максим Кирович кыргыз сиригэр төһө да кылгас кэмҥэ үлэлээтэр, бу дойдуну ис сүрэҕиттэн ылыммыта, сөбүлээбитэ, ол туһунан кини хас да төгүл бэлиэтээн турардаах. Максим Кирович бу дойду чэчирии сайдарын туһугар бары кыаҕын, күүһүн ууран үлэлээбитэ. Кыргыз Өрөспүүбүлүкэтин уопсастыбаннаһа М.К. Аммосов өрөспүүбүлүкэ бастакы салайааччыларыттан биирдэстэрин, үгүс салайар уонна хаһаайыстыбаннай үлэлэргэ олохтоох дьону үүннэрбит, таһаарбыт, өрөспүүбүлүкэҕэ үрдүк идэлээх каадырдары үөрэтиигэ, бэлэмнээһиҥҥэ быһаарыылаах улахан хамсааһыны оҥорбут киһи быһыытынан өйдүүр уонна ытыктыыр.
Репрессия сылларыгар союзнай өрөспүүбүлүкэлэр партийнай салайааччыларыттан соҕотох Максим Кирович эрэ Кыргызстаҥҥа НКВД уорганнарын үлэтин бэрэбиэркэлиир КК анал хамыыһыйатын тэрийбитэ, национальнай интеллигенцияны сорунуулаахтык көмүскэспитэ, бэйэтэ эмиэ олоҕо суох ыар буруйдааһыҥҥа түбэспитэ.
Кыргыз норуота Максим Кирович Аммосов оҥорбут үтүөтүн умнубат. Кыргызстан киин куоратын биир уулуссатыгар Максим Аммосов аата иҥэриллибитэ, кинигэ, пьеса, театрга аналлаах туруоруу суруллан тахсыбыта. 2007 сыллаахха, төрөөбүтэ 110 сылыгар анаан, Максим Кирович үлэлээбит Кыргызстан Бырабыыталыстыбатын дьиэтигэр кини сырдык мөссүөннээх мемориальнай дуоската ыйаммыта. Кыргызстан Өрөспүүбүлүкэтин киин куоратыгар Максим Аммосовтөрөөбүтэ 115 сылыгар анаан мемориальнай бюст туруоруллубута.
Кыргызстан Өрөспүүбүлүкэтин Президенэ Алмазбек Атамбаев көҕүлээһининэн 2015 сыллаахха Бишкек куоракка «М.К. Аммосов. Кыргызский период деятельности» диэн кинигэ тахсыбыта. Кинигэ Кыргызстан Өрөспүүбүлүкэтин уонна Саха сирин парламеннарын, архыыптарын, библиотекаларын кыттыгас бырайыактарын быһыытынан оҥоһуллубута. Кинигэҕэ М.К. Аммосов туһунан биллиилээх дьон, историктар, архивистар суруйуулара уонна ахтыылара, толору библиографическай ыйынньык уонна Кыргызстан архыыптарыгар баар историческай докумуоннар испииһэктэрэ киирбитэ.
Кыргызстан Өрөспүүбүлүкэтин бастакы Президенэ Аскар Акаев Максим Аммосов 1937 сыллаахха Кыргызстаҥҥа үлэлээбит кылгас кэмигэр «...Кыргызстан историятыгар сындыыс сулус курдук сырдык, чаҕылхай суолу хаалларбыта» диэн анаан бэлиэтээбитэ.
Кыргызстан Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннаһа саҥа атаҕар туруутугар М.К. Аммосов киллэрбит кылаатын Кыргызстан Өрөспүүбүлүкэтин Президенэ Алмазбек Атанбаев үрдүктүк сыаналаабыта. М.К. Аммосов 115 сааһа бэлиэтэнэр сылыгар саха норуотугар ыыппыт эҕэрдэ суругар «Максим Кирович биһиги норуоттарбыт доҕордуу уонна бырааттыы буолууларын быстыспат ситимнээбитэ» диэн бэлиэтээбитэ.
Саха сиригэр кыргыз литературатын күннэрэ аан бастаан, үйэ аҥаарын анараа өттүгэр, 1966 сыллаахха ыытыллыбыта. Кыргызстан Өрөспүүбүлүкэтин суруйааччыларын сойууһун правлениетын бастакы сэкирэтээрэ, прозаик, драматург Токтоболот Абдумомунов баһылыктаах кыргыз норуотун алта киһилээх суруйааччыларын бөлөҕө кэлэ сылдьыбыта. Ыалдьыттар ортолоругар правление сэкирэтээрэ Жунай Мавлянов, биллиилээх поэттар Смар Шимеев, Сооронбай Джусуев, Камчи Джунусов, кыргыз суруйааччылара Саткын Сасыкбаев, Байдулда Сарнагоев, Темиркул Уметалиев бааллара.
Саха сирин култууратын олоҕор буолбут ол бэлиэ түгэни билигин даҕаны дьон-сэргэ умнубат. Киргизия суруйааччыларын делегацията Дьокуускай куоракка, Нам, Мииринэй оройуоннарыгар сылдьыбыта. Норуоттар истиҥ доҕордоһууларын бэлиэтинэн Мииринэй оройуонугар саҥа булуллан хостоммут 37,56 караат ыйааһыннаах алмааска кыргыз омук улуу акыына Токтогул Сатылганов аата иҥэриллибитэ. Нам сиригэр Эҥсиэли хочотугар кэлбит ыалдьыттар ааттарын ыйан туран, «Кыргыз литературатын нэдиэлэтин кыттыылаахтарыгар» диэн өйдөбүнньүк суруктаах сэргэ туруоруллубута. Кыргызстан Өрөспүүбүлүкэтин култууратын уонна искусствотын күннэрин түмүгүнэн Гаврил Окороков уонна Иван Федосеев-Доосо 1967 сыллаахха «Ала-хайа сарыала» хомуурунньугу таһаарбыттара, ол хомуурунньукка 33 кыргыз суруйааччыларын, поэттарын айымньыларын тылбаастара киирбитэ.
Бүгүн биһиэхэ Кыргыз Өрөспүүбүлүкэтин Президенин сүбэһитэ Мира Аскеровна Карыбаева салайааччылаах Кыргызстан Өрөспүүбүлүкэтин култууратын деятеллэрин улахан бөлөҕө, Кыргызстан үс бөдөҥ айар холбоһуктара – суруйааччылар, худуоһунньуктар, кинематографистар түмсүүлэрин бэрэстэбиитэллэрэ ыалдьыттыы кэллилэр. Ыалдьыттар ортолоругар Кыргызстан Өрөспүүбүлүкэтин кинематографистарын түмсүүтүн бэрэссэдээтэлэ Кулмендеев Таалайбек Акжолтоевич, Кыргызстан Өрөспүүбүлүкэтин суруйааччыларын Национальнай түмсүүтүн бэрэссэдээтэлэ, народнай поэт, Кыргызстан Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ Акбар Токтомамбетович Рыскулов, народнай поэт, Кыргызстан Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх деятелэ, драматург, Жолон Мамытов аатынан, Алыкул Осмонов аатынан бириэмийэлэр лауреаттара Кожогелди Култегин, Кыргызстан Өрөспүүбүлүкэтин народнай худуоһунньуга, профессор, академик Суйутбек Торобеков, скульптор, Кыргызстан Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай Бириэмийэтин лауреата Турумбеков Аскар Асанбекович, филологическай наука доктора, профессор, Алыкул Осмонов аатынан Кыргызстан Өрөспүүбүлүкэтин национальнай библиотекатын дириэктэрэ Жылдыз Кемеловна Бакашова, суруйааччы, «Жетиген» сурунаал кылаабынай редактора Жумашев Абдиламит, Ч.Айтматов аатынан Иссык Куллааҕы форум МОО президенэ, дипломат, судаарыстыбаннай деятель, Чингиз Айтматов уола Аскар Чингизович, драматург, Т.Абдумомунов бириэмийэтин лауреата Бакашова Сатина Акматалиевна, Саха сирин худуоһунньуга, Саха Өрөспүүбүлүкэтин искусствотын үтүөлээх деятелэ Николай Иннокентьев кыыһа, Бишкек к. «Олоҥхо» уопсастыбаннай түмсүүтүн салайааччыта Ньургуйаана Иннокентьева, биллиилээх хомусчут Тынчтыбек Чуйтиев бааллар.
1966 сыллаахха ыытыллыбыт кыргыз литературатын күннэрин көрсө Саха сиринээҕи кинигэ издательствота оччолорго саҥардыы биллэн эрэр чаҕылхай талааннаах эдэр суруйааччы Чингиз Айтматов 1963 сыллаахха Ленинскэй бириэмийэни ылбыт түөрт бастыҥ айымньытын хомуурунньугун сахалыы тылбаастаан таһаарбыта. Хомуурунньукка Чингиз Айтматов «Тэбиэн хараҕа», «Джамиля», «Маҥнайгы учуутал», «Төрөөбүт ийэ хонуум» сэһэннэрэ киирбиттэрэ. Айымньылары Николай Кондаков, Василий Гольдеров, Петр Афанасьев, Степан Саввин тылбаастаабыттара.
Быйыл, ол кинигэ тахсыбыта 50 сыл буолбутун кэннэ, тэрийэр бөлөх быһаарыытынан кыргыз литературатын классигын айымньыларын тылбааһын хомуурунньуга хаттаан бэчээттэннэ. Урукку тахсыбыт түөрт айымньыны сэргэ саҥа хомуурунньукка «Илгэлээх ардах», «Муора кытылынан сүүрэр Эриэн ыт» сэһэннэр тылбаастара киирдилэр.
Соторутааҕыта саха норуотун «Дьулуруйар Ньургун Боотур» улуу олоҥхото кыргыз тылынан тылбаастанан тахсыбыта. Хардатын кыргызтар аатырбыт «Манаас» диэн эпическэй айымньылара сахалыы тылбаастанна.
Бу күннэргэ кыргыз 40 суруйааччытын уонна поэттарын айымньылара сахалыы тылбаастанан «Күн кууһар хайатыттан» диэн ааттаах хомуурунньук бэчээттэнэн таҕыста. Кыргызстаҥҥа саха суруйааччыларын уонна поэттарын улахан бөлөҕүн айымньылара кыргыз тылыгар тылбаастанан таҕыстылар. Бу хомуурунньукка «Дьулуруйар Ньургун Боотур» олоҥхоттон быһа тардыы, саха литературатын классиктара А.Е. Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй, Былатыан Ойуунускай, Анемподист Софронов-Алампа, народнай суруйааччылар уонна поэттар Наталья Харлампьева, Иван Мигалкин, Василий Саввин, Анатолий Старостин, Елена Слепцова, Наталья Михалева, Саргылана Гольдерова, Николай Калитин, Дмитрий Наумов, Александр Постников, Афанасий Гуринов, Гаврил Андросов, Рустам Каженкин, Яна Байгожаева айымньылара киирдилэр.
Бүгүн, күннэр чэрчилэринэн, Былатыан Ойуунускай аатынан литературнай музейга суруйааччылар уонна култуура, искусство үлэһиттэрэ кыттыылаах төгүрүк остуол ыытыллар. «Республика» киинэ саалатыгар Кыргызстан уонна Саха сирин кинематографистарын бииргэ үлэлээһиннэрин туһунан сөбүлэһии түһэрсиллэр, киин куорат олохтоохторо уонна ыалдьыттара Кыргызстаҥҥа уһуллубут киинэлэри көрүөхтэрэ. М.Ф. Габышев аатынан Национальнай художественнай музейга кыргыз худуоһунньуктарын ойуулуур-дьүһүннүүр искусстволарын быыстапката аһыллыаҕа. Өрөспүүбүлүкэ суруйааччыларын, худуоһунньуктарын, кинематографистарын сойуустарыгар, ону таһынан Саха Өрөспүүбүлүкэтин национальнай библиотекатыгар биир идэлээхтэр көрсүһүүлэрэ буолуохтара.
Биһиги өрөспүүбүлүкэбит биир үтүөкэн улууһугар – Нам сиригэр Максим Кирович Аммосов пааматынньыгын үөрүүлээхтик аһыы буолуоҕа. М.К. Аммосов төрөөбүтэ 120 сылыгар аналлаах өрөспүүбүлүкэтээҕи Ыһыах ыһыллыаҕа, Максим Кирович Аммосов төрөөбүт төрүт сиригэр өйдөбүнньүк сэргэ туруоруллуоҕа. Ыалдьыттар М.К. Аммосов аатынан судаарыстыбаннас уонна история музейын саҥа экспозицияларын кытта билсиһиэхтэрэ.
Бүгүн айар үлэ үөһүгэр айымньылаахтык үлэлии-хамсыы сылдьар, идэлэригэр бэриниилээх дьон түмүстүлэр. Икки доҕордуу өрөспүүбүлүкэлэр суруйааччылара, педагогтара, тылбаасчыттара, кинигэ таһаарааччылара, библиотека үлэһиттэрэ, худуоһунньуктар, театр уонна киинэ эйгэтин үлэһиттэрэ – быһатын эттэххэ, национальнай литератураҕа, кинигэҕэ уонна искусствоҕа быһаччы сыһыаннаах, национальнай култуура нэһилиэстибэтигэр ытыктабыллаахтык сыһыаннаһар, ол нэһилиэстибэ иитэр, эстетическэй, култуурунай өттүнэн дьиҥ суолтатын өйдүүр, биһиги норуоттарбыт икки ардыларыгар гуманитарнай бииргэ хардарыта дьайсан үлэлээһин төрүтүн быһыытынан ону ылынар дьон бука бары аан бастаан маннык түһүлгэҕэ муһуннулар.
Күннэри үөрүүлээхтик аһыы П.А. Ойуунускай аатынан Саха академическай театрын сыанатыгар буолара туспа суолталаах. Чингиз Айтматовынан сирэйдээн, бүтүн кыргыз литературата Саха сирин театральнай искусствотыгар улахан сабыдыалы оҥорбута. Биһиги режиссербыт Андрей Борисов 1982 сыллаахха Чингиз Айтматов «Муора кытылынан сүүрэр Эриэн ыт» айымньытынан туруорбут «Хаарыан хампа күөх кытылым» испэктээкилэ өрөспүүбүлүкэ театральнай искусствотыгар саҥа кирбиини арыйбыта, Саха театра аан дойду таһымыгар тахсарыгар киэҥ аартыгы тэлэр олук буолбута.
Аан дойду бары норуоттарын курдук, биһиги дьоммут-сэргэбит Чингиз Айтматовы олус чугастык ылынар. Кини айымньыларын геройдара үгүс саха ааҕааччытын кутун туппуттара, сүрэҕэр умнуллубат өйдөбүлү хаалларбыттара. Гуманист суруйааччы Чингиз Айтматов төрөөбүтэ 85 сылыгар – 2013 сыллаахха Саха сиригэр булуллубут бөдөҥ алмааска кини аата иҥэриллибитэ.
Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Кыргыз Өрөспүүбүлүкэтин литературатын уонна искусствотын күннэрэ Дьокуускай куораты, Максим Аммосов дойдутун – Нам, Хаҥалас улуустарын эрэ буолбакка, аныгы медиа ситим көмөтүнэн Саха сирин бүтүннүүтүн хабыахтара.
Биһиги норуоттарбыт ханыылыы историческай дьылҕалаахтар. Биһигини ааспыт олохпут, култуурабыт биир төрүттээҕэ ситимниир. Ол биир бэлиэ туоһута – Максим Аммосов, Торекул Айтматов, Чингиз Айтматов сырдык ааттара.
Ханнык даҕаны норуот бэйэ-бэйэтин өйдөһөр, чугасаһар суолу тутуһара ордук үйэлээх, кэскиллээх. Кыргыз уонна саха норуоттарын ардыларыгар киһилии сыһыан олохтонуутугар бу икки норуот судаарыстыбаннаһын тэрийсибит М.К. Аммосов туһунан үйэлээх өйдөбүл, уруулуу омуктар үгүс сүүһүнэн сыллаах историялара, эпостара, литература, култуура, искусство эйгэтигэр алтыһыылара олук буолуоҕа.
Ытыктабыллаах ыалдьыттарбытын, өрөспүүбүлүкэ олохтоохторун Кыргыз Өрөспүүбүлүкэтин литературатын уонна искусствотын күннэрэ саҕаламмыттарынан эҕэрдэлиибин.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин Бэрэссэдээтэлэ,
М.К. Аммосов төрөөбүтэ 120 сылын бэлиэтээһини бэлэмниир уонна ыытар кэмитиэт хос бэрэссэдээтэлэ А.Н.Жирков
бэс ыйын 20 күнэ 2017 сыл , Дьокуускай куорат
Опубликовано: 20 июня, 2017 - 15:56
Заметили ошибку в тексте? Выделите ее и нажмите Ctrl+Enter, чтобы сообщить об этом администратору.
Спасибо!
Спасибо!