Бэс ыйын 21 күнүгэр Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Майа сэлиэнньэтин “Ураһалаах” алааһыгар Республикатааҥы VII Олоҥхо ыһыаҕын сабыы церемонията буолла.

Олоҥхо – саха норуотун олоҕун, өйүн-санаатын илдьэ сылдьар, дьон-сэргэ кэлэр кэскилин кэрэһэлиир айымньы. Саха сирин VII Олоҥхо ыһыаҕын Мэҥэ-Хаҥалас Майатыгар уруйдуу 27 республика улуустарыттан, Дьокуускай куораттан, уонтан тахса араас государстволар бэрэстэбиитэллэрэ – уран тыл уустара, аар сааргы аатырбыт олонхоһуттар, оһуохайдьыттар, ыллам ырыаһыттар, ыалдьыттар – барыта 25 тыһыынча киһи кыттыыны ылла.

 

Ыһыахха барыта 18 көрүҥҥэ күөн күрэс, 7 көрүҥҥэ быһыйдар, сымсалар, бөҕөстөр күрэхтэһиилэрэ, барыта 25 спортивнай уонна культурнай күөн күрэс, Саха ресубликатын Президена Егор Борисов бирииһигэр ат сүүрдүүтэ ыытылыннылар. Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Аллараа Бэстээҕэр Олоҥхо уораҕайа аанын аста. Ыһыах ырыатын-тойугун, оонньуутун-көрүн, уус-уран оҥоһуктар быыстапкаларын улуус самодеятельноһын кыттыылаахтара киэргэттилэр. Культурнай тэрээһиҥҥэ үс тыһыынчаттан тахса улуус олохтоохторо кытыннылар.

 

Тэрээһин саҕаланаатын кытта дьон тоҕуоруспут киин трибунатыгар Манчаары Баһылай үрүҥ аты миинньэн сүүрдэн киирдэ.Кини кэнниттэн Ытык уоттаах факелы хороччу туппут сүүрүктэр сырсан киирдилэр. Аны аҕыйах хонугунан Чурапчыга 19-с «Манчаары оонньуулара» Спартакиадатын уота умайыа. «От ыйын бастакы күннэригэр буолуохтаах норуот бүттүүнэ кэтэһэр оонньууларын Ытык уотун Манчаары Баһылай төрөөбүт Арыылаах алааһыттан Саха сирин спортсменнара аҕаллылар», - диэтэ Мэҥэ-Хаҥалас улууһун баһылыга Николай Старостин. Бу уоту республика биллэр сүүрүктэрэ от ыйын 1 күнүгэр уон түүннээх күн Илин-Эҥэр улуустарынан, нэһилиэктэринэн кэритэ сүүрдэн, Чурапчыга тириэрдиэхтээхтэр. Трибуналарга мустубут дьон ытыс тыаһа доҕуһуоллаан спорт ветерана, сүүрүк Дмитрий Горохов салайааччылаах сүүрүктэр бөлөхтөрүн Чурапчыга атаардылар, алҕыы хааллылар.

 

Сүдү тэрээһини түмүктүүр дьоро киэһэҕэ Майатааҕы №1 орто оскуола фольклорнай коллектива Василий Каратаев “Модун эр соҕотох” олоҥхотуттан быһа тардыыны көрдөрөн, дьон сэҥээриитин ылла. Дьүһүйүүнү хас да сүүс оҕо ыччат кыттыылаах аатырбыт «Оһуор үҥкүүтэ» түмүктээтэ.

 

Ол кэннииттэн төлкөлөөх түһүлгэҕэ Ил Түмэн вице-спикерин, Олоҥхо уон сылын бэлэмнээн ыытыыга Саха Республикатын Национальнай тэрийэр комитетын бэрэссэдээтэлин Александр Жиркову, Саха Республикатын Правиельствотын председателин солбуйааччыны, «Олоҥхо ыһыаҕа» Республикатааҕы хамыыһыйа председателин, Саха республикатын «Олоҥхо» ассоциациятын президенин Феодосия Габышеваны,  Мэҥэ-Хаҥалас улууһун баһылыгын Николай Старостины, М.К.Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет проректорын Надежда Зайкованы ыҥырдылар.

 

«Өбүгэлэрбит улуу айымньыларыгар олоҥхоҕо хайдах суруллан хаалбытынан, ону батыһан, олоҥхо сиэрин-туомун тутуһан, саха дьоно ыһыах ыстыбыт”, – диэтэ Ил Түмэн вице-спикерэ, Олоҥхо уон сылын бэлэмнээн ыытыыга Саха Республикатын Национальнай тэрийэр комитетын бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков. «Биһиги, саха дьоно, үрдүк Айыыларбытыттан сирбит-уоппут өлгөм буолара буоллар диэн көрдөһөбүт. Ону көрдөһүү – биһиги олоҥхобут ыһыаҕын саамай сүрүн сиэрэ-туома. Ол сиэри-туому толору тутуһан, аал уоту арчылаан, сылгы сиэлинэн сыт таһааран, төһө кыайарбытынан киэргэнэн, төһө сатыырбытынан үөрэн-көтөн, өлгөм үүнүүнү, илгэлээх ардаҕы көрдөһөн, Олоҥхо ыһыаҕын ыыттыбыт», - диэтэ Ил Тумэн вице-спикерэ уонна бу ыһыахха кэлэн кыттыбыт бар дьоҥҥо истиҥ махталын тириэртэ.

 

Ону тэҥэ, махтал тылларын ыһыаҕы ыспыт Мэҥэ Хаҥалас олохтоохторугар 20-тэн тахса тыһыынча киһи мустубут добун ыһыаҕын сүрдээх үчүгэйдик, дьоһуннаахтык уонна кыахтаахтык тэрийбиттэрин иһин эттэ. «Эһиги тэрийэн ыыппыт ыһыаххыт дьоҥҥо-сэргэҕэ кэпсэл буолуоҕа. Туох баар тутуугутун – Аллараа Бэстээххэ тутуллубут Олоҥхо дьиэтиттэн саҕалаан бу Аал Луук маска тиийэ – кимиэхэ да сомнообокко, ханных да ууһу, мандары ыҥырбакка барытын бэйэҕит дьоҥҥутунан, бэйэҕит күүскүтүнэн туттугут, дьоҥҥо-сэргэҕэ бэлэх ууннугут», - диэбитин мустубут дьон сөбүлүү иһиттилэр, ытыс таһыннылар.

 

Александр Жирков мэҥэлэр күрэхтэһиилэри дьону түмэр гына тэрийбиттэрин бэлиэтээтэ. Ыһыаҕы Василий Винокуров кэнчээри ыччаты таһааран түмүктэппитэ мээнэҕэ буолбатах диэн тоһоҕолоон эттэ: «Кинилэр биһиги саҕалаабыппытын салҕыахтара, биһиги үгэстэрбитин кинилэр илдьэ сылдьыахтара. Олоҥхо ыһыаҕа туругурдун!».  

 

Александр Жирков Олоҥхо ыһыаҕын «Оһуохай - олоҥхо дьоллоох түһүлгэтэ» күөн-күрэс «Дархан этээччигэ” кылаан бирииһин – «Синтай» тракторы Мэҥэ-Хаҥалас Бырама нэһилиэгин олохтооҕор Герман Яковлевка туттарда.

 

Феодосия Габышева Мэҥэ-Хаҥалас олохтоохторо улуус 218 олоҥхоһуттарын аатын билэн антологияны уонна олоҥхоһуттар тустарынан 21 кинигэни таһаарбыттарын туһунан кэпсээтэ. Ыһыах сүрүн режиссерынан Россия, Саха сирин үтүөлээх үлэһитэ Василий Винокуров – Кыталык Баһылай ис дууһатын ууран туран үлэлээтэ диэбитин, мустубут дьон ытыс тыаһынан туоһулаатылар. Ыһыах эмблематын авторынан Майатааҕы музыкальнай оскуола учуутала Анастасия Константинова буолар. Россия худуоһунньуктарын чилиэнэ, скульптор Федор Марков проегынан 27 метр үрдүктээх Аал Луук мас быйылгы Айылҕа харыстабылын сылыгар анаммыт. «Аал Луук мас Ураһалаах алаас хабайар хаба ортотугар миэстэтин булбут», - диэтэ Феодосия Габышева.

 

Жюри 70-ча олоҥхону иһиттэ. «Кыайыылааҕынан Мэҥэ Хаҥалас улууһун Томтор нэһилэгин олохтооҕо Петр Тихонов таҕыста» диэн Феодосия Васильевна биллэрдэ уонна «Синтай» тракторы туттарда. Оттон оһуохайы 180-тан тахса киһи таһаарбытыттан “Дархан этээччи” аатын Мэҥэ-Хаҥаластан Герман Яковлев ылла уонна эмиэ “Синтай” тракторы илдьэ барда. «Ыһыах силигэ ситтэ, сыала туолла», - диэтэ Феодосия Габышева.

Олоҥхо ыһыаҕын оһуор дьарҕаа ойуулаах, үрүҥ көмүс дуйдаах, үрүҥ сылгы сиэлинэн симэхтээх ытык мэҥэ бэлиэни - көһөрүллэ сылдьар олоҥхо ыһыаҕын дуоҕатын Мэҥэ-Хаҥалас улууһун баһылыга Николай Старостин Ытык сэргэттэн устан, Ил Түмэн вице-спикеригэр, Олоҥхо уон сылын бэлэмнээн ыытыыга Саха Республикатын Национальнай тэрийэр комитетын бэрэссэдээтэлигэр Александр Жирковка туттарда, ону Ил Тумэн вице-спикерэ 2014 сылга ыытыыллар VIII-с республикатааҕы Олоҥхо ыһыаҕын ыытар Хаҥалас улууһун баһылыгар Юрий Зайцевка туттарда.

 

Олоҥхо ыһыаҕа илии-илиилэртэн, тарбах-тарбахтартан тардыһан, сылаас ытыстарынан сиэттиһэн, төгүрүччү туран, Сомоҕолуу оһуохайынан түмүктэннэ.