Общественность үөрүүлээх мунньаҕар республика Ил Түмэнин  Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков Дмитрий Наумовы олоҕун бэлиэ түгэнинэн итиитик-истиҥник эҕэрдэлээн туран, республика государственноһын сайыннарыыга киллэрбит кылаатын иһин киниэхэ СР Государственнай Мунньаҕын Бэрэссэдээтэлин Махтал суругун туттарда. Республика народнай суруйааччыта, Ил Түмэн ааспыт ыҥырыыларын депутата Андрей Кривошапкин Д.Ф.Наумов олоҕун уонна үлэтин туһунан истиҥ-иһирэх тылынан кэпсээтэ. Манна сэрии кэннинээҕи оҕо саас, киһи уонна салайааччы быһыытынан Үөһээ Бүлүү, Амма сирдэригэр  буһууну-хатыыны ааһыы, республика Правительствотыгар, Ил Түмэнигэр тыа сирин дьонун-сэргэтин олоҕун чэпчэтэр, тыа хаһаайыстыбатын государство өттүттэн өйүүр үлэни туруулаһыыга тохтоло суох үлэлээһин сиһилии арылынна.

 

Салгыы СР Президенин уонна Правительствотын дьаһалтатын салайааччыта Юрий Куприянов дьоро күн геройун салайааччы уонна киһи быһыытынан үрдүктүк сыаналаан туран,  Дмитрий Наумов парламентаризмы сайыннарыыга кылаатын иһин  СР Президенин Махтал суругун туттарда. Правительство Бэрэссэдээтэлин солбуйааччылар Александр Власов СР Правительствотын Бэрэссэдээтэлин эҕэрдэ суруктаах бэлэҕин, Петр Алексеев Правительство кыһыл көмүс чаһыылаах Бочуоттаах грамотатын дохсун ытыс таһыныынан доҕуһуоллатан туттардылар.

 

Дьоро түгэҥҥэ Дмитрий Наумов улуус баһылыгынан, тыа хаһаайыстыбатын министринэн, Правительство Бэрэссэдээтэлин солбуйааччынан, Ил Түмэн депутатынан үлэлиир кэмнэригэр тыа сирин дьонугар-сэргэтигэр, тыа хаһаайыстыбатыгар көдьүүстээх дьаһаллары, быһаарыылары, программалары, сокуоннары олоххо киллэрбитин бэлиэтээтилэр. Тыл этээччилэр ити үлэлэртэн “Саха Республикатыгар 2002-2006 сылларга тыа сирин социальнай-экономическай сайдыытыгар СР Президенин государственнай программатын” оҥорууну иилээбитэ-саҕалаабыта, тыа сирин кэлимник тутан сайыннарар үлэни турууласпыта биир саамай суолталаахтарынан буоларын, ити сылларга тыа хаһаайыстыбатын сайдыытыгар улахан олук ууруллубутун ыйдылар. Бүгүҥҥү күҥҥэ итиннэ олоҕуран тыа сирин, тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыыга туһуламмыт үс программа үлэлии тураллар.

 

Дмитрий Наумов 2008 сыллаахтан Ил Түмэн депутатынан талыллан, парламент тыа сирин сайдыытын сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбит кэмигэр республика дьонугар-сэргэтигэр сөптөөх сокуоннар уонна дьаһаллар ылылыннылар. Улуус баһылыктарын үлэлэригэр быһаччы сыһыаннаах улуустар дьаһалталарыгар тыа хаһаайыстыбатын боломуочуйатын биэрии үлэлэрэ ыытыллыбыттара. Ону таһынан тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанар дьоҥҥо санаторнай-курортнай эмтэнии туһунан улахан көдьүүстээх республика сокуона норуот депутата Дмитрий Наумов салайыытынан ылыллыбыта. Тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыыга үлэлии сылдьар салайааччыларга Д.Ф.Наумов ыллыктаах сүбэтэ, үлэтэ-хамнаһа үтүө холобурунан буолар.  

 

Дмитрий Наумов үөрүүлээх дьоро күнүнэн Ил Түмэн IV ыҥырыытын Бэрэссэдээтэлэ Виталий Басыгысов, IV ыҥырыы народнай депутаттара, министерстволар, СР Суруйааччыларын союһун, Үөһээ Бүлүү, Амма, Томпо, Уус-Маайа улуустарын бэрэстэбиитэллэрэ кэлэн эҕэрдэлээтилэр, инники айар үлэтигэр алгыстарын эттилэр.

 

Норуот депутата Виктор Губарев Компартия аатыттан Михаил Шолохов аатынан мэтээли туттарыыта Дмитрий Наумов саха дэриэбинэтин тапталлаахтык суруйуута нуучча талааннаах суруйааччыта дэриэбинэ олоҕун, дьонун-сэргэтин  туһунан суруйууларыгар дьүөрэлиитин бэлиэтиир биир ураты түгэнинэн буолла.

 

Эҕэрдэлэргэ харда тылыгар Дмитрий Наумов: “Барыгытыгар барҕа махтал буолуохтун. “Сахаларга “дьол хараҕа суох” диэн баар. Оттон мин олоҕум “харахтаах дьолтон” саҕаламмыта. Сэттэ ыйдаах төрөөбүтүм кэннэ ийэм сотору өлбүтэ. Бастаан дьол тумнан испитэ дии саныыбын. 21-бэр улаханнык ыалдьыбытым. Миигин кытта сыппыт дьоннор өлөллөр этэ. Мин да өлөрүм буолуо диэн кэтэһэр этим буолан баран, өлбөтөҕүм. Онтон, дьэ, дьон ортотугар сылдьан, үлэлээн-хамсаан барбытым. Улам чэрдийэн, ити олорор быычыкаайык аргыһым (кэргэнэ Саргылаана Петровна Наумова) дэлби аһатан, үлэһит, киһи-хара буолбутум. Мин эбэм эмис, үскэл киһини үчүгэй, дьоллоох киһинэн ааҕар этэ. Эбэбит баара буоллар, уолбун Бүлүү бөлөнөҕөр бөскөттүҥ диэн эмээхсин кийиитин улаханнык сыаналыахтаах этэ.

 

Үөһээ Бүлүүгэ үлэһит быһыытынан эрдийэн, үлэлиэхпин сөп эбит диэн санааҕа киирбитим. Онтон Аммаҕа дьонум-сэргэм өйөбүлүнэн үлэлээбитим. Дойдубар үлэлиир кыахтаахпын, үлэлииһибин диэн эрэлим улааппыта. Бастакы Президент Михаил Николаев бэйэтэ да сөхпүтэ быһыылааҕа. Мин олох даҕаны сэрэйбэккэ олордохпуна, төлөпүөннээбитэ: “Дорообо, доҕоор! Дмитрий Федосеевич, патриот буол эрэ -- тыа хаһаайыстыбатын министринэн үлэлии киир эрэ”, диэбитигэр: “Сөп”, -- дии охсубуппар, киһим бэрт өр саҥата суох, төлөпүөнүм баран хаалла дуу дии саныахпар диэри, чочумча  турбута. Онон былаас бары эйгэтин биллим. Эһигини кытта Ил Түмэҥҥэ үлэлээбиппинэн астынабын. Тыа киһитэ үлэлээх-хамнастаах буоларын туһугар эдэр сааспын, олохпун бүтүннүүтүн анаабытым, сүрэхпин-быарбын биэрэн үлэлээтим.

 

Билигин этэллэр – барыларын туһунан суруйаар диэн. Олох куттанымаҥ – ааккытын ааттыам суоҕа. Биһиги, сэрии кэннинээҕи оҕолор, кими да ордук санаабат, кимиэхэ да өһүрбэт гына иитиллибиппит, оннук даҕаны үйэм тухары сылдьабын. Киһини киһи быһыытынан таптыыбын. Иккиһинэн, Сталин туһунан кинигэни мунньабын, 400-тэн тахса кинигэлээхпин. Сталины көмүскүүрбүттэн буолбатах, комсомолга эҥин киирбэтэх киһибин. Киһи туһунан, итэҕэстээҕин да иһин, өрүү кырдьыгы кэпсиэхтээхпит диэни тутуһабын. Бүгүҥҥү күн наадатыгар киһи туһунан кырдьыгы эппэт буоллаххына, бэйэҥ кырдьыксыта суох буоларгар тиийэҕин. Бу күннэргэ 17 народнай театрдар Дьокуускайга кэлэн айымньыларбын оонньоон көрдөрдүлэр. 30 театр репертуарыгар айымньыларым баар эбиттэр.

 

Билигин суруйар үлэҕэ ылсыам. Онуоха туох эмэ тахсара-табыллара таҥараттан тутулуктааҕа буолуо. Тоҕо биһиги норуоппут промышленноска киирбэккэ, кытыыга хаалбытын туһунан санаабын хайаан да суруйар буолуохтаахпын. Итиннэ сорох дьону кытта кэпсэтэн турабын. Киирбит, дьаныардаах дьоннор онно хаалбыттара. Ким дьаныара, кытаанах санаата суох -- туораабыта. Билигин өссө уустук кэм кэллэ. Билигин дьаныардаах эрэ буолбакка, бэйэбит дойдубутугар олоробут, бу дойдуга баайдык-тоттук олорор туһугар күүскэ үлэлиэхтээхпит, киһилии тутуллуохтаахпыт диэн тулхадыйбат туруу санаалаах, бигэ өйдөбүллээх дьоннор күннэрэ-дьыллара кэллэ. Уйбаан куһаҕаннык олороруттан Сиидэр санаата көнөр кэмэ ааспыта. Биһиги, сахалар, ким баҕарар үчүгэйдик олороругар баҕарыах тустаахпыт”, -- диэн Дмитрий Наумов олоҕун суолун ахтан, инники былааннарын кэпсээн туран,  кэлбит дьоҥҥо барыларыгар махтанна.

 

Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков Дмитрий Федосеевич Наумов толору ис хоһоонноох, дьоһун олоҕу олорон кэлбитин бэлиэтээн туран, кини үлэтинэн-хамнаһынан, киһи быһыытынан ураты кэрэхсэбиллээҕинэн бэлиэр норуот номоҕор, кэрэ кэпсээнигэр киирбитин туһунан эттэ. “Наумовы тыа хаһаайыстыбатын министринэн билиһиннэрии туһунан кэпсээни үгүс дьон билэр. Министринэн билиһиннэрии кэмигэр Дмитрий Наумов: “Министринэн тоҕо анаабыттарын туһунан уонна онтулара сыыһатын дуу, табатын дуу өйдүөхтэригэр диэри балтараа сыл ааһыаҕа, онтон уларытар туһунан толкуйдаан, саҥа киһини буолуохтарыгар диэри өссө балтараа сыл ааһыаҕа, онон, саатар, үс сылга министрдэннибит диэн санаан кэбиһиҥ”, -- диэбитэ биир туспа номох буолан сылдьар. Дьэ, оннук киһи.

 

Дмитрий Наумов оҕо сааһын ахтыыта уонна Федот Потапов “Оонньооботох оҕо сааһым” диэн айымньыта – бу икки автор сэрии кэннинээҕи дьон оҕо саастарын, оччотооҕу саха киһитин олоҕун-дьаһаҕын субу көрөн олорордуу, өйү-санааны ортотунан сайан киирэр, харахха илэ көстөн кэлэр гына ойуулаан-дьүһүннээн суруйбуттара. Билигин саҥа кэрдиискэ, саҥа үлэҕэ иитиллэн, Дмитрий Наумов олоҕо саҥалыы салҕанан бара турар. Айар үлэтэ өссө кыаҕырыаҕа, дириҥиэҕэ, дьоҥҥо-сэргэҕэ тиэрдэр күүһэ улаатыаҕа диэн ис сүрэхпиттэн баҕарабын. Кини курдук ылбаҕайдык, сытыытык, чугастык, чараастык саха олоҕун-дьаһаҕын, саха дэриэбинэтин ойуулуур, суруйар суруйааччы бүгүн биһиги ортобутугар сүрдээх сэдэх, суох да курдук. Онон эн иннигэр нэлэһийэр хонууҥ улаҕата көстүбэт киэҥ, эйигиттэн дьон күүтэрэ улахан. Ону ол курдук ылынан, тахсыылаахтык үлэлээ-хамсаа, ай-тут диэн баҕа санаабын этэбин”, -- диэн Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Дмитрий Наумов инники үлэтигэр ситиһиилэри баҕарда.

 

Дьоро күн өрөгөйүн П.А.Ойуунускай аатынан Саха театрын артыыстара Елизавета Потапова, Зоя Багынанова, Герасим Васильев, Кирилл Семенов Д.Ф.Наумов айымньытынан театрализированнай инсценировкалара, ырыаһыттар Сиэйэ Уола “Сардаана”, Виталий Очиров “Лээгим сирэ” ырыаларынан киэргэттилэр. Үөрүүлээх мунньах уопсай хаартыскаҕа түһүүнэн түмүктэннэ.