В структуре ежегодного послания Президента РФ основное место заняла оценка международной ситуации, положение РФ в мире и, исходя из этого, были обозначены приоритеты развития нашей страны на ближайшие годы.
 
России предстоит жить в условиях экономических санкций и находиться в этих условиях довольно продолжительный период. Это уже четкий и ясный посыл. Бюджет страны в целом и бюджеты регионов будут вынуждены с этим считаться, планируя свои возможности на дальнейшую перспективу, исходить из той ситуации, в которой оказалась экономика РФ. Вопросы обороны, вопросы геополитики и так далее будут решаться с учетом того факта, что санкции введенные против России будут действовать еще долго. Это, во-первых.
 
Во-вторых. При рассмотрении экономической ситуации в стране в целом, Глава государства сделал упор на необходимость дальнейшего развития предпринимательства, бизнес -структур, в том числе малого и среднего предпринимательства. В подтверждение этому озвучено предложение Президента России заморозить рост налогов на четыре года. Это заявление  в бизнес- сообществе, по моему мнению, воспринято довольно положительно.
 
Если говорить про регионы, то по Дальнему Востоку и Арктике емких высказываний, как в Послании 2013 года не было. Задача создания территорий опережающего развития расширена в плане включения в программу моногородов. Я думаю, что со временем ТОРы могут быть превращены в механизм экономической и налоговой санации депрессивных точек на территории не только Дальневосточного региона, но и Российской Федерации в целом. Таким образом, наши опасения подтвердились. В апреле 2014 года, когда в Якутске одновременно обсуждались 2 законопроекта: «О комплексном развитии Дальнего Востока и Байкальского региона» и «О территориях опережающего развития», было сказано, что ТОРы не решат всех проблем макрорегиона. Это будет механизм поиска и поддержки определенных точек роста. Для макрорегиона этого недостаточно и парламент республики будет продолжать отстаивать задачу комплексного освоения территорий Дальнего Востока и Байкальского региона.
 
Примерно такая же задача стоит и по Арктическим территориям РФ. 40% территории Республики Саха (Якутия) – это зона Арктики и те процессы, которые сейчас происходят, представляют для нас большой интерес. Исходя из послания Президента РФ, появляется необходимость создания организационных структур по дальнейшему освоению Арктики. Сейчас на этой территории накапливается множество различных структур: военные, промышленники, геологи, частный бизнес, экологи. Это сообщество должно управляться достаточно понятным механизмом. Без этого планово осваивать Арктические территории при тех скудных ресурсах и неопределенных задачах будет достаточно сложно. Само закладывание механизмов освоения Арктики, которое сейчас начато в РФ, оно само по себе предполагает какое-то организующее начало. Об этом шел разговор во время моей встречи со спикером Совета Федерации Валентиной Матвиенко, эта же тема затрагивалась и послании Главы государства.
 
В социальном плане Президент Российской Федерации настаивает на сохранении тех социальных обязательств, которые были приняты ранее. На фоне существующих сложностей, если мы не обратим должного внимания на наши социальные обязательства в целом по РФ, это серьезно скажется на людях с невысоким достатком. Кроме того, Глава государства сказал о необходимости формирования здоровой семьи, здоровой нации, здорового государства. Эта задача применительно к территориям, регионам, народам, которые населяют РФ, достаточно конкретная. Парламент республики совместно с Правительством будет делать упор именно на формирование основ здоровой семьи, здоровой нации, здорового государства. При этом опираясь на местные ресурсы, вопросы экологической безопасности, вопросы формирования здорового образа жизни в семье. Это включает вопросы и экономической, и экологической, и продовольственной безопасности. Задача сохранения и развития здоровой семьи для нашего народа – определяющий фактор. И эту задачу мы также должны будем решать.
 
Работать придется в сложный период- период нехватки финансовых средств. Особую роль при решении задач сыграет конструктивное взаимодействие органов законодательной и исполнительной власти, а также общественных институтов, которые сейчас созданы. С одной стороны, в условиях тех сложностей, которые возникают в экономике, открывается некий простор для различных популистских лозунгов, заведомо неисполнимых, но вызывающие доверие у неподготовленных граждан. Мы должны быть очень приземленными в таких вопросах и работать с учетом всех интересов нашей республики, каждого жителя. Решения должны быть конструктивными и направленными на перспективу. Иначе мы можем оказаться в очень сложной ситуации, когда желание общества и возможности государства будут разниться все больше и больше. Кроме урона здоровью нашего общества это ни к чему не приведет.
 
 
 
 
 

Биллэрин курдук маннык этиилэри дойду Президенэ сыл аайы оҥорор. Бу этиитигэр кини үс сүрүн боппуруоска болҕомтотун туһаайар. Бастатан туран, дойду билиҥҥи балаһыанньатыгар, ордук тас дойдулары кытта сыһыан боппуруоһугар. Иккиһинэн, дойдуга бэйэтигэр буола турар билиҥҥи экономическай быһыы-майгы уонна инники соруктар тустарынан. Итилэртэн улахан болҕомто бу тас дойдулары кытта, ордук Украина, Крым айдаанын кытта ситимнээх Россияны утары билигин саҕаламмыт экономическай санкциялар тустарынан уонна онно Россия бэйэтин көрүүтүн туһунан балай да киэҥник тохтоото. Итинтэн биһиги сүрүн тумук оҥостуох кэриҥнээхпит.
 
Бу экономическай санкциялар, ол эбэтэр атын дойдулар – Арҕаа Европа дойдулара, Америка, онтон да атын дойдулар – итиннэ кыттыһан Россияны экономика өттүнэн тууйа сатааһыннара биир сылынан эбэтэр икки сылынан түмүктэммэт, уһун кэмҥэ ыытыллар болдьохтоох дьайыы буолар буолла. Онон Россия экономиката уонна субъектар бэйэбит да итини өйдөөн-дьүүллээн, инники өттүбүтүгэр бэйэбит бюджеппытын оҥосторбутугар, бэйэбит олохпутун дьаһанарбытыгар хайаан даҕаны аҕыннахпытына сатанар.
 
Иккиһинэн, дойду экономикатын инники өттүгэр хайдах соруктаахтык сайыннарыахха сөбүй диэҥҥэ, ордук чааһынай бизнескэ, предпринимателлэр үлэлэрин өрө тутууга, бас билиини харыстааһыҥҥа, сайыннарыыга, ол өттүгэр олохтоох этиилэри оҥортоото. Ити күүтүллүбүт этиилэр этэ, онон бизнес-сообщество итини балай да көхтөөхтүк иһиттэ.
 
Биһиги өттүбүтүн ылан көрдөххө, чуолаан Дальнай Восток уонна Арктика территорияларын туһунан этиилэргэ Президент былырыыҥҥытын курдук киэҥник наһаа тохтообото.
 
ТОР диэн аатыраачы урутаан сайдар территориялар диэн биирдиилээн сирдэргэ налоговай уонна да атын льготалары оҥорон бу тэрилтэлэри тэрийэр сайыннарыы механизмын билигин сокуон оҥорон Государственнай Думаҕа ылан эрэллэр. Эһиги өйдүүргүт буолуо, өссө муус устарга икки сокуону кэккэлэһиннэрэ тутан, Россияттан сенатордары, Госдума депутаттарын ыҥыран, дьүүллэспиппит. Дальнай Восток ол биирдии точкаларынан, биирдии кыра объектарынан буолбакка кэлимник сайыннарыы сокуонун тутуһуохха диэн биһиги этиилээх этибит. Онтубут билиҥҥитэ кыайын ааспакка сылдьар. Онон ити ТОРдар диэн биирдиилээн схеманан сайыннарыы ол Дальнай Востогу барытын өрө көтөҕөр механизм буолар кыаҕа суох. Онон биһиги бэйэбит үлэбитин салҕыахпыт дии саныыбын.
 
Арктиканы баһылааһын туһунан боппуруос билигин балай да сытыытык турар. Арктиканы 2020 сылга дылы сайыннарыы туһунан анал программа, Стратегия ылыллыбыттара. Ол гынан баран, үбүн-харчытын өттө улаханнык доҕолоҥнуур. Ити программа бэйэтигэр көрүллүбүт харчыта кыра. Ол гынан баран итиннэ билигин элбэх структуралар киирэннэр, Арктикаҕа үлэлэрин саҕалаан эрэллэр. Ол иһигэр - байыаннайдар, геологтар, промышленниктар, сир баайын хостооччулар-көрдөөччүлэр. Итиннэ Арктика бэйэтин экологиятын харыстааһын боппуруоһун сытыытык туруорабыт. Маныаха олохтоох нэһилиэнньэ интэриэһэ улахан. Онон Арктикаҕа биһиги билигин сүрүн болҕомтобутун федеральнай киин өттүттэн Арктиканы салайыыга тустаах тэрээһиннээх структура баар буоларын туруорсабыт.
 
Ити туһунан Москваҕа бара сылдьан Федерация Советын председателэ Валентина Матвиенконы кытта көрсүһүүгэ мин балай да күүскэ туруорбутум. Олох бэйэтэ да көрдөрөрүнэн итиннэ элбэх бэйэ бэйэлэриттэн тутулуга суох структуралар бэрээдэгэ суох киирэн, тус сыалларын эрэ туһугар Арктикаҕа олохсуйан айбардаан киирэн бардахтарына, итиннэ айылҕатыгар даҕаны уонна сири кэлимник киһилии туһаныыга да улахан охсуулаах буолуоҕа.
 
Оттон социальнай эйгэ бэйэтин урукку өттүгэр туруоруллубут соруктарын туһунан этэр буоллахха, оннуларынан хаалыахтара диэн этиини үгүстэр сөбүлүү иһиттилэр. Маннык ыарахан быһыыга-майгыга государство бэйэтин социальнай эбэһээтилистибэлэрин уонна эрэннэриилэрин, хамнаска буоллун, нэһилиэнньэ кыаммат араңатыгар көмө буоллун, пенсия буоллун – бэйэтин эрэннэриилэриттэн аккаастанар буоллаҕына, дьону-сэргэни улахан кыһалҕаҕа тириэрдиэҕэ. Ону итинник хааларыахха диэн этиитин мустубут дьон ылыннылар.
 
Ону биһиэхэ ордук суолталааҕа, мин саныахпар, биһиги чөл туруктаах дьиэ-кэргэни, норуоту, государствоны тэрийиэхтээхпит диэн этиитигэр олоҕуран, үөһэттэн тэрийэн биэрэллэрин күүппэккэ биһиги республика бэйэбит олохтоох дьоммутун-сэргэбитин, норуппутун, омукпутун харыстыырга чопчу көмөлөөх уонна туһалаах механизмнары олохтооһуну толкуйдуохпутун наада дии саныыбын. Оннук гынаммыт биһиги дьиэ кэргэңңэ, элбэх оҕолоох ыалларга онтон да атын араңаҕа үбүнэн-харчынан, эминэн-томунан, аһынан-үөлүнэн республика өттүттэн өйөбүллээх  политиканы биһиги торумнаан дьаһаннахпытына сатанар кэммит кэллэ дии саныыбын.
 
Биһиги Саха сиригэр олохтоох нэһилиэнньэни государство бэйэтин иһиттэн сатаан өйүүр механизмнарын киһилии чочуйуохпутун наада. Продовольственнай безопасность диэн аһынан-үөлүнэн хааччыйыы өттүгэр куттал суох буолуутун хааччыйыы  Россия бүттүүнүн эрэ үрдүнэн турар проблема буолбатах. Субъекка бэйэтигэр – Саха сиригэр эмиэ быһаарыахпытын наада. Экология боппуруоһун эмиэ Саха сиригэр бэйэтигэр быһаарыахпытын наада. Онон, мин саныахпар, бу кэлэр сыл саңатыттан бу боппуруостарга Ил Түмэн уонна республика Баһылыга уонна Правительствота биир сүбэнэн дьаһанаммыт үлэбитин ити хайысхаҕа арыый атын таһымңа таһаарыахха наада диэн түмүккэ кэлэбин.
 
Биһиэхэ билигин 2015 сыллааҕы бюджет ахсынньы 15 күнүгэр ылыллаары турар. Ол кэнниттэн тута кэриэтэ бюджекка корректировкалар киирэллэрэ былааннанар. Тоҕо диэтэххэ Россия бэйэтин бастаан ылыммыт бюджетин эмиэ көҕүрэтэр, мөлтөтөр, уларытыылары киллэрэр кыһалҕаҕа киириэҕэ. Бу маннык кэмңэ былаас эйгэтэ, ситэриилээх былаас, толоруулаах былаас, бэрэстэбиитэллээх былаас уонна общественнай тэрилтэлэр, нэһилиэнньэ төһө кыалларынан бэйэбитин өйдөһөн үлэлиирбит наада буолуоҕа. Биллэн турар, билигин кыаллыбат уонна урукку өттүгэр этиллэн баран олоххо кыайан киирэр кыаҕа суох буолбут сорох дьаһалларга тирэҕирэн уонна онтон сылтаан араас дьон өйүгэр-санаатыгар оонньуу сатааһын итинник түгэннэргэ хаһан баҕарар үөскээччи. Итинник популизмтан уонна дьаһаныыттан биһиги ордук бу бэрэстэбиитэллээх былааска үлэлии сылдьар депутаттар итинтэн туттунан, эрдэттэн киһилии сиринэн сылдьан үлэлээн, кэскиллээх соҕустук дьаһанан биһиги үлэлиирбит наада буолар кэмэ кэллэ дии саныыбын.