Дьокуускай куоракка Саха драматическай театрыгар олунньу 6 күнүгэр республика биллэр-көстөр судаарыстыбаннай уонна общественнай деятелэ, Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун Председателэ, РСФСР Үрдүкү Сэбиэтин депутата уонна Президиумун чилиэнэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин бочуоттаах гражданина Александра Яковлевна Овчинникова төрөөбүтэ 100 сылыгар аналлаах үөрүүлээх мунньахха Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин үрдүкү салалта, норуот депутаттара, өрөспүүбүлүкэ ситэриилээх былааһын уонна общественность бэрэстэбиитэллэрэ, Ньурба улууһун делегацията, куорат олохтоохторо кытыннылар.
Театр фойетыгар Национальнай библиотека тэрийбит быыстапкатыгар А.Я.Овчинникова туһунан архыып матырыйааллара, кинигэлэр, хаартыскалар быыстапкалара тардыллыбыта, “Бичик” кинигэ кыһатын кинигэлэрин быыстапката болҕомтону тардар. Сценаҕа А.Я.Овчинникова улахан портрета ыйаммыт. Мунньах саҕаланыытыгар “А.Я.Овчинникова мөссүөнэ -- бүтүн эпоха күөнүгэр” видеофильмы көрдөрдүлэр. Үөрүүлээх мунньаҕы СӨ Правительствотын Председателэ Галина Данчикова иилээн-саҕалаан ыытта. Кини кылгас эҕэрдэ тылын кэнниттэн Россия уонна Саха сирин гимнэрэ ньиргийдэ.
А.Я.Овчинникова төрөөбүтэ 100 сылыгар аналлаах тэрээһиннэри ыытар туһунан Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дарханын Е.А.Борисов ыйааҕа тахсыаҕыттан икки аҥар сылтан ордук кэм ааста. Уһулуччулаах киһи аатын үйэтитии үлэтэ салгыы ыытылларын бэлиэтээн туран, Ил Түмэн Председателэ Александр Жирков бэйэтин дакылаатыгар Александра Овчинникова олорбут олоҕун уонна республиканы салайбыт тахсыылаах итиэннэ бэриниилээх үлэтин үрдүктүк сыаналаата. Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун института тэриллиэҕиттэн ыла 52 сыл устата үлэлээбитэ. Онтон уопсайа 44 сылын республика үрдүкү бэрэстэбиитэллээх уорганын Саха сирин уһулуччулаах дьахталлара салайбыттара. Онон бу үрдүкү уорганы ити сылларга салайбыт 8 киһиттэн 5-һэ дьахтар-председателлэр этилэр. Кинилэртэн биирдэстэринэн Ньурба улууһуттан төрүттээх-уустаах саха норуотун уһулуччулаах кыыһа Александра Яковлевна Овчинникова буоларын, бу үөрүүлээх мунньахха А.Я.Овчинникова соратницата, Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Председателэ Люлия Николавена Григорьева баарын бэлиэтээтэ.
Общественность үөрүүлээх мунньаҕар дакылаатыгар Ил Түмэн спикерэ биһиги норуоппут көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллибит билиитин, үөрүйэҕин итиэннэ олорон ааспыт уһулуччулаах дьоммутугар сыһыаммыт сүрүн сыаннастарыгар тохтоото. “Биһиги дойдубут норуоттара биир үйэ устатыгар судаарыстыбаннай тутул уонна уопсастыбаннай-политическай сыаннастар төрдүттэн уларыйыыларын ааспыттара. Ол кэмнэри сөптөөхтүк сыаналааһын урукку биллэр-көстөр деятеллэр бу кэмнэр үөскээн сайдан тахсыыларыгар киллэрбит кылааттарын сөптөөхтүк сыаналааһыны кытта араарыллыбат”, -- диэтэ Александр Жирков.
Салгыы спикер Саха сирин саҥа судаарыстыбаннаһа уопсастыбаны бэйэ бэйэлэрин кытта утарыта турар, өһүөннээх кылаастарга араарыы доктринатыгар олоҕуран үөскээбит судаарыстыбаннай тутулга тирэҕирэн тэриллибитин, дьону бу курдук утарыта туруоруу саха курдук аҕыйах ахсааннаах норуоттарга улахан уонна ыарахан содулламмытын бэлиэтээтэ. “Репрессия көлүөһэтэ Саха сиригэр тэриллибит саҥа былаас чулуу бэрэстэбиитэллэрин да, ону бэйэлэрэ да эбэтэр күһэллэн утарааччылары да - Василий Никифоровы уонна Максим Аммосовы, Роман Оросины уонна Платон Ойуунускайы, Павел Ксенофонтовы уонна Исидор Бараховы, Михаил Артемьевы уонна Степан Аржаковы, атын сүүһүнэн ахсааннаах дьон ааттарын - биир кэккэҕэ туруорбута. Биһиги норуоппутугар бу эт-хаан эрэйдэниитин уонна санаа-оноо самнарыытын өттүнэн улахан охсуу уонна өй-санаа сарбыллыыта этэ”, -- диэн туран Александр Жирков саҥа кэрдиис кэмҥэ ити сыыһаны туоратар үлэ барарын туһунан эттэ.
Дакылаакка норуот бэйэтин чулуу дьонугар сиэрдээх сыһыанын чөлүгэр түһэриигэ суолталаах 1994 сыл муус устар ыйыгар Саха Өрөспүүбүлүкэтин бастакы Президенэ М.Е.Николаев туруорсуутунан тахсыбыт «20-30-с сылларга репресияламмыт саха норуотун бэрэстэбиитэллэригэр сыһыаннаан кырдьыктаах чахчыны тилиннэрии туһунан» РФ Президенин Ыйааҕа чорботон бэлиэтэннэ. “Бу докумуон дьиҥ суолтатын биһиги үгүспүт ситэ өйдүү илик. Бу докумуон суолтата диэн, Өлүөнэ дойдута Россия судаарыстыбатыгар холбоспут түгэниттэн саҕалаан саха норуота быраабын туруулаһыытын историята биһиги норуоппут судаарыстыбаннаһа сүһүөҕэр туруутун уонна сайдыытын историятыгар сиэрдээхтик салҕанарын көрдөрөр”, -- диэтэ Александр Жирков.
Александра Яковлевна бэйэтэ салайар Үрдүкү Сэбиэтин анал туругун бигэтиппитэ, судаарыстыбаннай былаас уорганнара Үрдүкү Сэбиэт иннигэр эппиэтинэстэрин быһаарбыта, партия салалтатын кытта хардарыта эрэмньилээх, дьыалабыай ситими олохтообута, өрөспүүбүлүкэ социальнай уонна хаһаайыстыбаннай боппуруостарын быһаарыыга Үрдүкү Сэбиэт уонна олохтоох сэбиэттэр үтүө ааттарын уонна оруолларын күүһүрдүбүтэ. Итини этэн туран Александр Жирков дьон-сэргэ А.Я.Овчинникова аатынан уонна норуот историятыгар атын биллэр-көстөр уһулуччулаах деятеллэр ааттарынан киэн туттуон туттарын, Александра Яковлевна Овчинникова аата биһиги норуоппут атын чаҕылхай бэрэстэбиитэллэрин ааттарын сэргэ төрөөбүт дойдубут историятыгар сотуллубаттыы суруллубутун тоһоҕолоон бэлиэтээтэ. «Бичик» национальнай кинигэ кыһата олохтообут «Өрөспүүбүлүкэ уһулуччулаах дьоно» диэн серияҕа Саха сирин сэбиэскэй кэминээҕи уһулуччулаах деятеллэрин, ол иһигэр Саха АССР араас ыҥырыылаах Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун бэрэссэдээтэллэрин С.П.Сидорова, М.Д.Нартахова, В.А.Протодьяконов, П.В.Аммосов, Е.Н.Горохова итиэннэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин Бэрэстэбиитэллэрин Палаататын Бэрэссэдээтэлин А.П.Илларионов туһунан ыстатыйалар, тыл этиилэр уонна ахтыылар бастакы хомуурунньуктара киирбиттэрэ. Соторутааҕыта бу серия иһинэн А.Я.Овчинникова олоҕун уонна үлэтин туһунан кинигэ таҕыста.
“Александра Яковлевна Овчинникова өссө тыыннааҕар номоххо киирбит киһи”, -- диэн туран, Александр Жирков бу ураты дьахтар олоҕун, эппиэттээх үлэҕэ баай үөрүйэҕин, айылҕаттан бэриллибит сатабылын, мындыр өйүн түмэн, автономнай өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай былааһын үрдүкү уорганыгар тахсыылаахтык үлэлээбитин туһунан кэпсээтэ. Спикер түмүккэ Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Ил Түмэнэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин Үрдүкү Сэбиэтин утумнаааччытын быһыытынан Российскай Федерация уопсастыбаннай-политическай уонна судаарыстыбанннай тутулугар бигэтик киирэн сүһүөҕэр турбутун бэлиэтээтэ.
Саха сирин историятыгар кэрэ-бэлиэ түгэнинэн Ил Түмэн уонна тус бэйэтин аатыттан эҕэрдэлээн туран, Александр Жирков саха норуотун чулуу кыыһын оҕотугар Елена Алексеевна Иванцоваҕа А.Я.Овчинникова чиэһигэр тыыннаах сибэкки дьөрбөтүн кытта Ил Түмэн өйдөбүнньүк бэлэҕин үөрүүлээх быһыыга-майгыга туттарда.
Ньурба улууһун баһылыгын солбуйааччы Самангади Дондокова Александра Овчинникова төрөөбүт улууһугар Ньурбаҕа, Антоновка уонна Чаппанда нэһилиэктэригэр биир дойдулаахтарын үтүө аатын үйэтитиигэ ыытыллар үлэ туһунан кэпсээтэ. Ол курдук Ньурба куоратыгар Александра Овчинникова аатынан саҥа уулусса баар буолбут, Александра Овчинникова аатын сүгэр Чаппандатааҕы “Сааскылаана” оҕо саадын дьиэтигэр өрөмүөн үлэтэ барбыт, Ил Түмэн сис кэмитиэтин председателэ Антонина Григорьева тэрийиитинэн кулун тутарга Ньурбаттан төрүттээх учуонайдар кыттыылаах улууска Наука күннэрэ, биллиилээх биир дойдулаахтарынчиэһигэрулуус ыһыаҕа үрдүк тэрээһиннээхтик ыытыллыбыттар, билигин улуус дьаһалтата Ньурба куоратын киинигэр Александра Овчинникова скверин уонна бюһун оҥорууга үлэни ыыта сылдьар.
Өрөспүүбүлүкэ кырдьаҕастарын Ытык Сүбэтин председателэ Люлия Григорьева А.Я.Овчинникова өрөспүүбүлүкэ социальнай-экономическай сайдыытыгар киллэрбит үтүөтүн бэлиэтээтэ уонна Александра Овчинникова үтүө аатын үйэтитиигэ дьоһун үлэ ыытыллыбытыгар өрөспүүбүлүкэ Ил Дарханыгар Егор Борисовка, Ил Түмэн Председателигэр, үбүлүөйү бэлэмнээн ыытыыга өрөспүүбүлүкэтээҕи тэрийэр хамыыһыйа салайааччытыгар Александр Жирковка, Ньурба улууһун дьаһалтатыгар махтанна.
Манна эбэн эттэххэ, киин куоракка Массыына суолун өрөспүүбүлүкэтээҕи бырабылыанньатын дьиэтигэр (Автодорожнай уулусса 10/2) А.Я.Овчинникова аатынан өрөспүүбүлүкэ суолун хаһаайыстыбатын Музейын үөрүүлээх быһыыга-майгыга арыйбыттара. Бэлиэтээн эттэххэ, Александра Овчинникова өрөспүүбүлүкэҕэ суолу тутуу эйгэтигэр өр кэмҥэ тахсыылаахтык үлэлээбит специалист уонна салайааччы буолар. 2014 сылга Александра Овчинникова олоҕун, үлэтин кэрэһилиир “Уһулуччулаах дьоннор” сериянан кинигэни сэргэ кини салайбыт кэминээҕи событиелар хроникаларын кэпсиир кинигэ бэчээттэнэн тахсыбыттара, тохсунньу 21 күнүгэр ХИФУ “Саха сирин былааһын уорганнарын үлэтин региональнай уопута: история уонна аныгы кэм” диэн темаҕа республикатааҕы научнай-практическай конференция ыытыллыбыта.
ХИФУ ректора, Ил Түмэн депутата Евгения Михайлова университет бастыҥ студеннарыгар А.Я.Овчинникова аатынан 10 тыһыынча солкуобайдаах биир кэмнээх стипендияны олохтообутун туһунан этэн туран, ити стипендияны ГРФ 4-с курсун студеныгар Софрон Новгородовка туттарда.
Ити курдук Дьокуускай куорат баһылыгын солбуйааччы Евдокия Евсикова киин куоракка “Албан аат” бырайыагы олоххо киллэрии чэрчитинэн А.Я.Овчинникова бюһа туруоруллара былааннанарын иhитиннэрдэ, Елена Иванцова ийэтин Александра Яковлевна Овчинникова үтүө аатынүйэтитиигэ ыыппыт сүҥкэн үлэлэрин иһин өрөспүүбүлүкэ үрдүкү салайааччыларыгар, Ньурба улууһун дьаһалтатыгар, бар дьоҥҥо махталын тиэртэ.
Үөрүүлээх дьоро киэһэ баай композициялаах дьүһүйүүлэринэн, кэнсиэринэн түмүктэннэ.
Ил Түмэн пресс-сулууспата
В Якутске состоялось торжественное собрание, посвящённое 100-летию со дня рождения А.Я. Овчинниковой
6 февраля 2015 года в Саха академическом театре им. П.А.Ойунского состоялось торжественное собрание, посвящённое 100-летию со дня рождения видного государственного и общественного деятеля республики, Председателя Президиума Верховного Совета ЯАССР, депутата Верховного Совета и члена Президиума Верховного Совета РСФСР, почётного гражданина Республики Саха (Якутия) Александры Яковлевны Овчинниковой.
Почтить память видного общественного и государственного деятеля пришли народные депутаты республики, члены Правительства, представители исполнительных органов государственной власти Якутии, делегация из Нюрбинского улуса, общественность республики.Национальная библиотека организовала в фойе театра выставку архивных документов, фотографий, публикаций и книг о жизни и деятельности А.Я. Овчинниковой. Участникам мероприятий продемонстрировали видеофильм.
Мероприятие открыла председатель Правительства республики Галина Данчикова. «Имя этой удивительной женщины навсегда вписано в историю современной Якутии. Биография Александры Яковлевны является ярким примером большого и ответственного труда. Главным для неё всегда было одно, чтобы жители нашей республики жили достойно», - отметила она.
Начиная доклад о жизни и деятельности Александры Яковлевны Овчинниковой, председатель Государственного Собрания (Ил Тумэн) Александр Жирков обратил внимание общественности на позицию по отношению к выдающимся деятелям прошлого, государственная, общественно-политическая, научная, культурная и иная деятельность которых имеет особое значение в истории республики, прежде всего, в истории становления и развития государственности Якутии. Он отметил, что новая государственность Якутии создавалась в рамках государственного строя, возникшего на основе доктрины разделения общества на противоборствующие, враждебные друг другу классы. «Жертвами идеологии классовой борьбы в годы революций, Гражданской войны и репрессий 20-х – 30-х годов прошлого века стали как противники новой власти, так и многие её безоговорочные сторонники. Была уничтожена и предана забвению на многие десятилетия значительная часть и без того немногочисленного первого поколения якутской дореволюционной интеллигенции. Машина репрессий поставила в один ряд как самых видных представителей новой власти в Якутии, так и их вольных или невольных оппонентов: Василия Никифорова и Максима Аммосова, Романа Оросина и Платона Ойунского, Павла Ксенофонтова и Исидора Барахова, Михаила Артемьева и Степана Аржакова, сотни других имён, - сказал он и добавил, - сегодня по крайней мере мы убеждены в том, что ни Аммосов, ни Ойунский, ни Барахов, ни многие другие репрессированные руководители республики 20-х – 30-х годов не были врагами народа, как и не являлись врагами своего народа Никифоров-Кюлюмнюр, братья Ксенофонтовы, Поповы или Афанасьевы или многие другие, пусть менее известные в истории нашего народа, но ничуть не менее желавшие процветания родному краю».
Он сказал, что новое время, пришедшее на смену советскому периоду, также не избежало, а, наоборот, повторило прежние ошибки в отношении к прошлому. «Так же, как и в 20-е годы, в 90-е по стране начали свергаться памятники, стираться имена, предаваться забвению всё, что было связано с институтами советской государственности. В этот критический момент взяла верх народная мудрость. Наученная горьким опытом прошлого народная память не допустила очередного разрушения своего исторического прошлого. Люди повсеместно проявили бережное отношение к своей истории. Народ стал освобождать свою память от идеологических догм как далекого прошлого, так и сегодняшних дней», - подчеркнул докладчик.
Завершая тему исторической памяти народа и его отношения к оценке выдающихся личностей прошлого, Александр Жирков рассказал об одном документе, «значение которого в восстановлении исторической памяти народа многими еще не осознано»: «По представлению первого Президента Республики Саха (Якутия) Михаила Ефимовича Николаева в апреле 1994 г. был издан Указ Президента РФ «О восстановлении справедливости в отношении репрессированных в 20-е – 30-е годы представителей якутского народа». Значение этого документа в том, что история отстаивания прав народа саха с момента присоединения Ленского края в состав Российского государства нашла свое естественное продолжение в истории становления и развития государственности нашего народа. С момента выхода этого документа восстановление исторической памяти, исторической справедливости стало предметом государственной политики, важной общественной задачей, делом чести ученых, исследователей, общественных деятелей и институтов».
Александр Жирков рассказал, что председатель Палаты Представителей Государственного Собрания (Ил Тумэн) республики А.П. Илларионов в сентябре 1996 г. в газете «Республика Саха» опубликовал статью о первом Председателе Президиума Верховного Совета Якутской АССР Софье Петровне Сидоровой. В статье А.П. Илларионов поставил вопрос о необходимости всестороннего изучения, анализа личности и деятельности руководителей республики советского периода, что помогло бы «найти правильный путь на сегодняшнем новом этапе развития государственности в нашей республике». Вслед за этим национальное книжное издательство «Бичик» по своей инициативе в 2001 г. основало серию «Выдающиеся люди республики». В эту серию вошли первые сборники статей, выступлений и воспоминаний о выдающихся деятелях Якутии советского периода, в том числе о председателях Президиума Верховного Совета Якутской АССР разных созывов: С.П. Сидоровой, М.Д. Нартаховой, В.А. Протодьяконове, П.В. Аммосове, Е.Н. Гороховой.
«В этой же серии на днях издана книга о жизни и деятельности А.Я. Овчинниковой», - сообщил докладчик и подчеркнул, что личность Александры Яковлевны Овчинниковой стала легендарной при ее жизни. Спикер Ил Тумэна рассказал, что она родилась в бедной семье, рано лишилась отца, воспитывалась в приемной семье, батрачила. При помощи приемного отца поступила в школу. По призыву комсомола поступила в не совсем обычный для девушек дорожно-строительный техникум. Ощутила холод тотальных обвинений 30-х годов, была исключена из рядов комсомола, после окончания техникума лишилась возможности продолжить учебу. В 20 лет начала трудовую биографию дорожного строителя. «Учебу удалось продолжить спустя почти двадцать лет после окончания техникума. Диплом о высшем образовании получила в 45 лет. К работе в высшем органе государственной власти автономной республики А.Я. Овчинникова приступила, мобилизовав весь свой богатый трудовой и житейский опыт, природную смекалку и мудрость», - сказал он.
«Природное обаяние и житейская мудрость, хозяйственный опыт и умение вникать в суть решаемых и перспективных вопросов, личная скромность и доступность делали общение с нею приятным и полезным для всех: от политических деятелей и хозяйственных работников самого разного ранга, деятелей культуры и ученых до рядовых рабочих и тружеников села, охотников, рыбаков и оленеводов Севера. Александра Яковлевна Овчинникова стала государственным и общественным деятелем российского, международного уровня. Она стала узнаваемой, авторитетной личностью в родной республике и за ее пределами. Достигла такого уровня общественного признания, когда ее слова и поступки стали эталоном для большого числа людей. А.Я. Овчинникова еще при жизни вошла в историю нашего народа как один из ярких руководителей, внесших весомый вклад в развитие и укрепление государственности», - сказал Александр Жирков.
Спикер Госсобрания (ил Тумэн) отметил, чтоУказом Президента Республики Саха (Якутия) Вячеслава Штырова от 14 апреля 2002 года А.Я. Овчинниковой было присвоено звание «Почетный гражданин Республики Саха (Якутия)». «Присвоение Александре Яковлевне высокого звания явилось подтверждением преемственности традиций государственности в нашей республике, торжественным актом признания заслуг этой выдающейся женщины перед родной республикой и ее народом», - сказал он.
При этом заметил, что нынешнее поколение избрало новые ориентиры в жизни, но одновременно упустило многие достижения предшествующих поколений. «Наш долг – не растерять в буре событий свои корни, сохранить память о лучших помыслах и делах своих предшественников как надежную и единственную опору на будущее. Люди по праву гордятся именем А.Я. Овчинниковой, именами других выдающихся деятелей в истории народа. Светлая благодарная память о них не будет предана забвению. Имя Александры Яковлевны Овчинниковой вместе с именами ярких представителей нашего народа навсегда вписано в историю родной республики, страны», - подчеркнул Александр Жирков.
Заместитель главы Нюрбинского улуса Самангади Дондокова ознакомила с деятельностью по увековечению памяти знаменитой землячки в родном районе: в Нюрбе, в сёлах Антоновка и Чаппанда. Она рассказала, что в Нюрбе появилась новая улица, носящая имя Александры Яковлевны Овчинниковой. В Чаппанде провели ремонт детского сада имени А.Я. Овчинниковой.
С приветственными словами также выступили председатель старейшин Республики Саха (Якутия) Люлия Григорьева, заместитель главы Окружной администрации ГО «Город Якутск» Евдокия Евсикова. Слова благодарности за тёплые слова о матери, организацию мероприятий к 100-летнему юбилею А.Я. Овчинниковой сказала её дочь Елена Иванцова.
Мероприятие завершилось концертом творческих коллективов Республики Саха (Якутия).
Пресс-служба Ил Тумэна
Опубликовано: 6 февраля, 2015 - 21:12
Заметили ошибку в тексте? Выделите ее и нажмите Ctrl+Enter, чтобы сообщить об этом администратору.
Спасибо!
Спасибо!