Мунньахха Российскай Федерация Федеральнай Мунньаҕын Федерациятын Сэбиэтин чилиэнэ Александр Акимов, Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Анатолий Добрянцев, вице-спикер Виктор Губарев, сис кэмитиэттэр бэрэссэдээтэллэрэ Юрий Николаев, Александр Уаров, Владимир Прокопьев, Александр Корякин, Дмитрий Саввин, Антонина Григорьева, Елена Голомарева, Ил Түмэн управлениеларын салайааччылара, аппараат үлэһиттэрэ кытыннылар.

 

Александр Жирков Российскай Федерация Федеральнай Мунньаҕын Федерациятын Сэбиэтин уонна Судаарыстыбаннай Думатын көрүүлэригэр Саха сирин социальнай-экономическай сайдыытын кэскилигэр сыһыаннаах икки докумуон оҥоһулла сылдьарын бэлиэтээтэ. Спикер ити көрүллүөхтээх докумуоннар бэлэмнэнэн киирбит историяларыгар тохтоото. Өссө 2009 сыл ахсынньытыгар Российскай Федерация Правительствотын уурааҕынан  “Дальнай Восток уонна Байкал регионун 2025 сылга диэри социальнай-экономическай сайдыыларын Стратегията” бигэргэтиллибитэ. Стратегияны олоххо киллэрии Россия Правительствотын дьаһалынан 2014-2015 сылларга болдьохтонон “Дальнай Восток уонна Байкал регионун социальнай-экономическай сайдыыларын” туһунан Российскай Федерация Судаарыстыбаннай тосхоло 2013 сыл кулун тутар ыйга оҥоһуллан бигэргэтиллибитэ. Билигин Судаарыстыбаннай тосхолу олоххо киллэриигэ тутаах докумуонунан буолуохтаах  “Дальнай Восток уонна Байкал регионун социальнай-экономическай сайдыыларын туһунан” федеральнай сокуон  барыла оҥоһулла сылдьар.

Үөһэ ахтыллыбыт федеральнай сокуон барылын оҥорууга төрдүс ыҥырыылаах Ил Түмэн депутаттара быһаччы кыттыбыттара. 2012 сыллаахха сэтинньи ый бүтэһигэр өрөспүүбүлүкэ парламенын үлэлиир бөлөҕө Федеральнай Мунньахха тиийэ сылдьыытын түмүгэр “Саха Республикатын социальнай-экономическай сайдыытын туһунан” Российскай Федерация Федерациятын Сэбиэтин дьаһалыгар илии баттаммыта. Дальнай Востогу уонна Байкал регионун сайыннарыы туһунан федеральнай сокуон барылыгар этиилэри бэлэмнээһиҥҥэ Вячеслав Штыров салайааччылаах Российскай Федерация Федерациятын Сэбиэтин  үлэлиир бөлөҕө  тэриллибитэ.

 

Дальнай Востогу уонна Байкал регионун социальнай-экономическай өттүнэн кэлимник сайыннарыы туһунан сокуон барылыгар регион сиригэр-уотугар үлэлиир хаһаайыстыбаннай тэрилтэлэргэ нолуок чэпчэтиилэрин кэрискэтэ оҥоһуллар. Ити чэпчэтиилэр сорох усулуобуйаларга сөп түбэһиэхтээхтэр, чуолаан эттэххэ, онно нолуокка чэпчэтиилэринэн туһанар нолуогу төлөөччүлэр бөлөхтөрүн кыттыылаахтара киириэ суохтаахтар. Онон бу сокуон барыла ылыллар түгэнигэр Саха сирин сиригэр-уотугар үлэлиир бөдөҥ судаарыстыбаннай корпорациялартан нолуогу хомуйуу тупсуох тустаах, ол түмүгэр өрөспүүбүлүкэ бюджетын дохуотун чааһа улаатыахтаах.

 

Итини сэргэ, федеральнай сокуон барылыгар Дальнай Восток уонна Байкал регионун сиригэр-уотугар бюджет сыһыаннаһыыларын уратылара, ураты экономическай зоналары тэрийии уонна үлэлэтии, итиэннэ бырайыактары олоххо киллэриигэ судаарыстыбаннай-чааһынай бииргэ үлэлээһин тустарынан суруллубут.

 

Российскай Федерация Федеральнай Мунньаҕын Федерациятын Сэбиэтин чилиэнэ Александр Акимов федеральнай сокуон барыла регионнарга күүскэ дьүүллэһиллэ сылдьарын, этиилэри киллэриигэ үлэ бара турарын бэлиэтээтэ. “Дьүүллэһиилэргэ уонна этиилэри киллэриигэ бу сыл бүтүөр диэри улахан үлэ барыаҕа, 2014 сыл бастакы кварталыгар сокуон барыла Федеральнай Мунньах Судаарыстыбаннай Думатын көрүүтүгэр ыытыллыа”, – диэтэ сенатор.

 

Республика депутаттара Анатолий Добрянцев, Юрий Николаев, Владимир Прокопьев, Александр Уаров, Александр Корякин “Дальнай Востогу уонна Байкал регионун тэтимнээхтик сайыннарыы ураты усулуобуйаларын тустарынан” федеральнай сокуон барылыгар бэйэлэрин этиилэрин иһитиннэрдилэр.

 

Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков мунньах үлэтин түмүктүүрүгэр федеральнай сокуон барылыгар этиилэри бэлэмнээһиҥҥэ Бэрэссэдээтэли солбуйааччылар уонна сис кэмитиэттэр бэрэссэдээтэллэрэ, 2013 сыл муус устар ыйга Дьокуускайга ыытыллыбыт Судаарыстыбаннай Дума Хоту сир уонна Дальнай Восток регионнааҕы политикатыгар уонна проблемаларыгар кэмитиэтин  көһө сылдьар “төгүрүк остуола”  “Дальнай Восток регионун экономикатыгар үлэһит ахсаанын оннунан хаалларыы уонна эбии тардыы: сокуону оҥоруу өттүнэн (Саха Республикатын холобуругар)” ылыммыт сүбэлэрин учуоттаан туран, бэлэмнииллэригэр сорудахтаата. “Билигин Федерация Сэбиэтигэр республика инники кэскилигэр улахан суолталаах бу сокуон барылын дьүүллэһии тэтимэ биһигини астыннарбат. Итиниэхэ Россия Правительствотын өттүттэн сокуон барылын түргэнник ылыныыга улахан интэриэс суоҕа республика  үгүс өттүн хаарыйар. Арктика сайдыытын туһунан тосхол уонна сокуон ылыллыыта эмиэ көҕө суох барар. Бу сокуоннар барылларын тула Ил Түмэн саҥа састааба билиҥҥиттэн саҕалаан утумнаахтык үлэлэһэрэ эрэйиллэр. Онуоха биһиги бу сокуоннар ылыллалларыгар кыһанар Дальнай Восток субъектарын барыларын кытта түмсэн, сүбэнэн үлэлиэхпит”, -- диэн түмүктээтэ спикер.