Сүбэ мунньах үлэтигэр парламент тыа сиригэр уонна аграрнай политикаҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Дмитрий Саввин, Арктика уонна аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар проблемаларыгар сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Елена Голомарева, наука, үөрэхтээһин, культура уонна сонуннары киэҥник тарҕатар средстволарга сис кмитиэт бэрэссэдээтэлэ Антонина Григорьева, Тыа хаһаайыстыбатын научнай-чинчийэр институтуттан директор Айаал Степанов, директоры наукаҕа, сүөһү иитиитигэр уонна ветеринарнай медицинаҕа солбуйааччы, тыа хаһаайыстыбатын наукатын доктора Револий Иванов, институт тыа сирин социальнай-экономическай  сайдыытыгар лабораториятын сэбиэдиссэйэ Галина Зырянова, селекцияҕа, сиэмэни ылыыга, сүөһү аһылыгын культураларыгар лаборатория сэбиэдиссэйэ Валентина Сивцева кытыннылар.

 

Анатолий Добрянцев кэпсэтиини аһарыгар Дальнай Востогу уонна Байкал регионун кэлимник сайыннарыыга судаарыстыбаннай бэлиитикэни олоххо киллэрии үлэтин сүрүннүөхтээх “Дальнай Восток уонна Байкал регионун социальнай-экономическай сайдыыларын туһунан”, “Дальнай Востогу уонна Байкал регионун тэтимнээхтик сайыннарыы ураты усулуобуйаларын туһунан”, ону сэргэ “2020 сылга диэри РФ Арктическай зонатын социальнай-экономическай сайдыытын” тустарынан федеральнай сокуоннары оҥорууга туһуламмыт парламент этиилэрин бэлэмнээһиҥҥэ үлэлиир бөлөх мунньаҕа ыытыллыбытын, онон бары сис кэмитиэттэргэ этиилэри бэлэмнээһиҥҥэ үлэ бара турарын туһунан кэпсээтэ. Ону сэргэ кини бу күннэргэ СР Правительствотын Бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Алексей Стручкову кытта көрсөн бу тула кэпсэппитин, Правительство өттүттэн этиилэр ыытыллыбыттарын иһитиннэрдэ.

 

Анатолий Добрянцев спикери бастакы солбуйааччы быһыытынан экономика тыа сиригэр уонна агропромышленнай комплекска сыһыаннаах өттүгэр эппиэттиир итиэннэ парламент Тыа сиригэр, аграрнай бэлиитикэҕэ сис кэмитиэтин, Сир сыһыаннаһыыларыгар, айылҕа баайыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин чилиэнэ. Онон кини ити эйгэлэргэ сыһыаннаах республика парламенын этиилэрин бэлэмнииргэ Тыа хаһаайыстыбатын научнай институтун коллективын бииргэ үлэлииргэ ыҥырда. “Элбэх ситиһиилэрдээх, наука доктордардаах Тыа хаһаайыстыбатын научнай института бу үлэҕэ партнербут быһыытынан кыттара эрэйиллэр. Ордук АПК-ҕа, хотугу салааларга, тыа сиригэр-уотугар уо.д.а. анал бөлөҕү тэрийиэххэ. Парламеҥҥа тыа сиригэр уонна аграрнай бэлиитикэҕэ сис кэмитиэти (бэрэссэдээтэл Д.В.Саввин), Арктика уонна аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар проблемаларыгар сис кэмитиэти (бэрэссэдээтэл Е.Х.Голомарева) итиэннэ Наукаҕа, үөрэхтээһиҥҥэ, культураҕа уонна сонуннары киэҥник тарҕатар средстволарга, общественноска сис кэмитиэти (бэрэссэдээтэл А.А.Григорьева) эһигини кытта быһаччы этиилэри оҥорууга үлэлиэхтэрэ”. – диэтэ Анатолий Добрянцев.

 

Институт директора Айаал Степанов Тыа хаһаайыстыбатын научнай-чинчийэр коллективын айар ис кыаҕа улаханын, Уралтан бэттэх Дальнай Востокка диэри Россия Тыа хаһаайыстыбатыгар наукатын академиятын (РТХНА) биир саамай бөдөҥ (255 үлэһиттээх) уонна үлэтинэн үс бастакыга киирсэр институтунан буоларын иһитиннэрэн туран, научнай коллектив ыытар чинчийиилэрин, ситиһиилэрин тустарынан билиһиннэрдэ. Урукку өттүгэр институт республикаттан үбүлэнэр эбит буоллаҕына, кэнники РТХНА састаабыгар баарынан федеральнай үбүлээһинэн үлэлиир. Научнай чинчийиилэргэ судаарыстыбаннай сакааһынан кэлэр үбүлээһин кыра, Онон институт хаһаайыстыбаннай дуогабарынан тастан эбии үбү булунарга кыһаллар. Айаал Степанов Дальнай Восток уонна Байкал регионун сайдыытын тосхолугар үлэлиир хамыыһыйаҕа экспертнэй чилиэн буоларынан тыа хаһаайыстыбатын салаатыгар сыһыаннаах сир, баай-дуол уо.д.а. боппуруостарыгар ыкса үлэлии сылдьарын, бу өттүгэр республика этиилэрин хамыыһыйа көрүүтүгэр быһаччы ыытарын туһунан эттэ. Институт директора тэриллиэхтээх бөлөх статуһун (экспертнэй эбэтэр этиилэри бииргэ оҥорор) быһаарар наадатын ыйда.

 

Анатолий Добрянцев Российскай Федерация Федеральнай Мунньаҕар ити боппуруостарга барбыт республика Правительствотын салайааччылара Москваттан кэллэхтэринэ, норуот депутаттарын кытта дьүүллэһии буолуоҕун, Муустаах муора кытылыгар сытар 5 эрэ улууспут ити сокуоҥҥа киллэриллэн сылдьара табыллыбатын туһунан санаатын үллэһиннэ. Сокуоҥҥа бу боппуруоска өссө икки вариант баар: бииригэр – республика 13 улууһа, иккиһигэр – 21 улууһа киириэхтэрин сөп диэн.

 

Арктика уонна аҕыйах ахсааннаах норуоттар проблемаларыгар сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Елена Голомарева институт айбыт инновационнай бырайыагынан табаны ыарытыннарар атахсыт ыарыы суох буолбута көдьүүстээҕин бэлиэтээтэ итиэннэ хотугу оройуоннааһын, төрүт олохтоох нэһилиэнньэ айылҕа баайын үгэс курдук туһаныыта болҕомто тас өттүгэр хаалбытын, хоту сиргэ үлэлии кэлэр инвестор айылҕаны алдьатыы иһин тугу да төлөөбөтө долгутарын, экологическай экспертиза ыытыллар күнэ сарбыллыбыта сөбө суоҕун этэн туран, кэмитиэккэ бу хайысхаҕа 47 этии баарын, ол Саха сиригэр эрэ буолбакка, Россия хоту сирдэригэр бары сыһыаннааҕын кэпсээтэ. 

 

Тыа сиригэр уонна аграрнай бэлиитикэҕэ сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Дмитрий Саввин институту кытта парламент бу үс сис кэмитиэттэрэ бииргэ үлэлиир санаалаахтарын этэн туран, саха ынаҕын омук ураты дьарыгын быһыытынан чөл хаалларан, сайыннарыыны ити дьүүллэһиллэр сокуон барылыгар көмүскээн киллэртэрэр наадатыгар тохтоото. Билигин саха ынаҕын Аммаҕа, Чурапчыга, Намҥа иитэллэр, ол гынан баран кэлэр сыл бюджетыгар манна көрүллэр үбүлээһин 12 мөл. солкуобайтан 5 мөлүйүөнүнэн сарбыллыбыта охсуулаах буолуон сөп. Саха ынаҕа республика биир биллэр-көстөр брендин быһыытынан сыаналанар.

 

Наукаҕа, үөрэхтээһиҥҥэ, культураҕа, сонуннары киэҥник тарҕатар средстволарга уонна общественноска сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Антонина Григорьева федеральнай сокуон барылыгар күндү түүлээх кыылы иитии, чуолаан, аукционнарга кырсаҕа наадыйыы улааппытынан, бу хайысхаҕа үбүлээһини улаатыннарары учуоттуурга эттэ. Күндү  түүлээҕи бултааһыҥҥа лицензия, квота, күндү түүлээх кыыллар үөскээһиннэрин, элбээһиннэрин, кыыл миграциятын судаарыстыба өттүттэн сүрүннээһин, бурдугу үүннэрии, сиэмэ хаһаайыстыбата, сылгыны иитии, үүттэн, эттэн, балыктан уо.д.а. республика табаарынай бородууксуйаны оҥоруутун боппуруостара кэпсэтии киинигэр турдулар.

 

Анатолий Добрянцев Тыа хаһаайыстыбатын научнай институтун бэрэстэбиитэллэрин кытта ыллыктаах кэпсэтии тахсыбытын астынан бэлиэтээтэ. “Бу бүгүн кэпсэппит бары хайысхаларбытынан биһиги икки өттүттэн бииргэ үлэлиэҕиҥ. Эһигини кытта Ил Түмэн бу үс кэмитиэттэрэ инникитин хардарыта көдьүүстээхтик үлэлиир баҕалаахтар” диэн кини сүбэ мунньаҕы түмүктээтэ.