Ил Түмэн Председателэ Александр Жирков “Олохтоох салайыныыны тэрийии уопсай принциптэрин туһунан” федеральнай сокуоҥҥа уларытыылары киллэрии туһунан” федеральнай сокуон барылыгар бэйэтин санаатын эттэ
 
    Российскай Федерация Президенэ 2013 сыл ахсынньы 12 күнүгэр Российскай Федерация Федеральнай Мунньаҕар туһаайбыт Анал этиитигэр биир бастакынан олохтоох салайыныыны тэрийии уопсай принциптэрин чопчулуур соругу туруорбута. Ити бэлиэтэммит соругу олоххо киллэрэр туһугар Государственнай Дума депутаттара уонна Федерация Сэбиэтин чилиэннэрэ кыттыгас бэлэмнээһиннэринэн “Олохтоох салайыныыны тэрийии уопсай принциптэрин туһунан” федеральнай сокуон барыла 2014 сыл кулун тутар 11 күнүгэр Государственнай Дума көрүүтүгэр киллэриллибитэ. Манан сибээстээн биһиги Ил Түмэн Председателэ Александр Николаевич Жирковтан бу сокуон барылыгар туох тус көрүүлэрдээҕин туһунан ыйыттыбыт.  
 
- Александр Николаевич, бу сокуон барылынан туох уларыйыылар киириэхтэрэй?
 
-  Сокуон барыла муниципальнай тэриллиилэр Бүтүн Россиятааҕы съезтэрин матырыйаалларын ырытыы итиэннэ олохтоох салайыныы билиҥҥи тиһигэ нэһилиэнньэттэн, ордук улахан куораттарга, улам тэйбитин, ырааппытын кэрэһилиир элбэх этиилэр түмүктэринэн оҥоһуллубута. Тыа сирин нэһилиэнньэлээх пууннарыгар материальнай уонна үп-харчы, кадр өттүнэн хааччыллыы кырыымчык усулуобуйатыгар үлэлиир муниципальнай уорганнар олус элбэх боломуочуйаларга умса баттаттылар, ити боломуочуйалартан үгүс өттө ордук куорат нэһилиэнньэтин олоҕун-дьаһаҕын хааччыйыыга сыһыаннаахтар, онно аналлаахтар. Онон бу сокуон барыла ити кыһалҕалары үс сүрүн бөлөххө араартаан быһаарыыга туһаайыллар.
 
Улахан куораттарга икки таһымнаах олохтоох салайыныы тиһигин олохтуур кыаҕы киллэрэр туһунан этиллэр. Российскай Федерация субъектарын сокуонунан куорат уокуругун тэрийиигэ куорат оройуоннара туспа муниципальнай тэриллии буолаллара көрүллүөхтээх, онуоха куорат иһинээҕи оройуоннар туспа муниципальнай тэриллии быһыытынан куорат уруккуттан баар олохтоох салайыныытын уорганнарын, бюджетын, бас билиитин уо.д.а. барытын чөл тутан хаалыахтаахтар.
Иккиһинэн, сокуон барылыгар куоракка сыһыаннаах уонна сэлиэнньэҕэ сыһыаннаах боппуруостар үчүгэйдик чопчуланан, араарыллыахтаахтарын туһунан этиллэр. Оттон күн бүгүҥҥү туругунан, төһө да куорат уонна тыа сирин нэһилиэнньэлээх пуунун олохторун-дьаһахтарын тэрийии биллэр-көстөр уратылардаахтарын иһин, кинилэр быһаарар боппуруостарын кэрискэлэрэ сокуоҥҥа бииргэ көрүллэр. Онон барыл тыа сирин сэлиэнньэлэрэ быһаарар боломуочуйаларын 34-тэн 13-кэ диэри сарбыйарга, ордубут эбээһинэстэри муниципальнай оройуоннар таһымнарыгар биэрэргэ этэр.
Үсүһүнэн, олохтоох салайыныы сокуону таһаарар (бэрэстэбиитэллээх) уорганнарын уонна муниципальнай тэриллиилэр баһылыктарын талыы бэрээдэгэ уларыйар. Ол курдук, тыа сирин сэлиэнньэтин уонна куорат депутаттара, нэһилиэктэр баһылыктара быһаччы быыбардааһынынан талыллар буолуохтара. Оттон муниципальнай оройуоннар уонна бэйэтин иһигэр туспа муниципальнай салаалардаах куораттар уокуруктарын баһылыктарын олохтоох бэрэстэбиитэллээх уорганнар састааптарыттан талар буолуохтара, бу түбэлтэҕэ дьаһалталар баһылыктара (сити-менеджердэр) хантарааҕынан ананыахтара. Маны сэргэ сокуон барыла муниципальнай оройуоннар бэрэстэбиитэллээх уорганнарын тэрийии саҥа ньыматын олохтуурга этэр.
 
Сокуон барыла Россия олохтоох салайыныытын төрүттэригэр балайда улахан уларытыылары киллэрэр. Ити уларытыылар олохтоох салалтаны дьоҥҥо-сэргэҕэ чугаһатар соруктаахтар. Нэһилиэктэр баһылыктара уонна депутаттара оройуону салайар уорганнар састааптарыгар киириилэрэ кинилэр туруктарын, кыахтарын эмиэ үрдэтэр.
 
    Сокуон барылынан Российскай Федерация субъектарын сокуону оҥорооччуларын көрүүтүгэр эбии кыахтар биэриллэллэр. Билигин олохтоох салайыныы үлэтин тэрийии балачча элбэх боппуруостарын Российскай Федерация субъектарын сокуоннара быһаарар буолуохтара. Сокуон саҥа барыла ылылыннаҕына, аны муниципальнай оройуоннар бэрэстэбиитэллээх уорганнара бу оройуон нэһилиэктэрин баһылыктарыттан уонна нэһилиэк дьонун ахсааныттан тутулуга суох хас биирдии нэһилиэк бэрэстэбиитэллээх уорганыттан тэҥ нуорманан талыллыбыт депутаттартан турар буолуохтара. Итиннэ сөп түбэһиннэрэн биһиги республика общественноһын кытта бииргэ Саха сирин сиригэр-уотугар ити сокуон барыла хайдах олоххо киириэҕин быһаарыахпыт.
 
    Дьокуускайга 2014 сыл муус устар 4 күнүгэр федеральнай уонна регионнар икки ардыларынааҕы тэрээһиннэр чэрчилэринэн бу сокуону оҥорооччулартан биирдэстэрин, Федерация Сэбиэтин федеративнай тутулга, регионнааҕы политикаҕа, олохтоох салайыныыга уонна Хоту сир дьыалаларыгар кэмитиэтин председателэ Степан Киричугу, кытта республика олохтоох салайыныытын уорганнарын бэрэстэбиитэллэрэ көрсүһүөхтэрэ.
 
Ил Түмэн пресс-сулууспата