- Биһиги бары Дальнай Востокка дьон олохсуйа кэлэригэр уонна нэһилиэнньэ ордук олоҕу көрдүү мантан күргүөмүнэн көспөтүгэр баҕарабыт. Манна  нэһилиэнньэни тардыы өрүү да дойду салалтатын күүстээх быһаарыыларын, ураты эбэһээтэлистибэлэрин суотугар уонна тыһыынчанан дьон сыраларынан  оҥоһуллара. Биһиги барыбыт бэбиэскэтигэр – геополитическай суолталаах макрорегион тэтимнээхтик уонна түргэнник сайдыытын сокуонунан хааччыйыы. Билэрбит курдук, Федерация Сэбиэтигэр оҥоһуллар «Дальнай Восток уонна Байкал регионун тэтимнээх сайдыытын ураты усулуобуйаларын туһунан» федеральнай сокуон барылыгар кэккэ саҥаны этиилэр бааллар, онуоха сүрүнэ – кыраайдар уонна уобаластар уратыларын учуоттааһын. Манна Дальнай Востокка олорооччулары, ону сэргэ Дальнай Востокка макрорегиону сайыннара кэлээччи специалистары уонна ыччаты кэрэхсэтэр үгүс. Региоҥҥа эрэ сыһыаннаах ураты салаалары: тыа хаһаайыстыбатын, оборона-промышленность комплексын, аквакультураны, сир аннын туһаныыны, балык промышленноһын комплексын өйөөһүҥҥэ эбии миэрэлэр ылыллыахтара.  

 

Дальнай Восток нолуокка чэпчэтиилээх статуһу ылыаҕа, саҥа тэриллэр предприятиелар нолуокка уонна тарифка анал режимнээх буолуохтара. Ону сэргэ сиргэ нолуоктан босхолонуу, таһаҕаһы тиэйии салаатыгар эбиллэр сыанаҕа нууллаах ставкалар тустарынан дьүүллэһии барар. Дальнай Востокка тырааныспар уонна энергетика тарифтарын бэрээдэктээһин ураты миэрэлэрин туһунан эмиэ этиллибитэ, ол предприятиелар бородууксуйаларын күрэстэһэр кыаҕын хааччыйыаҕа. Саҥа олорор дьиэлэр киллэриллиэхтэрэ, оскуолалар, балыыһалар тутуллуохтара, гражданнары хаарбах уонна саахалланар туруктаах дьиэлэртэн көһөрүөхтэрэ. Дальнай Восток дьоно эбии социальнай чэпчэтиилэри ылыахтара.

 

Маны олоххо киллэриигэ регионнар парламеннарын иннилэригэр федеральнай сокуоннарга ылыллыбыт чэпчэтиилэри сокуонунан хааччыйар, судаарыстыбаннай-чааһынай бииргэ үлэлээһиҥҥэ олоҕуран былаас уонна бизнес хардарыта бииргэ үлэлээһиннэрин сайыннарар сорук туруоҕа.

 

Ассоциация иннигэр араас таһымнаах бюджет үбүн түмүүнү, бюджет кредиттэрин ылыыны, бюджекка киирбэккэ хаалар дохуоттары толуйууну дьүүллэһии соруга турар. Сокуон барылыгар көҥүл экономическай зоналар тустарынан, ол иһигэр «агропромышленнай» тииптээх зона туһунан түһүмэҕин кэҥэтиэхтээхпит. Тариф систематын уларытыы былааннанар. Чуолаан Россия үрдүнэн орто сетевой тарибы ылынар кыах, электроэнергияҕа уонна тимир суолунан таһаҕаһы тиэйиигэ тарифтары хаттаан көрүү тустарынан этиллибитэ.

 

Саҥа стратегияны олох ирдиирин таһынан, мин манна былаас эппиэтинэһин эбиэм этэ. Болҕомтону онно уларыттахпытына, предпринимательствоны, судаарыстыбаннай-чааһынай бииргэ үлэлээһини сайыннарыыга былааһы көҕүлүөхпүт. Итини сэргэ Дальнай Восток субъектара ууну, сири, сир аннын, ойууру туһаныыга бырааптарын кэҥэтии боппуруоһун көтөҕүөхпүн баҕарабын.  

 

Билигин стратегияны оҥорууга биир инники күөҥҥэ тутуллар туһаайыы – кыраайдар уонна уобаластар уратыларыттан таһааран Дальнай Восток кэлимсэ сайдыытын идеологиятын оҥоруу буоларын биһиги өйдүөхтээхпит. Манна регионнар уопуттара ордук сыаналанар.

 

 

- Биһиги икки суолу күүтэбит, бастакыта «Дальнай Восток уонна Забайкалье» Парламеннар Ассоциацияларын үлэтин кытта сибээстээх. Манна санааны уонна уопуту атастаһыыга үчүгэй түгэн үөскүүр. Онуоха эбии инникилээн иһэр санааны саҕыахтаах саҥа дьон кэллилэр, баҕар, үгүс сыллар тухары үлэлиир да дьону истиэхпитин сөп, кинилэр биһиэхэ эмиэ бааллар. Оттон иккис күүтүүлэргэ сыһыаннаан эттэххэ, «Дальнай Восток уонна Байкал регионун тэтимнээх сайдыытын ураты усулуобуйаларын туһунан» сокуон барыла үөскээһинэ – бу Дальнай Восток дьонун олоҕун усулуобуйаларын тупсарыыга биһиги уруккуттан иитиэхтээбит эрэллэрбит. Ол эрээри дойду салалтатын, бырабыыталыстыбаны уонна президент Владимир Путины, бу сокуон барылын ылынарга итэҕэтэр дакаастабылларбыт төһөлөрө-хаччалара туспа боппуруос. Ол эбэтэр сокуон барылыгар Дальнай Востокка олорооччулары кэрэхсэтэр элбэх өрүт суруллубут. Дальнай Восток олохтоохторо ураты сир-уот балаһыанньатын ыларга сөптөөхтөр диэн дойду салалтатын итэҕэтиэхпит дуо? Ити кыалыннаҕына, олус бэрт буолуоҕа. Дьиҥэр, дойдуга мунньуллубут проблема элбэҕин өйдүүбүн эрээри, сөптөөх тыл-тылга киирсии ситиһиллиэҕэ дии саныыбын. Москваҕа бу сокуон барылын идеологиятын салайааччы Вячеслав Штырову кытта кэпсэтэн бараммын, биһигини истиэхтэригэр эрэл үөскээтэ.

 

 

- Макрорегиоҥҥа сыһыаннаан улахан билгэлээһиннэри бүгүн оҥорортон туттунабын. Үүнүүгэ уонна экономика көрдөрүүлэрин улаатыннарыыга дьулуһуу сүнньүнэн үчүгэй түмүктэри биэриэҕэ дии саныыбын. Туох эрэ дьоһуннаах өрө тахсыы буолара үгүс өттүгэр бу күннэргэ дьүүллэһиллиэхтээх икки докумуону ылынарбытыттан, эбэтэр ылыммаппытыттан тутулуктаах буолуоҕа. Онон ити докумуон ылылыннаҕына, иннин диэки түһүнүүгэ эрэл баар, оттон суох түбэлтэтигэр – билиҥҥибит курдук үлэлиэхпит. Сайдыыга дьулуһуохпут, олох тупсуоҕа. Син биир үтүө өттүгэр уларыйыы тахсар. Онон, сүнньүнэн, мин инникигэ эрэллээхпин.