Сылын ахсын ыытыллар ыччаты үөрэххэ киириигэ туһаайар бу көрсүһүүгэ республика профессиональнай үөрэхтээһиҥҥэ, кадры бэлэмнээһиҥҥэ уонна аттаран туруорууга министрин бастакы солбуйааччы Степан Москвитин, ХИФУ үрдүк үөрэх иннинээҕи үөрэхтээһиҥҥэ уонна идэҕэ туһаайыыга факультетын декана Светлана Федорова, университет Киин тутар хамыыһыйатын начальнига Елизавета Ильина, Мүрүтээҕи уолаттар гимназияларын директора Петр Местников, кылаас салайааччыта, гимназия саха тылыгар уонна литературатыгар учуутала Наталья Бурцева, гимназия психолога Галина Матвеева уонна гимназия 11 кылааһын 19 үөрэнээччилэрэ кытыннылар.

 

Ил Түмэн спикерэ Александр Жирков Мүрүтээҕи уолаттар гимназияларын бүтэрээри сылдьар ыччаттары үөрэххэ киириигэ туһулуур, сүбэ-соргу биэрэр кэпсэтиитин аһарыгар аҕа көлүөнэ дьон оскуоланы бүтэрэр оҕолор идэлэрин сөпкө талыыларыгар көмөлөһөр ытык иэстэрин толоруу чэрчитинэн сыл ахсын ыытыллар үгэскэ кубулуйбут бу көрсүһүүнү инникитин өссө кэҥэтэн иһэр суоллары тобулар наадатын бэлиэтээтэ.

 

“Быйыл үөрэххэ киирбэтэххитинэ, хайыы-үйэ биир сылынан бэйэҕит көлүөнэҕититтэн хаалаҕыт. Ол киирбит оҕо биир сыл инникилээн үөрэҕин бүтэрэр: биир сыл инникилээн үлэтин булунар, бэйэтин саҥа эйгэтин олохтообутунан барар. Биир-икки сыл хойутаатаххытына, киниэхэ кэлэҥҥит тардыһар дьон буолан хаалыаххыт”, -- диэн спикер эдэр сааска биир-икки сылынан хаалыы улахан суолталааҕар тохтоон, кэпсэттэ.

 

Салгыы кини Россия өттүттэн Саха сиригэр интэриэс күүһүрэн, тэтимирэн иһэригэр тохтоото. Интэриэс күүһүрүүтэ туохха көстөрүн ыйан туран, Александр Жирков: “Билигин 2020 сылга диэри Дальнай Востогу уонна Байкал регионун тэтимнээхтик сайыннарыы тосхоло ылылынна. Онно Саха сирин инники сайдыыта эмиэ киирдэ. Ити тосхолунан бу региону сайыннаран, Россия государствота кыаҕырар албаһа тобулунна. Хоту өттүбүтүттэн Арктиканы сайыннарар иккис тосхолу оҥоруу үлэтэ бара турар. Бу икки тосхоллор Саха сирин быһаччы таарыйаллар.

 

Бу тосхоллору олоххо киллэрии Россияҕа улахан геополитическай суолталаах”, -- диэн спикер ити тосхоллор олоххо киириилэригэр үгүс үлэ бараары турарын этэн, онуоха ирдэнэр идэлэргэ ыччаттар хото үөрэнэн, республикаҕа наадалаах специалист буолалларыгар сүбэлээтэ. Ити кэннэ Александр Жирков сүбэ-соргу буолар этиитин түмүктүүрүгэр киһи аймах биир ытыктыыр бөлөһүөгэ Сенека: “Пока откладываешь жизнь -- она проходит” диэн этиитэ сахалыы хайдах тылбаастанарын толкуйдуулларыгар уонна ол ис хоһооно туох суолталааҕар болҕомтолорун ууралларыгар баҕарда.

 

21 выпускниктан 9-һа ХИФУ ФГС (тутуу) факультетыгар, атыттара ИТИ, ИМИ уонна Мединститукка туттарсар баҕалаахтар. Спикер аҥардас бу гимназияттан бачча элбэх оҕо олохтоох университекка туттарсаары сылдьара ХИФУ рейтинэ үрдээн иһэрин көрдөрүн бэлиэтээтэ. Оннук буоллаҕына, үөрэх туттарсар кэмҥэ күрэстэһии таһыма үрдүк буолара күүтүллэр. Республика профессиональнай үөрэхтээһиҥҥэ, кадры бэлэмнээһиҥҥэ уонна аттаран туруорууга министрин бастакы солбуйааччы Степан Москвитин республикаҕа ирдэнэр ханнык идэлэргэ бюджетынан көрүллэр төһө миэстэлэр баалларын, үөрэххэ киириигэ туох ирдэбиллэр туралларын сырдатта. “Быйыл 691 федеральнай бюджеттан миэстэни 59 үрдүк үөрэх кыһалара бигэргэтэн тураллар. Онон бэс ыйын 20 күнүттэн биһиги приемнай хамыыһыйа үлэлиэҕэ. Күрэстэһии БКЭ түмүктэринэн буолуоҕа. Үрүҥ, кыһыл көмүс мэтээллэр аахсыллыбаттар”, -- министри бастакы солбуйааччы үөрэххэ туттарсыы усулуобуйаларын, ханнык киин вуз-ка республикаттан оҕолор үөрэнэ баралларыгар барыллаан төһө миэстэ көрүллүөҕүн, үөрэххэ киирдэххэ, айан, стипендия уо.д.а. хайдах төлөнүөхтэрин, үөрэх кэнниттэн дуогабар быһыытынан үлэлии барыы тустарынан кэпсээтэ.

 

“Киин үөрэх кыһалара ыытар олимпиадаларын түмүгүнэн республикаттан 220 оҕоҕо үрдүк үөрэххэ киирэргэ сүбэлэннэ. Уус-Алдан улууһуттан 18 сайабылыанньаттан 4 эрэ оҕо оннук этиини ылла, оттон былырыын 18 оҕо киирбитэ. Республика тас өттүгэр араас куораттарга улуустан 113 оҕо үөрэнэ сылдьар”, -- диэтэ Степан Москвитин.

Елизавета Ильина ХИФУ-га үөрэххэ киирии усулуобуйаларын билиһиннэрдэ. Ол курдук быйылгы үөрэх туттарсыытыгар бакалавр уонна специалитет тосхоллорунан күнүскү үөрэххэ барыта 2376 бюджет миэстэтэ, кэтэхтэн үөрэниигэ 116 миэстэ көрүллүбүт. Кини үөрэххэ туттарсыыга туох докумуоннар ирдэнэллэрин, абитуриент Россия үрдүнэн баар биэс вуз-ка сайабылыанньатын биэриэн сөбүн, хас биирдии вуз-ка үстүү хайысхаҕа сайабылыанньа биэрэр көҥүллэнэрин, ХИФУ ханнык факультеттарыгар туох специальностарга төһө үөрэх миэстэтэ, абитуриеннарга ханнык чэпчэтиилэр көрүллэллэрин итиэннэ туох саҥа уларыйыылар киирбиттэрин тустарынан кэпсээтэ.  

 

ХИФУ үрдүк үөрэх иннинээҕи үөрэхтээһиҥҥэ уонна идэҕэ туһаайыыга факультетын декана Светлана Федорова университекка  Мүрү уолаттар гимназияларын 84 выпускнига киирэн үөрэнэ сылдьарыттан 76-та үөрэхтэрин салгыы сылдьалларын, ол иһиттэн 24 оҕо ИТФ тутуу салаатыгар (ФГС) үөрэнэллэрин туһунан иһитиннэрдэ. Кини этэринэн, холобура, ФГС-ка туттарсыыга былырыын орто балл 187 этэ. Онон Светлана Федорова бу хаалбыт кэмҥэ үөрэнээччилэр күүскэ дьарыктаналлара эрэйиллэрин бэлиэтээтэ. “Олимпиада түмүгүнэн 220 оҕо үрдүк үөрэххэ киирэн, билигин БКЭ-лэрин этэҥҥэ туттардылар да -- үөрэххэ ылыллаллар. Ол 220 оҕоттон 4 оҕото Уус-Алдан улууһун үөрэнээччитэ, ол 4-тэн биирэ эрэ гимназия оҕото, иккитэ Кэптэниттэн Саха-бельгийскай оскуолаттан буолаллар. Лаппа кыра көрдөрүү эбит. Аны күһүн атырдьах ыйынааҕы сүбэ мунньахха үөрэх хаачыстыбатын туһунан кэпсэтии буолсу”, -- диэн бэлиэтээтэ спикер.

 

Гимназия директора Петр Местников сыллата үгэс курдук ыытыллар бу көрсүһүүнү үөрэнээччилэр олус күүтэллэрин этэн туран, парламеҥҥа көрсүһүү оҕолор идэни талыыларыгар сүрүн быһаарар оруоллаах түһүмэх буоларын бэлиэтээтэ. Олимпиадаҕа кыттыыга гимназияҕа былырыыҥҥыга тэҥнээтэххэ, үүнүү баар: республикаҕа 14 оҕо кэлэн кыттыбытын түмүгэр үс иһигэр киирбит оҕолордоохтор. Научнай конференцияларга кыттыыга эмиэ ситиһиилэрдээхтэр. “310 оҕо гимназияны бүтэрбититтэн 83 бырыһыана сүрүннээн техническэй специальностарга үөрэнэ бара тураллар”, -- диир гимназия директора Петр Местников. Көрсүһүү кыттыылаахтара гимназистар үөрэххэ киириигэ сыһыаннаах үгүс ыйытыларыгар сиһилии хардаран, икки өттүттэн ирэ-хоро кэпсэтии таҕыста.

 

Александр Жирков гимназия үөрэнээччилэригэр ситиһиилэри баҕаран туран, кинилэри кытта бииргэ хаартыскаҕа түстэ. Оҕолор спикери кытта көрсүһүү кэнниттэн, Ил Түмэн дьиэтигэр экскурсиялаан, элбэҕи билэн-көрөн, аны сайын үөрэххэ киирэргэ сыалларын-соруктарын чопчуланан бардылар.