Общественнай приемнай специалиһа Ольга Петрова спикергэ киириэхтээх дьону суруйтарбыт бэрээдэктэринэн ыҥыран, биир биир киллэртээн истэ.   

 

Республикаҕа Арктика сыла биллэриллибитигэр тирэҕирэн, “Аан дойду табаһыттара” ассоциация сүбэһитэ Мария Погодаева “Таба иитиитин туһунан” федеральнай сокуон 7 ыстатыйатын суох оҥорор туһунан этии сыыһатын, ити ыстатыйа баар буолан, табаһыт ыйга 19 тыһыынча курдук харчыны ыларын, онон бу ыстатыйаны көмүскээн хаалларыыга, табаһыттар пенсиянан хааччыллыыларыгар, “Көс дьиэ кэргэн туһунан” сокуоҥҥа табаһыттар олохторун усулуобуйатын тупсарыыга парламент өттүттэн сокуонунан өйөбүл наадатын туһунан кэпсэттэ.

 

Александр Жирков уонна Мария Погодаева табаһыттар коллективнай хаһаайыстыбаларын базатыгар аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар община тэриниилэригэр элбэх ыарахаттары көрсөллөрүн, ол курдук, РФ Нолуогун кодексын быһыытынан, ТХПК, МУП, ГУН коммерческай тэрилтэ быһыытынан таба мэччийэр киэҥ нэлэмэн сирдэрин нолуогар олус улахан сууманы төлүөхтээхтэрин тула кэпсэтэннэр, парламент өттүттэн туох өйөбүл наадатын тобулар туһунан санааларын үллэһиннилэр. Кодекс быһыытынан, мэччирэҥ сирин туһаныы иһин, холобура, “Томпо” ТХПК сир нолуогар 2 мөл/га төлүүр буолуо, өскөтүн, 1 га иһин 1 солкуобай нолуок тутуллар да буоллаҕына, ол син биир 2 мөлүйүөн солкуобайга тэҥнэһиэ.

 

Табаны иитиини чааһынай бас билиигэ биэрии бары өттүнэн көдьүүстээх буолуоҕун ахтан туран, Мария Погодаева билигин ТХПК, МУП, ГУН бас билиитигэр сылдьар табалары общиналар коллективтарын бас билиилэригэр көһөрөр наадатын, табаһыттар кыһыҥҥы маршруттарыгар тохтуур сирдэригэр таһырдьа төһөнөн тымныы да, соччонон күүскэ сылытар күн батареятынан ититиллэр дьиэлэри тутары, уопсайынан, табаһыт олорор, үлэлиир усулуобуйаларын аныгы кэм таһымыгар таһаарары көрөр дьаһаллары сокуон өттүнэн ылынар туһунан республика парламенын спикерин кытта кэпсэттэ. Мария Погодаева таба чааһынай бас билиигэ киирдэҕинэ, туундара уонна таба дьиҥнээх хаһаайыннарын буолуохтара диэн сүрүн санаалаах.

 

Александр Жирков хотугу эргимтэҕэ олорор, үлэлиир олохтоох дьон төрүт үгэстэрин, эйгэлэрин араҥаччылыыр туһугар сокуонунан, Правительство анал дьаһалларынан оҥоһуллар өйөбүл ардыгар ситэтэ суоҕун, ардыгар ылыллыбыт сөптөөх дьаһаллар тутуһуллубаттарын бэлиэтээн туран, “Таба иитиитин туһунан” итиэннэ “Көс дьиэ кэргэн туһунан” сокуоннарга этиилэри бары министерстволарга, биэдэмистибэлэргэ ыытан, олору үчүгэйдик ырытан, дьүүллэһэн баран, аны күһүн бары туһааннаах тэрилтэлэри, аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар, таба иититинэн дьарыктанар общиналар, хотугу улуустар бэрэстэбиитэллэрэ кыттыылаах, сүбэ мунньаҕы тэрийэргэ сүбэлэстилэр.

 

П.А.Ойуунускай аатынан Дьокуускайдааҕы Литературнай музей старшай научнай үлэһитэ Раиса Аммосова музей туһунан кинигэ тахсыытыгар үбүлээһинин итиэннэ аҕатын, норуот ырыаһыта Терентий Аммосов 100 сааһын тэрийэн ыытыыга өйөбүлүн иһин Александр Жирковка махтанан туран, норуот ырыаһыта хааларбыт нэһилиэстибэтин аныгы цифровой көрүҥҥэ көһөрүүнү туруорсуутун спикер өйөөтө. Салгыы спикергэ 10 оҕо ийэтэ Варвара Варламова ийэ капиталынан киин куоракка сир учаастагын ылыытын хонтуруолга тутан, көмөлөһөрүгэр парламент государственнай-правовой управлениетын юриһыгар Владислав Оконешниковка сорудах биэрдэ.

 

Саха тылынан үөрэтэр оскуолалары туруорсары көҕүлүүр төрөппүттэр бөлөхтөрүн чилиэннэрэ Ньургуйаана Стручкова, Анегина Оконешникова, Изабелла Рожина Дьокуускай куорат сахалыы национальнай уһуйааннарын иитиллээччилэрин төрөппүттэриттэн элбэх илии баттааһыннаах сайабылыанньалаах кэллилэр. “0ҕолорбут быйыл оскуолаҕа киирэллэр. Манна биһиги оҕолорбут туһугар тыын суолталаах кыһалҕаны көрүстүбүт. Ол курдук, 2012 сылтан дойду үрдүнэн ”Үөрэхтээһин туһунан” сокуонунан оҕо олорор сиринэн эрэ оскуолаҕа киирэрэ ирдэнэр. Биһиги “Мичээр”, “Кэскил”, “Туллукчаан”, “Кэнчээри” уһуйааннарбыт -- республика киин куоратын националънай статустаах оскуола инниннээҕи саастаах оҕолор тэрилтэлэрэ. Оҕолорбут манна 3 сыл устата төрөөбүт ийэ тылларынан иитилиннилэр. Бу оҕолорбут сахалыы диэн ааттаммыт кылаастарга киирэннэр, нэдиэлэҕэ аҕыйах чаас саха тыла, литературата ыытылларынан муҥурданыахтара. Александр Николаевич, оҕо оскуолаҕа киириитэ олорор сиринэн буолара булгуччулаах диэн хааччах өһүллэригэр, толору сахалыы эйгэлээх үөрэх тэрилтэлэригэр, ол эбэтэр "Айыы Kыһатыгар” уонна Саха гимназиятыгар эбии кылаастар арыллалларыгар, сахалыы тылынан үөрэтэр оскуола тутуллуутугар күүс-көмө буоларгар көрдөһөбүт”, -- диэн кинилэр  этэллэр.

 

“Сахалыы иитэр оҕо саадтарыгар уһуйуллубут оҕолор салгыы эмиэ оннук хайысхалаах оскуолаҕа үөрэниэхтээхтэр. Ол тэриллибэтэҕинэ, төрөөбүт тылларынан үөрэтии, сахалыы тыыҥҥа иитии ситимэ быстан хаалар. Олоҥхону кыра саастарыттан үөрэппит оҕолор санааларын туох да иҥнигэһэ суох сайа этэр, саҥарар буола улааталлар. Сахалыы-нууччалыы булкаас кылаастар, оскуолаҕа биирдиилээн сахалыы кылаастар бааллара оҕо сахалыы саҥарар эйгэтин толору хааччыйбаттар”, -- диэн спикер төрөппүттэри кытта тус санаатын үллэһиннэ. Киин куорат урукку салалтатын иннигэр сахалыы үөрэтэр оскуоланы аһыыны туруорсар этиилэр өйөммөтөхтөрүн, билиҥҥи кэмҥэ эрэ куорат дьаһалтатын өттүттэн бу эйгэҕэ балачча хамсааһын баран эрэрин бэлиэтээн туран, Александр Жирков төрөппүттэр көтөҕөр бу боппуруостарын республика уонна куорат былаастарын туһааннаах структураларын, үөрэх, иитии тэрилтэлэрин бэрэстэбиитэллэрэ, норуот депутаттара, төрөппүттэр кыттыылаах дьүүллэһиини ыытан, быһаарыахха сөбүгэр тохтоото. “Сахалыы оҕо саадтарын аһыы салгыытынан сахалыы оскуолалары аһыы буолуохтаах. Республика, куорат салалталара, биһиги бары, итинник былааннаах үлэлиир буоллахпытына эрэ, оҕо төрөөбүт тылынан үөрэнэр-иитиллэр быраабын тутуһуохпут”, -- диэн спикер төрөппүттэри кытта көрсүһүүтүн түмүктээтэ. Бу үлэни Ил Түмэҥҥэ тэрийэргэ туһааннаах кэмитиэккэ сорудах бэрилиннэ.

 

Дьоҥҥо-сэргэҕэ киэҥник биллэр, ытыктанар норуот эмчитэ Гурий Иванович Турантаев быйыл 85 сааһа туолбутунан кинигэ тахсыытыгар көмөлөһүү, үлэлии турар тосхолунан киин куоракка олорор элбэх оҕолоох аҥардас аҕаҕа сир учаастагын биэрии, Уус-Алдан улууһун маанылаах күөлэ Мүрү экологиятын харыстааһын, 2 группалаах инбэлииккэ социальнай төлөбүрү көрүү тустарынан хас биирдии туруорсууларга Александр Жирков ыллыктаах быһаарыылары, ыйыыны-кэрдиини, туһааннаах сүбэлэри биэрдэ.