Сүбэ мунньахха кэлбит Тыа хаһаайыстыбатын табаарын оҥорооччулар республикатааҕы ревизионнай союзтарын чилиэннэрэ тыа хаһаайыстыбатын кооперативтарыгар, бааһынай хаһаайыстыбаларыгар, тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын оҥорон таһаарар кооперативтарга, сылгыны, ынаҕы иитиинэн, оҕуруот аһын үүннэриинэн дьарыктанар тэрээһиннээх хаһаайыстыбаларга баар судургута суох быһыы-майгы тула санааларын үллэһиннилэр.

 

Союз толорооччу директора Семен Сивцев тыа хаһаайыстыбатыттан бородууксуйаны ылыыга аан дойду үрдүнэн кооперация сайдан турарын, онон Саха сиригэр бу хамсааһын инникитин сайдар чинчилээҕин ыйда: “Коопертивтар син биир баар буолуохтара, ону утарбаппыт. Ол гынан баран билигин хаһаайыстыбалар бары кэриэтэ иэскэ ыйанан олороллор”, -- диэн үп-харчы өттүнэн тыа хаһаайыстыбаларын тэрилтэлэрэ уустук быһыыга-майгыга киирбиттэрин бэлиэтээн, Правительствоттан, Ил Түмэнтэн государственнай өйөбүл баар буоллаҕына эрэ быыһанар суол баарын, бюджекка бу хаһаайыстыбалары туруктаах оҥорууга үбүлээһин көрүллүөхтээҕин бэлиэтээтэ.

 

“Саха сирин хортуоппуйу уонна оҕуруот аһын үүннэрээччилэрин союһа”  ТХПК председателэ Валерий Фомин оҕуруот аһын үүннэриигэ идэтийэн үлэлиир республика билэр-көстөр кооперативтара, холобур, “Саҥыйахтаах” уонна “Эм”, ылар барыыстара иэскэ-күүскэ, нолуокка курдары ааһа турарын, кэлэр ыһыыга балаһыанньалара эмиэ ыараханын, социальнай хайысхалаах тэрилтэлэри оҕуруот аһынан хааччыйыыга олохтоох, бэйэ үүннэрбит оҕуруотун аһынааҕар Кытайтан кэлибит оҕуруот аһа өр хараллар кыахтааҕын ордороллорун, республикаҕа оҕуруот аһын уурар урукку сэбиэскэй кэмтэн хаалбыт улахан ыскылааттар быраҕыллан туралларын, олору сөргүтэн туһаныыга биэрии суоҕун кэпсээтэ. Маны таһынан кини Россия да үрдүнэн оҕуруот аһын олордууттан бородууксуйаны оҥоруу кээмэйин, регион бэйэтин хааччынар кыаҕын статистика өттүнэн сыыһа ааҕыы бара турара охсуулааҕын санатта. “Саха сирин хортуоппуйу уонна оҕуруот аһын үүннэрээччилэрин союһа” ТХПК бэйэтин үлэтин-хамнаһын хайысхатынан АККОР-у, Дальнай Востогу сайыннарыы министерствотын тустаах структуратын кытта бииргэ үлэлиирин этэн туран, Валерий Фомин Дальнай Восток регионнарын икки ардыларынааҕы тыа хаһаайыстыбатын кооперативтарын тэрийэргэ этии киллэрбиттэрин сэргииллэрин туһунан иһитиннэрдэ.

 

Оттон Гаврил Каприн дьон-сэргэ тыа хаһаайыстыбатын кооперативтарын тэриниэн баҕарарын, ол эрээри государство өттүттэн өйөбүл эрэйиллэрин этэрин, учуонайдар, специалистар өттүлэриттэн туһааннаах сирдэргэ төһө-хачча сүөһүнү иитэри, дьиэ сүөһүтүн ахсаана тулалыыр айылҕаҕа охсууну оҥорботун курдук ааҕан-суоттаан биэрии суоҕун ыйда. Чопчу сиргэ оччо-бачча сүөһү иитиллэр кыахтаах диэн үөрэтии түмүгүттэн туһааннаах хаһаайыстыбаларга дотация уо.д.а. кээмэйэ көстөн тахсыан сөп диир кини. Кымыһы оҥорууга Саха сирэ Башкортостан иннинэ идэтийэн үлэлиир кыахтааҕа мүччү тутуллубута, кымыһы оҕоҕо, куттах, ис-үөс, диабет, хаан баттааһына ыарыылаах дьоҥҥо араас көрүҥүн оҥорон таһаарыы барыан сөптөөҕө ахтылынна.

 

“Тумул” СПК салайааччыта Таисия Десяткина элбэх пууннаах дьыалабыай этиилэрин сүбэ мунньах кыттыылаахтарыгар иһитиннэрэн туран, норуот депутатыгар Дмитрий Саввиҥҥа туттарда. Өр сылларга сүөһү иитиитинэн дьарыктана сылдьар салайааччы кооперативы тэрийэр буоллахха, бастатан туран, хамнас уонна үлэлиир усулуобуйаны тэрийэр наадатыгар тохтоото. Хотон тутар тэрилтэлэр 150-ча мөлүйүөҥҥэ тутар хотонноругар ороскуоттарын бюджеттан төлөтөн ыла олороллоругар “возмещение” диэн оннугар “субсидия” диэн уларытар ордугун, бюджекка тыа хаһаайыстыбатыгар көрүллэр үптэн 8-9 хотону туттарыахха сөбүн ыйан туран, Таисия Десяткина үүт сыанатын 36 солкуобайынан быһары көрөр бырайыагы Ил Түмэн ылынара эрэйиллэрин эттэ. Тыа хаһаайыстыбатын астыыр-үөллүүр тэрилтэлэрэ эмиэ иэскэ олоруулара үүт туттарааччы моонньугар буолуоҕун санатан туран, уопуттаах салайааччы ити тэрилтэлэр иэстэрин көрөргө дьаһалы ылыыга депутаттар күүс-көмө буолалларыгар ыҥырда. Кини кооперативтар нолуокка, пенсияҕа төлөбүрдэрэ сыл аайы үрдүүрэ охсуулааҕын быһыытынан, маны чэпчэтиигэ республика Правительствотын сэргэ Ил Түмэн депутаттара РФ Правительствотыгар уонна Федеральнай Мунньахха тиийэ туруорсалларыгар эттэ.

 

Ити курдук “Сайдам” ТХПКК председателэ Дмитрий Жирков, “Лена” СПК-тан Семен Портнягин, Горнай улууһун Ааһыма нэһилиэгин бааһынай хаһаайыстыбатыттан Петр Данилов коопреациялааһыны атахтыыр төрүөттэри ырытыһан, маны тэрийиигэ государствоттан туох өйөбүл эрэйиллэрин, баар кыһалҕалары туоратыыга туох суол-иис баарын тула санааларын атастастылар.

 

Ил Түмэн туһааннаах сис кэмитиэтин председателэ Дмитрий Саввин барыларын болҕомтолоохтук истэн баран, тыа хаһаайыстыбатын араас салааларыгар үлэлиир кооперативтар, астыыр-үөллүүр салаа кооперативтара, бааһынай хаһаайыстыбалара бары үрүө-тараа сылдьыбакка, уопсай сайдыы туһугар түмсүүлээхтик туруорсаллара ордугун, онуоха республика Үпкэ, Экономическай сайдыыга уонна Тыа хаһаайыстыбатыгар, ас-үөл бородууксуйатын политикатыгар министерстволарыттан туһааннаах специалистары ыҥыран, баар кыһалҕалары туоратары учуоттуурга этиилэрин иһитиннэрэр суолталааҕын бэлиэтээтэ. “Өйдөммөт түгэннэри быһааран биэрэр олус наадалаах”, -- диэтэ депутат.

 

Онон инникитин кэлэр сыл бюджетын оҥоруу кэмигэр ити министерстволар ааҕар-суоттуур, ырытар специалистарын кытта парламеҥҥа ыкса үлэлиир, дьүүллэһиилэргэ кытыннарары наадалааҕынан ааҕан туран, Дмитрий Саввин Ил Түмэҥҥэ ити туруоруллубут этиилэри ырытыһар, дьүүллэһэр улахан кэпсэтиини тэрийэн ыытыахпыт диэн мунньах кыттыылаахтарын кытта сүбэлэстэ.