Норуот талааннаахтара сахалыы толору астаах сандалы тула олороннор, Олоҥхо Уон сылын бэлэмнээн уонна тэрийэн ыытыыга СӨ Национальнай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Александр Жиркову кытта төрүт үгэстэри сайыннарыы, чөл хаалларыы уонна үйэтитии боппуруостарыгар ирэ-хоро кэпсэттилэр, этиилэрин, санааларын, ырыаларын-тойуктарын иһитиннэрдилэр. Спикер Олоҥхо ыһыахтарыгар олоҥхоһуттары, оһуохайдьыттары, тойуксуттары, тимир уустарын барыларын бииргэ мунньан эҕэрдэлиир, маанылыыр, санаа атастаһар, бэйэ бэйэни кытта ыкса алтыһар үтүө үгэһи олохтуурга аан бастаан ХИФУ профессора Василий Илларионов этии киллэриэҕиттэн, маннык үгэс ыытыллар буолбута үчүгэйин бэлиэтээтэ.

 

“Олоҥхо ыһыаҕын киэргэлэ буолар олоҥхоһуттар, тойуксуттар, Олоҥхо ыһыаҕын биһирэбилэ буолар тимир уустара саха омук төрүт дьарыгын сүмэтин-сөлөгөйүн илдьэ сылдьааччы – эһиги буолаҕыт. Бастыҥтан бастыҥ дьоммутун аат ааттаан биирдиилээн ыҥыран, бу ураһаҕа түмэбит. Хас биирдиигит бэйэтэ туспа ааттаах-суоллаах, дьарыктаах, дьоҕурдаах. Биһиги, сахалар, бэйэбит уустук айаммытыгар, уустук олохпутугар үйэлэри уҥуордатан, сүтэрбэккэ илдьэ кэлбит төрүт үгэстэрбитин, сиэрбитин-туоммутун тута сылдьаргытынан Олоҥхо Уон сылын бэлэмнээн уонна тэрийэн ыытыыга СӨ Национальнай кэмитиэтин уонна Ил Түмэн ааттарыттан махталбын тиэрдэбин. Саха оһохайа, саха олоҥхото, саха хомуһа, саха тимир уустара, сүрүн дьарыкпыт, үгэспит сайда турарын, кэнчээри ыччаппыт маны батыһан, ымсыыран бэйэтигэр сүһэн ылан иһэрин туһугар салгыы биргэ үлэлиэҕиҥ”, -- диэн Александр Жирков кэпсэтиини саҕалаата.

 

Салгыы кини: “Олоҥхо Уон сылын өссө 10 сылга ыытар туһунан Национальнай кэмитиэт аатыттан СӨ Баһылыгар этии киллэрбиппит. Ол этиибит ылыллан, СӨ Баһылыгын анал Ыйааҕа таҕыста. Билигин Олоҥхо II Уон сыла биллэриллэн, 2016-2025 сылларга уһатыллар буолла. Эрэнэ саныыбын – кэлэр көлүөнэлэрбитигэр кэскиллээх өйдөөх-санаалаах салайааччылар баар буолуохтара, онон салгыы кинилэр Олоҥхо  III Уон сылын биллэриэхтэрэ, 2036 сылга диэри өссө салгыы барыа диэн баҕа санаалаахпын. Хаҥалас улууһун кэнниттэн Олоҥхо ыһыаҕа эһиил Чурапчыга ыытыллар. Дьэ, онон Олоҥхо Уон сыла түмүктэниэхтээх этэ. Ону Национальнай кэмитиэккэ мунньахтаан сүбэлэһэн бараммыт хоту улуустарга саха олоҥхото, тойуга, оһуохайа онно эмиэ иһиллибитин-биллибитин быһыытынан, 2016 сыллааҕы Олоҥхо ыһыаҕын Дьааҥы улууһугар тэрийэргэ өрөспүүбүлүкэ Баһылыгар этии киллэрэн турабыт. Онон табылыннаҕына, аны икки сылынан ытык Дьааҥыга тиийэммит ураһа тардынан көрсөммүт эмиэ ирэ-хоро кэпсэтиэхпит. Онтон салгыы билигин Амма, Бүлүү, Нам, Алдан улуустарыгар ыытарга этиилэр киирэллэр”,  -- диэн инники кэскилгэ бу эйгэҕэ туох үлэ күүтэрин тула кэпсэтиилэргэ ыҥырда.

 

“Өйдүүргүт курдук, Мирнэйгэ ыытыллыбыт Олоҥхо ыһыаҕын бары тэрээһиннэригэр сүүрэ-көтө, тиритэ-хорута, кытта сылдьаннар, атын омуктар саха үгэһэ маннык эбит диэн ордук үчүгэйдик өйдөөн хаалбыттара. Онуоха маарынныыр ыһыаҕы аны Алдан улууһугар тэрийбит киһи диэн санаа баар”, -- диэн Национальнай кэмитиэт бэрэссэдээтэлин сүбэлэһиитин норуот ытык үгэстэрин тута сылдьааччылар итиитик өйөөтүлэр.

 

Ил Түмэн спикерин бастакы солбуйааччы Анатолий Добрянцев ыһыах сиэригэр-туомугар  сыһыаннаан ыҥырыылаах ыалдьыттары кытта бу курдук кэпсэттэ: “Эһиги норуоккутун кытта хас эмэ үйэ тухары бииргэ олорон,  үөскээн кэлбит дьоммут. Холобура, мин биир хос эбэм саха, биир хос-хос эбэм эбэҥки, алтыс көлүөнэ эбэм эмиэ саха этилэр. Саха сиригэр уһуннук олорон саха тылын баһылаан, иҥнибэккэ кэпсэтэ-ипсэтэ сылдьабыт. Нуучча хото олохсуйбут оройуонугар Аллара Халыма улууһугар үлэлии тиийбиппэр, оччолорго Иван Купала бырааһынньыгын ыытар этилэр. Ону Саха сиригэр ыһыах ыыттахха сатанар диэн, 1993 сыллаахха Черскэйгэ маҥнайгы ыһыаҕы ыытан турабыт. Оттон бу Хаҥаласка Олоҥхо 8-с ыһыаҕа хатыламмат гына саҥалыы режиссураланан ыытыллыбытын көрдүгүт. Онон Хаҥалас сиригэр кэлбиккитинэн итии-истиҥ эҕэрдэ”.

 

Салгыы спикер ЮНЕСКО дьыалаларыгар РФ Хамыыһыйатын эппиэттиир секретара, Серго Оджоникидзе сиэнэ Григорий Эдуардович Орджоникидзе Хаҥалас ыһыаҕарыалдьыт быһыытынанкэлэ сылдьарын, кини саха олоҥхото, Өлүөнэ очуостара ЮНЕСКО билиниитин ылыыларыгар улахан үтүөлээҕин, эһэтэ сыылкаҕа олорон Хаҥаластан саха дьахтарын кэргэн ылбытын, кэлин Саха сирин туһунан туох өйдөбүллээҕин туһунан ыйытыыга наар “Якутия – моя страна-родина” диэн бэрт сылаастык санаан этэр эбитин  бэлиэтээн кэпсээтэ.

 

Саха олоҥхотун үйэтитиигэ уонна тарҕатыыга Олоҥхо Уон сылын бэлэмнээн ыытыыга СӨ Национальнай кэмитиэтин бочуотунай грамотатынан Чурапчыттан олоҥхону толорооччу Мария Викторова, Үөһээ Бүлүү улууһун Маҥаас орто оскуолатын физкультура учуутала Егор Васильев, ХИФУ профессора Галина Попова, Златоуст куоракка ыытыллыбыт уустар быыстапкаларын кыттыылаахтара, Мэҥэ-Хаҥаластан тимир ууһа Егор Романов, Хаҥаластан тимир ууһа Владимир Данилов, Намтан тимир ууһа Василий Герасимов, Ньурба улууһугар ыытыллыбыт Олоҥхо ыһыаҕар уһун тыыннаах оһуохайга Гиннес рекордун олохтооччу, улуус Дархан этээччитэ Прокопий Степанов, Хаҥаластан оһуохайдьыт Евстафий Аркадьев уонна да атыттар наҕараадаланнылар.  

 

Александр Жирков Иван Алексеевич Егоровка – Оһуохай Уйбааҥҥа хомуйбут баай фольклорнай матырыйаалларын компьютерга, архыыпка киллэриигэ элбэх үлэ барыахтааҕын,  оһуохайы харыстааһыҥҥа, тарҕатыыга үгүс сылларга улахан сыратын биэрэн үлэлээбитин, ону тойук, оһуохай баарын тухары наука өттүттэн үөрэтиигэ баай фольклорнай матырыйаалы хомуйбут үтүөтүн бэлиэтээн, махтал тылларын эппитин көрсүһүү кыттыылаахтара биһирээтилэр.

 

Көрсүһүү кэмигэр Олоҥхо Уон сылын бэлэмнээн ыытыыга СӨ Национальнай кэмитиэтин ыытар үлэтин туһунан кэпсэтиилэргэ А.Н.Жирков олоҥхону, норуот культуратын, фольклорун  оҕо эрдэҕиттэн кэрэхсээн, норуот ити биһирэмнээх тылынан уус-уран айымньыларын көрүҥнэрин сайыннарыыга государственнай, общественнай өттүнэн өрүү өйөбүл-тирэх буолар өрөспүүбүлүкэ үрдүкү салайааччыларыттан биирдэстэрин быһыытынан сыаналыылларын эттилэр, бу хайысхаҕа инники үлэтигэр ситиһиилэри баҕардылар.

 

Нам улууһун бочуоттаах олохтооҕо, 90 састаах тойуксут, олоҥхоһут Константин Тихонов, Ньурбаттан олоҥхоһут Василий Иванов, норуот тылынан уус-уран айымньытын толорооччулар, тарҕатааччылар Николай Софронов, Прокопий Степанов, Үөһээ Бүлүүттэн Дмитрий Федотов, онтон да атыттар  норуот төрүт үгэстэрин, культуратын иҥэринэн сылдьаааччылары, оһуохайы этээччилэри, олоҥхоһуттары, тимир уустарын мунньан семинардары, уопут атастаһыытын, ыччаты үөрэтиигэ кытыннарыыны тэрийэргэ, уһуйааччылары иитэн таһаарарга, оҕону төрүт культураҕа үөрэтиигэ оскуола учууталларын көмөлөрө ордук көдьүүстээх буолуоҕун тустарынан кэпсэтиилэрэ икки өттүттэн тус интэриэстээхтик, көхтөөхтүк, ырыа-тойук, олоҥхо аргыстаах барда. 

 

Кэпсэтиилэр түмүктэригэр Александр Жирков: “Дьэ, ити курдук биһиги инники эркээйибитин бэлиэтэнэн, ону сөбүгэр инники анньан иһиэхтээхпит, мунан-тэнэн турбаккабыт, аартыкпыт арыллан иһиэхтээх”.