СӨ Ил Түмэнин Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков Хаҥалас улууһун Орто дойду туонатыгар парламент Моҕол ураһатыгар бэс ыйын 21 күнүгэр Олоҥхо ыһыаҕын ыалдьытын Алтай Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай Мунньаҕын -- Эл Курултайын Бэрэссэдээтэлин Иван Белековы кытта көрүстэ.

 

Манна даҕатан эттэххэ, Олоҥхо ыһыаҕар Россия атын субъектарыттан ыҥырыллан кэлбит ыалдьыттар ортолоругар Алтай Өрөспүүбүлүкэтин улахан делегацията ыһыах түһүлгэтин бэйэлэрин ырыаларынан-тойуктарынан киэргэтэн, көхтөөх кыттааччыларынан буоллулар. Делегацияны Эл Курултайын Бэрэссэдээтэлэ Иван Белеков салайан аҕалбыт. 

 

Александр Жирков уонна Иван Белеков көрсүһүүлэрэ, Российскай Федерация субъектарын парламеннарын икки ардыларынааҕы сибээстэри бөҕөргөтүүгэ ыытыллар үлэлэр чэрчилэринэн элбэхтэ алтыспыт дьон быһыытынан, доҕордуу быһыыга-майгыга барда. Көрсүһүүгэ өрөспүүбүлүкэ култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга министрэ Андрей Борисов, Опера уонна балет театрын директора Сергей Сюльскай, Хаҥалас улууһун баһылыга Юрий Зайцев, Кореяттан кэлбит музыканнар делегациялара, Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Анатолий Добрянцев, парламент сис кэмтиэттэрин бэрэссэдээтэллэрэ, Хаҥалас улууһун нэһилиэктэрин баһылыктара, улуус мунньаҕын депутаттара кытыннылар.

 

Ил Түмэн спикерэ ыҥырыылаах ыалдьыттарын Хаҥалас улууһун ытык-мааны сиригэр Орто дойдуга ыытыллар Олоҥхо ыһыаҕынан өрөспүүбүлүкэ парламенын аатыттан эҕэрдэлээтэ. Анатолий Добрянцев эҕэрдэ тылыгар быйылгы Олоҥхо ыһыаҕа Бырабыыталыстыба Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Феодосия Габышева салайбыт өрөспүүбүлүкэтээҕи тэрийэр хамыыһыйатын, министр Андрей Борисов, улуус баһылыга Юрий Зайцев, Ил Түмэн депутата Алиш Мамедов уонна да атыттар киэҥ далааһыннаах үлэлэрин түмүгүнэн үрдүк тэрээһиннээхтик, сонун уонна баай ис хоһоонноохтук ыытылла турарын бэлиэтээтэ.

 

Алтай Эл Курултайын Бэрэссэдээтэлэ Иван Белеков биир төрүттээх, өбүгэ тыллаах, үгэстэрдээх алтай норуотун бүттүүнүн аатыттан Олоҥхо ыһыаҕын дьоллоох түһүлгэтигэр саха норуотун үгэс көр-нара өрө көтөҕүллүүлээхтик ньиргиччи бара турарынан итиитик-истиҥник эҕэрдэлээтэ.

 

Кини ыһыах аһыллыытын сиэригэр-туомугар былыргы өбүгэлэрбит, түүр омугун төрүт өйө-санаата, кэмэ-кэрдиитэ, оччотооҕу олоҕо ырылыччы тиллэн кэлэрин сөҕө-махтайа көрбүтүн, саха норуота төрүт үгэстэрин, абыычайын, култууратын үйэлэр мындааларын уҥуордатан сүтэрбэккэ, сыа-сым курдук, тута сылдьарынан киэн тутта, ордугургуу көрбүтүн бэлиэтээтэ: “Мин саха норуота бэйэтин айар күүһүн, модун, улуу ис кыаҕын бу ыһыаҕынан көрдөрүүтүттэн эһигини кытта тэҥҥэ ис сүрэхпиттэн үөрэн-көтөн өрө көтөҕүллэн, киэн туттан тураммын, Алтай бүттүүнүн аатыттан Олоҥхо ыһыаҕынан эҕэрдэлиибин!  Мин бэҕэһээ саха норуотун ыһыаҕын аһыллыытын сиэригэр-туомугар кэми уонна евразийскай, циркумполярнай киэн дуолу – түүрдэр, хуннар олохторо – кытта биир ситимнээҕэр норуот улуута сытар диэн көрдүм”.

 

Иван Белеков норуот төрүт култууратын, фольклорун, эпоһын харыстааһыҥҥа парламеннар оруолларын туһунан тус санаатын үллэһиннэ. “Ыһыаҕы үөрүүлээхтик арыйыы кэмигэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин парламенын спикерэ Александр Жирков тыл этиитигэр биһиги, депутаттар, маннык үрдүк таһымнаах сыһыан олохтонорун туһугар эппиэтинэһи сүгүөхтээхпит туһунан бэлиэтээбитэ. Бу – улахан суолталаах. Парламент спикерэ ити туһунан этиитэ мээнэҕэ буолбатах – саха норуотун олоҥхото киһи аймах цивилизациятын тылынан уус-уран улуу айымньытынан буолар. Эл Курултай биэс сыл анараа өттүгэр киһи аймах цивилизациятын тылынан уус-уран улуу айымньытын туһунан, итиннэ сокуон, быраап төрүттэрин оҥорууга, өрөспүүбүлүкэ сокуонун ылыммыта. Глобализация дьайыыта күүһүрэ турар кэмигэр итинник сокуоннары ылынар улахан суолталаах. Билигин федеральнай сокуон бэлэмнэнэ сылдьар. Онуоха Ил Түмэн депутаттарын өйөбүлүгэр улаханнык эрэнэбин. Саха сиригэр Олоҥхо театра үөскээһинэ – бүтүн аан дойду театральнай искусствотыгар саҥа көстүү. Эһиги олоҥхоҕут ону биэрдэ. Онон мин Олоҥхо театргар хайаан да сылдьар санаалаахпын. Биһиги Ил Түмэн уонна Эл Курултай бииргэ үлэлээһиннэрин туһунан боротокуолга илии баттаан турабыт, ол үлэбитин салгыы кэҥэтиэх тустаахпыт”, -- диэтэ Эл Курултай Бэрэссэдээтэлэ.

 

Көрсүһүү бары кыттыылаахтара национальнай култуура, эпоһы харыстааһын, тарҕатыы тула тус санааларын үллэһиннилэр, инники өттүгэр бииргэ үлэлээһин саҥа хайысхаларын торумнаатылар.   

 

Кылгас билиһиннэрии: Иван Итулович Белеков омугунан алтаец, 1953 сыллаахха Алтайга Онгудай оройуонун Сальдяр сэлиэнньэтигэр элбэх оҕолоох чабан дьиэ кэргэнигэр сэттис оҕонон төрөөбүт, Максим Горькай аатынан Литературнай институту, Социальнай управление Россиятааҕы академиятын бүтэрбит, историческай наука кандидата, ЮНЕСКО дьыалаларыгар РФ Хамыыһыйатын Алтайдааҕы региональнай салаатын бэрэссэдээтэлэ, Россия Суруйааччыларын союһун чилиэнэ, “Биир ньыгыл Россия” партия өрөспүүбүлүкэтээҕи салаатын секретара, 2006 сылтан бу кэмҥэ диэри Алтай Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай Мунньаҕын – Эл Курултайын Бэрэссэдээтэлэ, Эл Курултай бастакы, үһүс, төрдүс ыҥырыытын народнай депутата.

 

“Алтайдын Чолмоны” (“Алтай сулуһа”) уобалас хаһыатын корреспонденыттан редакторыгар тиийэ үлэлээбит, 1992-1997 с.с. өрөспүүбүлүкэ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, 1997 сыллаахха Семипалатинскай полигонугар ядернай тэптэрии содулларын туоратыыга Кэмитиэтигэр үлэлээбит, 1998-2002 с.с. Эл Курултай Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, 2002-2006 с.с. АӨ культуратын уонна киинэтин министрэ. “Возвращение к Бай-Тереку”, “Кадын – мин талайым” (“Катунь – мое море”) диэн икки томнаах айымньылара түмүллүбүт кинигэлээх, хоһооннорун кинигэлэр Алтайга уонна Москваҕа тахсыбыттара. Иллэҥ кэмигэр төрөөбүт тайҕатын устун атынан айанныырын, чугас дьонун кытта айылҕаҕа сынньанарын хоһоон суруйарын  сөбүлүүр.