Бу күн Олоҥхо ыһыаҕын сабыллыытын сиэрин-туомун кэмигэр Саха сирин ыраах-чугас улуустарыттан кытта кэлбит оһуохайдьыттар уонна олоҥхоһуттар ортолоругар ыытыллыбыт күрэхтэһии кыайыылаахтарын ааттара бар дьон киэҥ билиитигэр таҕыста. Олоҥхо Уон сылын бэлэмнээн ыытыыга СӨ Национальнай тэрийэр кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ, Ил Түмэн спикерэ Александр Жирков “Дьиэрэй олоҥхом, Эркээни хочотугар!” диэн олоҥхоһуттар күрэхтэһиилэрин түмүгүнэн олоҥхону бастыҥ толорооччу үрдүк аатын Мэҥэ-Хаҥаластан төрүттээх Дьокуускай олохтооҕор, Олоҥхо театрын олоҥхоһута Николай Егорович Баишевка иҥэрэр туһунан бар дьоҥҥо дорҕоонноохтук иһитиннэрэн туран, кыайыылаахха “Лада Приора” массыына күлүүһүн ыһыах дьонун биһирэбилин ортотугар үөрүүлээх быһыыга-майгыга туттарда.

 

Итинтэн салгыы Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ оһуохайы толорууга бастаабыт оскуола оҕолоругар Үөрэх министерствота олохтообут бириистэрин туттартаата. Ол курдук Францияҕа Париж куоракка барар путевка сертификатын Үөһээ Бүлүү улууһуттан кэлэн кыттыбыт 10 кылаас үөрэнээччилэрэ, Дүллүкү нэһилиэгиттэн сылдьар Снежана Никифорова уонна Хоро нэһилиэгиттэн кэлбит Снежана Семенова, Сунтаартан 10 кылаас үөрэнээччитэ Аня Соколова тутаннар, үөрүүлэрэ үрдээтэ, сүргэлэрэ көтөҕүлүннэ, дьиэлэригэр өттүк харалаах, илии тутуурдаах тиийэр буоллулар.

 

Олоҥхону уустаан-ураннаан, күндү көмүс күөмэйдэринэн туойан-ыллаан иһитиннэрбит үс оҕоҕо – Хаҥалас улууһун II Дьөппөн нэһилиэгиттэн кэлбит 3 кылаас үөрэнээччитигэр Данил Прокопьевка, Амма Бөтүҥүттэн кыттыбыт 9 кылаас үөрэнээччитигэр Гена Петровка, Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгиттэн 7 кылаас үөрэнээччититигэр Сайаана Поповаҕа – эмиэ итинник үс путевка туттарылынна.

 

Олоҥхо ыһыаҕын тэрийэр хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлэ Феодосия Габышева «Омоҕойтон утумнаах оһуокайбыт дьиэрэйдин!» диэн оһуохай тылын этээччилэр күрэхтэһиилэрин түмүгүн иһитиннэрдэ итиэннэ кыайыылаахтарга наҕараадалары туттарда. Ол курдук Хаҥаластар биир дойдулаахтара, Булгунньахтаах нэһилиэгин 82 саастаах ытык кырдьаҕаһа, 14 оҕо аҕата, үгүс сиэн эһэтэ Евстафий ПетровичАркадьевОлоҥхо ыһыаҕын оһуохайын «Дархан этээччитин» чыпчаал кыайыылааҕын үрдүк аатын ылыан ылла итиэннэ күрэхтэһии сыаналаах сүрүн бирииһин -- Синтай тыраахтар күлүүһүн --  тутан үөрүү-көтүү өрөгөйүн биллэ.

 

“Туой, олоҥхо тойугун!” олоҥхо персонажтарын тойуктарын толорууга ыытыллыбыт күрэхтэһии бастыҥ тойуксутунан Таатта улууһун Ытык-Күөл бөһүөлэгиттэн кэлэн кыттыбыт Раиса Семеновна Маркова ааттанан, 20 тыһыынча харчынан бириэмийэ сертификатын тутта.

 

Национальнай тэрийэр кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков Хаҥалас улууһугар ыытыллыбыт Олоҥхо ыһыаҕа түмүктэнэрин туһунан иһитиннэрэн туран, Ытык Дуоҕаны Чурапчы улууһугар туттарыан иннинэ ыһыах дьонун киэҥ истиитигэр туһаайан тыл эттэ.

 

“Былыр-былыргыттан саха омуга бэйэтин төрүт үгэстэрин, умнубакка, бүгүҥҥү күҥҥэ диэри илдьэ кэлэригэр улахан өҥөлөөх. Ол сиэринэн Хаҥалас дьоно аан ыалдьыттарын ыҥыртаан, көйүө кымыс бэлэмнээн, сыалаах этин үтэһэлээн, бэйэлэрин ыалдьыттарын түөлбэлээн ыҥыран, бу Хаҥалас ытык сиригэр Олоҥхо VIII ыһыаҕын тэрийдилэр. Хаҥаластарга Олоҥхо ыһыаҕын дьоһуннаахтык тэрийбиккитигэр Олонхо Уон сылын бэлэмнээн ыытыыга өрөспүүбүлүкэ Национальнай тэрийэр кэмитиэтин уонна Ил Түмэн аатыттан махталбын тиэрдэбин.

 

Мин бүгүн бар дьон иннигэр махтал тылларын этиэхпин баҕарабын бу Олоҥхо ыһыаҕын оһуохайын, биһиги үгэспитин, сиэрбитин-туоммутун тута сылдьар, Олоҥхо ыһыаҕын кэлэн киэргэппит олоҥхоһуттарбытыгар, оһуохайдьыттарбытыгар, уустарбытыгар. Олоҥхо ыһыаҕын саамай сүрүн киэргэлэ, ытык бэлиэтэ, саамай күндү ыҥырыылаах ыалдьыттара -- ол биһиги олоҥхоһуттарбыт, тойуксуттарбыт, оһуохайдьыттарбыт уонна уустарбыт. Кинилэр кэлэннэр биһиэхэ маанылаах ыалдьыт буолбуттарыгар, бэйэлэрин дьоҕурдарын, талааннарын көрдөрбүттэригэр, биһиги төрүт үгэспитин илдьэ сылдьарбытын мэктиэлээбиттэригэр бука бары махтаныаҕыҥ”, -- диэн туран, Александр Жирков Олоҥхо Уон сылын инники кэскилин түстүүр туох дьаһаллар ылыллыбыттарыгар тохтоото. 

 

“Биллэриллибитин курдук, Олоҥхо бастакы Уон сыла 2015 сылынан түмүктэнэр. Ону көрсө Саха Өрөспүүбүлүкэтин Баһылыга Олоҥхо Уон сылын салгыы ыытар туһунан дьаһал таһаарда, ол эбэтэр, аны 2025 сылга диэри Олоҥхо ыһыахтарын үйэтитии бары тэрээһиннэрэ өрөспүүбүлүкэ салалтатын уонна бюджет өттүттэн өйөнөн, дьону-сэргэни тардан салгыы    ыытыллыахтара. Ити улахан суолталаах дьаһал таҕыста.

 

Биһиги Национальнай тэрийэр кэмитиэккэ бу уон сылга Олоҥхо ыһыахтарын ханнык улуустарга ыытар туһунан Ыйаах тахсан турар. Ол бүгүҥҥү сиэргэ-туомҥа түмүктэнэн, Олоҥхо ыһыаҕын Ытык Дуоҕата Чурапчы улууһун баһылыгар туттарыллыаҕа. Онтон салгыы биһиги Национальнай кэмитиэппит өрөспүүбүлүкэ Баһылыгар этии киллэрэн, Олоҥхо Уон сылын иккис түһүмэҕин 2016 сыллааҕы Олоҥхо ыһыаҕынан хоту Дьааҥы улууһуттан саҕалыахха диэн этии киллэрдибит”, -- диэтэ спикер.

 

Александр Жирков Олоҥхо ыһыаҕар мустубут бар дьон болҕомтотугар туһаайан Дьааҥы улууһугар уутуйан үөскээбит улуу олоҥхоһуттар тустарынан бу курдук эттэ: “Дьааҥы улууһа -- саха былыр-былыргыттан уутуйан-тэнийэн олохсуйбут Саха сирин кырдьаҕас улууһа. Дьааҥы улууһа төһө даҕаны ыраах сыттар, төһө да суола-ииһэ мөлтөх буоллар, син биир бу улууска былыр-былыргыттан олоҥхоһуттар, тойуксуттар, оһуохайдьыттар уутуйан үөскээбит сирдэрэ. Билигин бэйэлэрин чинчийээччилэрэ уонна Дьокуускай куораттан учуонайдар бигэргэтиилэринэн, 70-тан тахса олоҥхоһуттаахтара биллэр. Олортон биир кэнникилэрэ, саамай албан ааттаахтара Дарья Томская буолар. Онон Дьааҥы улууһугар 2016 сылга Олоҥхо ыһыаҕын салгыы тэрийэн ыытыы, мин санаабар, дьоһуннаах дьаһал буолуоҕа. Ытык Дьааҥы сиригэр ити Олоҥхо ыһыаҕа аһылларыгар төһө кыалларынан биһиги бары күүс-көмө, сүбэ-ама буоламмыт, дьааҥылар бэйэлэрин ыалдьыттарын этэҥҥэ көрсүөхтэрэ диэн мин испэр эрэнэбин”.

 

Александр Жирков: “Бүгүн Олоҥхо ыһыаҕа түмүктэнэр күнэ. Ол туһунан өрөспүүбүлүкэтээҕи тэрийэр хамыыһыйа бэрэссэдээтэлэ Феодосия Габышева бэйэтин санаатын сүрдээх үчүгэйдик эттэ. Бүгүн Ытык Дуоҕа Чурапчы сиригэр барар. Эһиил Чурапчыга Олоҥхо ыһыаҕа ыытыллыаҕа. Биһиги, сахалар, бэйэбит ытык үгэспитин, төрүт сиэрбитин-туоммутун мэлдьитин тута сылдьыахпыт. Этэҥҥэ буолуҥ, чөл сылдьыҥ, сүрэхтээх, тулуурдаах уонна ситиһиилээх буолуҥ, бар дьонум!” -- диэн Ытык Дуоҕаны туттарыы сиэрин-туомун ситэрэр тыл этиитин түмүктээтэ итиэннэ Олоҥхо ыһыаҕын ытык бэлиэтин Чурапчы делегациятын баһылыгын Андрей Ноговицын бигэ илиитигэр туттарда.  

 

Ыҥырыылаах ыалдьыттар, улуус олохтоохторо Хаҥалас ыһыаҕа дьону-сэргэни сомоҕолуур курдук, үрдүк тэрээһиннээхтик, өрө көтөҕүллүүлээхтик ааспытын бэлиэтээтилэр. Саха дьоно мустан үөрэр-көтөр дьоллоох-соргулаах бырааһынньыгар айылҕа бэйэтинэн биһирээн-биһирэмнээн туран биэрэн, Орто дойду дьоһун туонатыгар Олоҥхо ыһыаҕа дорҕоонноох олоҥхонон дуорайда, кылыһахтаах ырыанан-тойугунан дьиэрэйдэ, саргы-дьаалы салалынна.