Сүүрбэ сыл анараа өттүгэр муус устар 4 күнүгэр Саха Республикатын Төрүт Сокуона ылыллыбыта. Саха сирэ саҥа кэмҥэ сайдар суолларын түстүүр, арыйар бу улахан суолталаах сүрүн докумуон ылыллыытыгар республика парламена, интеллигенциятын бастыҥ дьоно өрө күүрүүлээхтик үлэлээбиттэрэ.
 
Саха Республикатын Государственнай Мунньаҕын (Ил Түмэн) бэрэссэдээтэлэ Виталий Басыгысов «Саха сирэ» хаһыакка интервьютугар бу сүүрбэ сыллаах кэм-кэрдии биһиэхэ тугу биэрбитин, туох сайдыы барбытын туһунан кэпсээтэ.
 
«Биһиги Төрүт Сокуоммут ылыллыан иннинэ уустук быһыы-майгы, уларыта тутуу саҕаламмыта», - диэн бэлиэтээн баран, Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ ол кэмнээҕи историческай чахчылары – компартия аҥардастыы баһылыыр-көһүлүүр оруола тохтотуллубутун, Советскай Союз курдук улахан дойду ыһыллыытын, суверенитеттар парадтарын – сырдатар.
 
Виталий Басыгысов сыаналыырынан, улахан государство састаабыгар олорорун быһыытынан, Саха сирин суверенитета дьиҥнээх уонна толору буолбатаҕа. «Союз састаабыгар олорбуппутунааҕар улахан көҥүл бэриллибитэ диэххэ наада. Онуоха эбии демократизация, аһаҕастык этии биллэриллэннэр, көҥүл барыы өссө күүһүрэр. Ити барыта Союз ыһыллыытын төрүөтүнэн буолбута», - диир кини.
 
Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ этэринэн, киин былаас кризискэ киирэн, дойдуну салайар кыаҕа суох буолбута. Онон регионнар ким хайдах билэринэн олохторун, дьылҕаларын тэринэргэ күһэллибиттэрэ.
 
«Россия эстибит, мөлтөөбүт кэмигэр, быраҕыллыбыт ыт оҕотун курдук, тыаҕа тахсан ас көрдөнөрбүтүгэр тиийдэхпит дии. Дьэ онно, биһиги киһи буолбут төрүппүт диэн дефолт кэнниттэн алмаас сыаната, мин санаабар, түөрт төгүл үрдээн, өрө көтөн, отуттан тахса солкуобай буолбута. Онон тыын ылбыппыт. Харчы кутулла түспүтэ. Борис Ельцин ыйааҕынан олохтоох промышленноһы, сир баайын дьаһайыы республикаҕа бэриллибитэ… Онон ол кыһалҕалаах кэмнэргэ киин былаас мөлтөҕүнэн, демократическай диэн аатырбыт государство үөскээбитинэн биһиги республикабыт государственноһын саҥа таһымҥа сайыннарар соруктаах бэйэбит Төрүт Сокуоммутун ылынарга тиэтэйбиппит», - диир Виталий Басыгысов.
 
Саха Республиката 1992 сыллаахха, Россияттан биир сылынан урутаан, Конституциятын ылыммыта. «Билигин оччотооҕу Төрүт Сокуону ылан көрдөххө, туох баар боппуруостар бары аһара сиһилии суруллубуттар. Конституция диэн государство аҕыйах сүрүн принциптэрэ эрэ суруллубут докумуон буолар. Холобур, үөрэхтээһин хайдах буолуохтааҕар тиийэ суруллубутун түмүгэр Россияҕа үөрэх туһунан сокуон уларыйда даҕаны, Конституцияны уларытарга тиийэҕин. Ол иһин кэлин бу федеральнай сокуоннар уларыйдахтарын ахсын, Конституциябытын уларытарга тиийэбит», - диэн тоһоҕолуур Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ.
 
Кини бэлиэтээбитинэн, аҕыйах ахсааннаах омуктар уларыта тутуу сылларын устатыгар Россия бүтүннүүтүнээҕэр культура, өй-санаа, духуобунас өттүгэр элбэҕи оҥордулар, ситистилэр. «Көҥүл тыына илгийээтин кытта национальнай өйбүт-санаабыт, культурабыт, духуобунаспыт уһуктан, сайдан киирэн барбыппыт. Билигин омук быһыытынан национальнай өйбүт-санаабыт, духуобунаспыт уһугунна. Ол эрээри өйбүтүгэр-санаабытыгар улахан өйдөбүлбүт — Россиябыт барахсан син биир эмиэ сылдьар, баар. Кини хайдах эстибэтин, өрүттэрин туһунан саныыбыт. Дьэ, ол иһин былаас туруору тиһигэ олохтонон, бары субъектарга Россия сокуоннара үрдүкү буолалларыгар, олорго биһиги сокуоннарбыт сөп түбэһэллэригэр үлэ барбыта. Конституциябыт Россия сокуоннарын утарар түбэлтэтигэр, Россия сокуона үрдүкү быһаарар суолтаны ылар», - диир Виталий Басыгысов.
 
Кини сыаналыырынан, сайдыы государствоттан эрэ тутулуктаммат. «Билигин тастан инвестиция киириитэ элбэҕи быһаарар буолла. 2020 сылга диэри СР оҥорон таһаарар күүстэрин, транспорын уонна энергетикатын сайыннарыы Схематын олоххо киллэрии 70%-на чааһынай компаниялар үптэринэн оҥоһуллар. Бу Дьокуускай куораппыт тутууларыгар эмиэ чааһынай инвестиция харчыта үлэлиир… «Интернациональнай», «Юбилейнай», Удачнай подземката, «Мир» рудник тутулуннулар. Итиннэ барытыгар 8 млрд. кэриҥэ тастан харчы тардылынна. Нерюнгри, Элгээ чохторун туһаҕа таһаарыыга государственнай харчы туттуллубат, чааһынай харчы кутуллар. Государство үбүнэн тимир суол эрэ тутуллар. Саҥа экономика үлэлиир. Университеппыт федеральнай буолла. Глобализация биһигиттэн ыйыппакка кэлэр. Харчы көҥүл сылдьар…», - диир Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ.
 
«Төрүт Сокуоммут баарын тухары республикабытын салайар Аҕа баһылыктаах, Правительстволаах, Ил Түмэннээх, былаахтаах, гербэлээх, гимнээх буола туруохпут», - диэн тоһоҕолоон эттэ Виталий Басыгысов.
 
Кини саныырынан, Саха Республикатын аатыттан «Якутия» диэн тылы ылан быраҕар да сөп буолла. «Саха Республиката диэни кытта хатылаһа сылдьар, тэҥ суолталаах буоллаҕа, Конституциябытыгар ол туһунан бигэргэтэн турабыт. Киин телевидениеҕэ «Республика Саха» дииллэрин ким баҕарар өйдүүр», - диир Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ.
 
Интервью толору «Трибуна депутата» рубрикаҕа бэчээттэннэ