Ил Түмэн бюджекка, үпкэ, түґээн уонна сыана политикатыгар, бас билии уонна приватизация боппуруостарыгар сис кэмитиэтэ «Муниципальнай үбү-харчыны уонна баайы-дуолу көдьүүстээхтик дьаһаныыга бэрэстэбиитэллээх уорганнар кыттыылара уонна оруоллара» диэн семинары тэрийэн үлэлэттэ. Биһиги тустаах кэмитиэт бэрэссэдээтэлин Юрий Николаевы кытта көрсөммүт кэпсэтэ сырыттыбыт.

 

- Хомойуох иһин, олохтоох бэйэни салайыныы бэрэстэбиитэллээх уорганнарын депутаттарын оруоллара намыһах уонна ситэ сыаналаммат. Бырааптарын уонна эбэһээтэлистибэлэрин ситэ өйдөөбөттөр.

 

Итини таһынан олохтоох бюджет ылыллыытыгар үгүс түбэлтэҕэ депутаттар куоластааччы эрэ оруолун толорор курдуктар. Кинилэр «биһиги бюджеты быһаарбаппыт, баһылык, дьаһалта үлэһиттэрэ суруйан, бэлэмнээн биэрбиттэрин бигэргэтэбит эрэ» диэн санааҕа  киирэллэр. «Тугу да быһаарбат аата, тоҕо депутаттыыбыт» диэччилэр эмиэ бааллар. Дьиҥэр, олохтоох бюджеты таҥыыга бэрэстэбиитэллээх уорганнар депутаттара быһаччы кыттыыны ылыахтаахтар.

 

 

- Биллэрин курдук, ааспыт сыллаахха үгүс ахсааннаах нэһилиэк депутаттара дохуоттарын, баайдарын-дуолларын тустарынан декларацияларын болдьоҕор кыайан туттарбатылар. Итинтэн сылтаан «депутаттыы барбаппыт» диэччилэр элбээн эрэллэр. Олохтоох таһымҥа депутата суох хаалар кутталлаахпыт.

 

Манна кэккэ биричиинэлэр бааллар. Нэһилиэккэ олорор депутат улуус киинигэр киирэн, бааннартан ыспыраапкалары хомуһуон, докумуона ситтэҕинэ туттарыан наада. Сыыһалардаах-халтылардаах буоллаҕына, хаттаан киин сиргэ айаннаан кэлэрэ ирдэниллэр. Хоту улуустарга уонна ыраах сытар кырыы бөһүөлэктэргэ ити уустуктардаах уонна үп-харчы өттүнэн ороскуоттаах. Сааскы өттүгэр суол-иис да мөлтөх уонна суох буолар.

 

Ол эрээри, сокуон тутуһуллуохтаах. Депутат дохуотун, баайын-дуолун туһунан декларацияны хайаан да нолуок уорганыгар туттарыахтаах. Мин манна докумуон толоруллуутугар уонна туттарыыга кииннээһини тэрийэр сөптөөх дии саныыбын. Сорохтор оннук да дьаһанан эрэллэр эбит.

 

Биллэрин курдук, Ил Түмэн Госдумаҕа уонна Федерация Сэбиэтигэр сирбит-уоппут, күммүт-дьылбыт уратытын, суолбут-ииспит мөлтөҕүн, суоҕун учуоттаан, декларация туттарыытын болдьоҕун уһатар сыаллаах сурук киллэрдэ.

 

 

- Бу иннинэ эппитим курдук, олохтоох бэйэни салайыныы бэрэстэбиитэллээх уорганнарыгар депутата суох хаалар балаһыанньа үөскээтэ. Ил Түмэн олохтоох бэйэни салайыныы боппуруостарыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Василий Местников депутат оруолун хайдах быһыылаахтык өрө таһаарабыт диэн сыалтан-соруктан, съезд тэрийэр санааны эппитэ.

 

Өрөспүүбүлүкэҕэ ити этэн аһарбыт итэҕэстэри туоратарга үлэ баран эрэр. Ол курдук, депутат быраабын уонна эбээһинэһин билиитигэр семинардар уонна «төгүрүк остуоллар» ыытыллаллар.

 

 

- Мин салайар кэмитиэтим Үп министерствотын кытта съезкэ кэлбит депутаттарга бюджет боппуруостарыгар семинар ыыттыбыт. Кистэл буолбатах, манна норуот итэҕэллээхтэрэ өйдөөбөт, быһаарсыбат түгэннэрэ наһаа элбэх.

 

Элбэхтэн биир холобуру аҕаллахха, өрөспүүбүлүкэ бюджетын ылынарбытыгар, парламеҥҥа улуус, нэһилиэк депутаттарыттан араас боппуруоска суруктар киирэллэр. «Биһиэхэ бу ороскуоппутугар тоҕо үп көрүллүбэтий, өрөспүүбүлүкэ бюджетыттан биэриҥ» диэн ис хоһоонноох суруктар буолаллар. Дьиҥэр, кинилэр маннык ороскуоттаахпыт диэн куоластааннар ылыныахтаахтар уонна, сокуон быһыытынан, онно үп (дотация, субсидия) көрдүөхтээхтэр. Ону өйдөөбөккөлөр, ол ороскуоту ылыммакка эрэ, парламеҥҥа сурук ыыталлар. Биһиги онно өрөспүүбүлүкэ бюджетыттан курдары үп-харчы көрдөрөр кыахпыт суох. Кылгастык эттэххэ, олохтоох депутаттар дотация, субсидия көрүллүүтүн процедуратын өйдөөбөттөр. Семинарга итини Үп министерствотын үлэһиттэрэ дьоҥҥо түргэнник тиийэр курдук илдьиритэн кэпсээтилэр. Муниципальнай бюджет хайдах таҥылларын быһааран биэрдилэр.  

Биллэн турар, хантан эбии дохуот киириэн сөбүн туһунан боппуруоһу көтөхтүбүт. Сир уонна баайы-дуолу бас билии боппуруостарыгар кэпсэтии буолла. Сорох нэһилиэктэр туох баайдаахтарын-дуоллаахтарын билбэттэрэ-көрбөттөрө эмиэ баар суол. Баайдарын-дуолларын кэмигэр регистрациялатан, нолуок киллэриэхтээхтэр. Манна эмиэ тустаах министерство сүбэ-ама биэрэр.

Нолуок киириитин боппуруостарын быһаардыбыт. Саамай элбэх нолуок үлэһит дьон дохуотуттан киирэр. Онон депутаттар саҥа үлэ миэстэтин таһаарыыга үлэлиэхтээхтэр, болҕомтолорун ууруохтаахтар.

 

Семинарга Экономика министерствота эмиэ актыыбынай кыттыыны ылла. Министр Алексей Стручков улуус уонна нэһилиэк социальнай-экономическай сайдыыга былааннарын ылыныыга улахан дакылааты оҥордо уонна сүбэлэри биэрдэ. Маннык былаан сорох улуустарга баар. Оттон нэһилиэктэрбитигэр маныаха торумнааһын диэн суох.

 

Ааҕар-суоттуур палаата депутаттарга өрөспүүбүлүкэ палааталара хайдах үлэлии-хамсыы олороллорун билиһиннэрдэ. Улуустар Ааҕар-суоттуур палааталара уопут атастастылар.  

 

Семинарга кыттыахтаах делегаттарбытын кытта эрдэттэн бэлэмниир үлэни ыыттыбыт. Аҕыйах чаас иһигэр итинник уустук боппуруостары быһаарсыбаттара биллэр. Ол иһин онуоха быһаарар үлэ барда. 

 

 

- Семинарынан тохтоон хаалыахпыт суоҕа. Съезд кэнниттэн семинарга оҥоһуллубут дакылааттар туһаайыыларынан үлэбитин салгыахпыт.

 

Кэпсэттэ Людмила НОГОВИЦЫНА.