Саха театральнай искусствота, өрөспүүбүлүкэ уопсастыбаннаһа ыар сүтүктэннэ. Сэтинньи 25 күнүгэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай артыыһа, РСФСР, САССР үтүөлээх артыыһа, Россия театральнай искусствотын сайдыытыгар уһулуччулаах кылаатын иһин «Кыһыл көмүс мааска» Национальнай театральнай бириэмийэ лауреата, Саха Өрөспүүбүлүкэтин уонна Хаҥалас улууһун бочуоттаах олохтооҕо, САССР VIII ыҥырыылаах Үрдүкү Сэбиэтин депутата Анна Ивановна Кузьмина ыарахан ыарыыттан 85 сааһыгар бу олохтон туораата.

 

Анна Ивановна 1933 сыллаахха Орджоникидзевскай оройуонун Нөмүгү нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Сэрии кэмин оҕото эрдэ тулаайах хаалан, интернакка иитиллибитэ. Оскуолаҕа үөрэнэр сылларыгар театральнай куруһуокка дьарыктаммыта кини айар аартыгар суолу арыйбыта. Оскуола кэнниттэн Анна Кузьмина артыыс буолар баҕа санаатын олоххо киллэрэн, саха театральнай студиятыгар сүүмэрдэнэн, Москва куоракка үөрэнэ барбыта. 1955 сыллаахха М.С.Щепкин аатынан Үрдүкү театральнай училищены ситиһиилээхтик бүтэрэн, бииргэ үөрэммит доҕотторун кытары тутуспутунан Саха театрыгар үлэлии кэлбиттэрэ. Ол кэмтэн кини олоҕо бүтүннүү тапталлаах театрын кытта быстыспат ситимнэммитэ, ол туһунан үлэтин киниискэтигэр тиһиллибит биир сурук туоһулаабыта. Анна Ивановна 62 сыл устата айар үлэ абылаҥар ылларан, бэйэтин талаанынан, маастарыстыбатынан үгүс көлүөнэ дьону умсугуппута. Сценаҕа 150-тан тахса оруолу толорбута, умнуллубат уобарастары айбыта.       

Анна Ивановна Кузьмина бу олохтон барыыта саха норуотугар ыар сүтүк буолла. Сэтинньи 28 күнүгэр норуот таптыыр артыыһын  тиһэх суолугар атаарыыга театр толору киһи муһунна. Сүдү артыыһы кытары бырастыылаһыыны СӨ култууратын, духуобунай сайдыытын миниистирин бастакы солбуйааччыта Владислав Левочкин салайан ыытта уонна саҕаланыытыгар кини олоҕун биографиятын ааҕан иһитиннэрдэ. 

 

Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков парламент уонна тус бэйэтин аатыттан Анна Ивановна оҕолоругар, сиэннэригэр, аймахтарыгар дириҥ кутурҕанын тириэртэ.

 

«Анна Ивановна - сэрии кэннинээҕи бастакы «щепкинецтэр» биир саамай чаҕылхай бэрэстэбиитэллэрэ. Олус талааннаах уонна Саха театрыгар өр сылларга айымньылаахтык үлэлээбит, саха театральнай искусствотын саҥа таһымҥа көтөхпүт көлүөнэ этэ. Анна Ивановна Кузьмина бииргэ үөрэммит бөлөҕө: Татьяна Ивановна Мыреева, Аксинья Кирилловна Адамова, Мария Спиридоновна Канаева, Лазарь Лазаревич Сергучев, Федот Федотович Потапов, Михаил Николаевич Гоголев курдук 20-чэ артыыс  бастакынан Щепкин аатынан училищены бүтэрэн, Сахаларын сиригэр эргиллибиттэрэ. Анна Ивановна ханнык даҕаны оруолу толоро сценаҕа таҕыстаҕына бэйэтин көрүҥүнэн, ураты куолаһынан, туттарынан-хаптарынан, хамсанара кыраһыабайынан дьон хараҕын тута тардара. Анна Ивановна олоҕун бүтэһик күннэригэр диэри театрга суолун быспатаҕа, соторутааҕыта буолбут бүтэһик испэктээкиллэргэ тиийэ кэлэн кыттара. Оннук театрга бэриниилээх артыыс этэ. Кинини мэлдьи эдэр да, кырдьаҕас да көлүөнэ артыыстар тулалыыллара. Билэрэ-көрөрө, кэпсиирэ-ипсиирэ үчүгэйэ, номоҕоно - ол коллегаларын тардара. Театр салалтатын, театр режиссердарын тула артыыстары түмүүгэ, театрга бары биир өйгө-санааҕа түмсэллэригэр онно кини дьулуурдааҕа уонна түмэр дьоҕурдааҕа. Эдэр артыыстар киниэхэ тардыһаллара, кинини сөбүлүүллэрэ, киниэхэ маарынныы сатыыллара», -- диэн эттэ спикер.

 

Александр Жирков Анна Ивановна театр историятын, саха театральнай искусствотын төрүттэспит аҕа көлүөнэ артыыстар ааттарын үйэтитиигэ киллэрбит кылаатын бэлиэтээтэ. “Саха театрыгар үлэлээбит дьону, аҕа көлүөнэ артыыстары уонна бэйэтин үөлээннээхтэрин туһунан сүрдээх үйэлээх уонна урукку өттүгэр ким даҕаны таба көрөн, булан суруйбатах ис хоһоонноох ахтыыларын суруйталаабыта. Саха телевидениетыгар «Умнуллубат сулус” биэриитигэр, онтон кэнники туспа ахтыы кинигэтэ оҥорон таһаарбытыгар биһиги театральнай искусствобытын төрүттэспит аҕа көлүөнэ артыыстар ааттара-суоллара умнуллубаттык Саха театрын, саха искусствотын историятыгар киирбиттэрэ. Баһылай Баһылайабыс Местников, Дмитрий Федорович Ходулов, Афанасий Прокопьевич Петров, Яков Прокопьевич Кычкин, Георгий Михайлович Решетников, Ирина Михайловна Максимова, Виктор Афанасьевич Саввин, Георгий Михайлович Туралысов, онтон да атын артыыстар тустарынан кинилэр ис дууһаларын, ис кыахтарын арыйар уонна ааҕааччыны, көрөөччүнү итэҕэтэр гына суруйан хааллартаабыта. Саха театрын Антологиятын суруллуутугар Анна Ивановна сүрдээҕин көмөлөспүтэ. Аны бу Антология оҥоһуллуутугар кини кыыһа Изабелла Михайловна Бубякина эмиэ кыттыспыта. Анна Ивановна кэргэнэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин уонна Россия Федерациятын үтүөлээх артыыһа Михаил Николаевич Гоголевтыын олохторун бүүс-бүтүннүү театрга анаабыттара. Михаил Николаевич Софрон Петрович Данилов «Сахалар ааттарыттан”  диэн испэктээкилигэр Максим Кирович Аммосов оруолун аан бастаан толорбута. Олох билигин салҕанар, Анна Ивановна уонна Михаил Николаевич оҕолоро, сиэннэрэ саха искусствотын, култууратын үчүгэйдик билэр, биһириир дьон», -- диэтэ спикер.

 

Александр Жирков саха театрын историятыгар, Саха театрын ытыктааччыларга, таптааччыларга, сүгүрүйээччилэргэ, Саха сирин дьонугар-сэргэтигэр Анна Ивановна сырдык аата, үтүө мөссүөнэ, кини туһунан үчүгэй өйдөбүл мэлдьи баар буолуоҕун, кини аата театр историятыгар биир саамай чаҕылхай, талааннаах артыыс быһыытынан үйэлэр тухары хаалыаҕын туһунан бэлиэтээн эттэ.

 

СӨ Судаарыстыбаннай сүбэһитэ, СӨ Духуобунаһын академиятын президенэ Андрей Борисов: «Анна Ивановна театр, искусство туһугар олус бэриниилээҕэ, олоҕун тиһэх күннэригэр диэри театрынан олорбута. Большой театрга «Кыһыл көмүс мааска» бириэмийэни туттарыыга хайдахтаах курдук  үтүөкэннээх, дириҥ ис хоһоонноох тыл эппитэй! Улуу нуучча театральнай оскуолатыгар уһуйуллубут учууталларын махталынан ахтыбыта. Кини этиитин театральнай деятеллэр олус сэҥээрбиттэрэ. Ол курдук үрдүк таһымнаах, үрдүк култууралаах киһи этэ, биһиги Анна Ивановнабыт. Кини сырдык мөссүөнэ өрүү биһигинниин бииргэ буолуоҕа», -- диэн эттэ.

 

Анна Кузьмина туһунан иһирэх ахтыыны Хаҥалас улууһун баһылыгын бастакы солбуйааччы Федор Ноговицын, Саха театрын дириэктэрэ, РФ үтүөлээх, СӨ норуодунай артыыһа Анатолий Павлов, СӨ норуодунай артыыһа Зоя Багынанова, медицинскэй наука доктора, профессор, СӨ Наукатын академиятын академига Пальмира Петрова, РФ үтүөлээх, СӨ норуодунай артыыһа Ефим Степанов, СӨ театральнай деятеллэрин сойуустарын бэрэссэдээтэлэ, СӨ үтүөлээх артыыһа Айаал Аммосов, Саха театрын эдэр артыыһа Игорь Говоров оҥордулар. Аймахтарын ааттарыттан Маргарита Кузьмина, Анна Ивановна уола М.К.Аммосов аатынан ХИФУ медицинскэй институтун дириэктэрэ Николай Гоголев махтал тылларын эттилэр.

 

Анна Кузьмина дьоһун олоҕо сүдү айымньыга холоонноох. Кини бэйэтин айар талаанынан театры таптыырга үөрэппитэ. Саха норуотун сүгүрүйэр артыыһын сырдык мөссүөнэ көрөөччүлэри кэрэҕэ угуйа туруоҕа.

 

Ил Түмэн пресс-сулууспата