Ил Түмэн наукаҕа, үөрэхтээһиҥҥэ, култуураҕа уонна маассабай информация тиһиктэригэр сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Елена Голомарева Анаабыр, Булуҥ, Эдьигээн, Өлөөн уонна Эбээн Бытантай улуустарын табаһыттарын кытары көрсөн кэпсэтиини тэрийдэ. Кини бу улуустар быыбардыыр уокуруктарыттан талыллыбыт норуот дьокутаата буолар.

 

 Кэпсэтиигэ Бытантайтан сылдьар табаһыт үлэ усулуобуйата ыараханын, хамнас кыратын, испэсэлиис тиийбэтин эттэ. Бу этиллибит ыарахаттар таба иитиитин бүттүүнүн салаатыгар бааллар. Үйэ саас дьарҕа ыарыы буолан буулаабыт, табаһыт ааспат-арахпат ыар ындыыта буолар.Маны кыһалҕалаах киһи – табаһыт бэйэтэ да үчүгэйдик өйдүүр, үҥсэргиир салалтата даҕаны ону биэс тарбаҕын кэриэтэ бэриэт билэн олорор. Бэркэ диэн биллэр проблемалар эрээри, быһаарыллыыта хаһан олоххо киириэҕэ эрэ биллибэт. 

 

Бу сылтан табаһыт хамнаһа 11 тыһ. солк. диэри үрдээбит курдук диэн буолар эрээри, бу түмсүүгэ кэлбит табаһыттартан ким да оччо харчыны харахтаан көрө илик үһү. Ала-чуо Бытантайы холобурдаан ылан көрөр буоллахха, онно табаар уонна бородуукта сыаналара Дьокуускайтан 3-4 төгүл үрдээн тиийэр. Дьокуускай да сыаната кырата суоҕун санатыһар буоллахха, быычыкаа хамнас сыыстаах хотугу сир дьоно чахчыта үс бүк батталга олорор буолан тахсар. 

 

Табаһыт билигин ыла сылдьар 7,5 тыһ. солк. бу кини хамнаһа буолбатах, бу судаарыстыба кинини өйүүр стипендията диэххэ дуу, субсидията диэххэ дуу, харчыта. Табаһыт бүгүн табаарынай бородууксуйаны оҥорон таһаарбат, кини баара эрэ үгэс буолбут дьарыгын тута сылдьар. Дьэ, оннугун да иһин, бигэ социальнай бэлиитикэлээх судаарыстыба эстии, симэлийии кирбиитигэр үктэнэн турар аҕыйах ахсааннаах норуоттарыгар муҥ саатар олох олоруу алын таһымын харчытын дук гыныахтаах этэ. Адьас быар куустан, айахтарын атан, ытыстарын тоһуйан олорор дьон буолбатах эбээт. 

 

Таба иитиитин салаатыгар, өрөспүүбүлүкэ норуотун хаһаайыстыбатыгар бүттүүнүгэр курдук, сир, мэччирэҥ боппуруоһа олохтоохтук быһаарыллыбакка турар.Ордук туундара курдук киэҥ нэлэмэн иэни быыһааһын, топографическай устууну ыытыы үлэлэригэр харчы суох аатырар. Дьыала онуоха эрэ буолбатах, туһааннаах федеральнай сокуоннар хардарыта утарсар, ол үөһэ кэлтэйдиир өрүттэрдээхтэринэн, проблема эмиэ өтөрүнэн быһаарыллар кыаҕа суох. 

 

Анаабыр эдэр табаһыта кыһыҥҥы да, сайыҥҥы да базата суох үлэлии сылдьалларын этэр. 11 тыһ. солк. хамнас туһунан субу эрэ истибитин быктарар. Табаһыт олорор уонна үлэлиир усулуобуйатын уратыта диэн, кини табаны кытта бииргэ сиртэн сиргэ көсүһэ сылдьар. Түмүк-түмүк тохтоон ааһар сирдэригэр мас охсуу дьиэ суох буоллаҕына, бу табаһыт олоҕо бириһиэн балааккаҕа ааһар. Ол аата, дьиҥнээҕинэн, аһаҕас халлаан анныгар. Ама даҕаны, айылҕа оҕото аатырбытын иһин, киһиэхэ итинник тымныы сыһыан олохсуйан хаалбыта сүрдээх дьыала буолбат дуо?! 

 

Бу маннык дьэбир олохтоох дьоҥҥо бэл оттуктарын хааччыналларыгар харчы көрүллүбэт. Баскынан тур, атаххынан тур – бэйэҥ дьыалаҥ диэбит курдук. Эргитэн тыа олохтоох киһиэхэ уһулуччу туох нааданый? Бастакы уочаратынан, саа. Өссө булгуччу буулдьанан ытар саа. Саҥа ирдэбилинэн, буулдьанан эстэр сааны тус бэйэҥ Дьокуускайга кэлэн, бары ирдэнэр докумуоннары манна толорторон эрэ бараҥҥын, көҥүлү ылан, атыылаһыаххын сөп. Анаабыртан төттөрү-таары көтүү - 52 тыһ. солк. Маныаха атын ороскуотун эбэн кэбис уонна ону барытын кини ылар «хамнаһыгар» таһаар. 

 

Эдьигээн табаһыта базалара эргэрэн туһаттан тахсыбыттарын, онон эмиэ балаакканан олороллорун этэр. Аны туран, ол таба базата тутуллар күннээх буоллаҕына, бэдэрээччит ТХМ куонкуруһун ааһыахтаах. «Ол туохха нааданый?» - диэн ыйытар тыа сирин боростуой үлэһитэ. Бу киһи биир махтанар суоллаах эбит. Табаһыттар оҕолоро сайыҥҥы өттүгэр ыстаадаларга дьоннорун кытары көсүһэллэрин иһин,үөрэх министиэристибэтэ көрөр харчытыгар ис сүрэҕиттэн махтанар. 

 

Буурҕалаах Булуҥ хоһууна 7 тыһ. солк. ыларын мэлдьэспэт. Эр бэрдэ: «Үлэлиибит, үчүгэйи эрэ ыраланабыт!» - диир. Ол эрэн, кини даҕаны хом санаалаах буолан биэрдэ. Сүлүөт кэмигэр ыытыллыбыт күрэхтэһиигэ, туох биричиинэлээҕин эппэтэ, кытыннарбатахтар. Баҕар, үйэтигэр Дьокуускайга саҥа үктэммит киһи буолуо, оонньуон-көрүлүөн, бэйэтин көрдөрүөн баҕарбыта дэлэлээх буолуо дуо.

 

 Кэпсэтии түмүгэр дьокутааттара ТХМ миниистирин бүрүйүөмүгэр киирэргэ этэр. Көрсүһүүгэ табаһыттартан бастакы үлэ дьоруойа И.К.Спиридонов үс кыыһа баара сэргэхсийиини таһаарда. Елена Голомарева үлэлэригэр ситиһиилээх биирдиилээн бостууктарга уонна чуум үлэһиттэригэр кэмитиэт бочуоттаах грамоталарын, эдэр табаһыттарга өйдөбүнньүк бэлэхтэри туттартыыр.