Биллэрин курдук, быйылгы сүөһү-сылгы кыстыгын түмүгэ лаппа ыараханнык баран эрэр. Хас биирдии нэһилиэк, улуус аайы элбэх ынах-сылгы былдьанна. Кулун тутар 22 күннэҕи көрдөрүүнэн, 1680 төбө сүөһү, 959 төбө сылгы от тиийбэтиттэн, куһаҕан хаачыстыбалааҕыттан оҕунна.

 

Республика тыа хаһаайыстыбатын уонна аска-үөлгэ политикатын министиэристибэтэ биэрбит иһитиннэриитинэн, бу сыл кулун тутар 20 күнүгэр 145,1 тыһ. тонна от хаалла. Ол аата күҥҥэ биир сүөһүгэ 8-тыы киилэ, субай сүөһүгэ – 6-лыы, сылгыга – 5-тии киилэ оту сиэттэхтэринэ, отунан 98,8%эрэ хаччыллыахтара. Тиийбэт оту эбии аһылыгынан – комбикорманан уонна зернофураһынан – ситиһиэхтэрэ.

 

Баар да оппут биллэр мөлтөх хаачыстыбалааҕынан биллэр. Уопсайынан, от 18% эрэ быраһыана бастакы кылааска эппиэттэһэр, 45%отой да сытыйбыт. Ону 5711 от пробатын чинчийэн билбиттэр. Быстар куһаҕан хаачыстыбалаах от Уус-Алдаҥҥа, Чурапчыга, Бүлүүгэ уонна Үөһээ-Бүлүүгэ баара билиннэ. Куһаҕан оттон сүөһү ыалдьар, устунан ырыганнаан өлөр. Өрүс уҥуоргу улуустарга 826 сүөһү охтубутуттан 306-а, 540 сылгыттан – 281-э ырыганнаан өллө.

 

Саха Республикатын Государственнай Мунньаҕын (Ил Түмэн) бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Александр Жирков кыстык туруга ыараханнык баран иһэрин туһунан эрдэттэн эппитэ. Ил Түмэн 41-с уочараттаах пленарнай мунньаҕын иннинэ тыа хаһаайыстыбатын уонна аска-үөлгэ политикатын министиэристибэтин үлэһиттэригэр төһө от хаалбытын, хаалбыт оту тиэйэргэ төһө үп-харчы наадатын чуолкайдыылларыгар, эбии зернофураһынан, тууһунан, битэмиининэн, минеральнай эбииликтэри ыларга көмөлөһөргө дааннайдарын биэрэллэригэр эппитэ да, бириэмэтигэр сатаан тиксэрбэккэлэр, республика сүрүн үп докумуонугар уларытыыны норуот депутаттара ылбатахтара.

 

Уус-Алдаҥҥа, Илин эҥэр да улуустарыгар кыстык түмүгүн туруга мөлтөҕүн туһунан Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Александр Жирков кулун тутар 12 күнүгэр Ил Түмэн аграрнай кэмитиэтин мунньаҕар туруорбута. Мунньахха Александр Николаевич былааҥҥа, отчуокка көрдөххө, барыта этэҥҥэ курдук сурулла сылдьар, ол гынан баран сыыппаралар дьиҥнээх хартыынаны көрдөрбөттөр диэн эппитэ. Холобур, отчуокка уон тонна аҕалыллыбыт диэн сурулла сылдьар буоллаҕына, тоннажка ситэ угуллубакка, куһаҕан хаачыстыбалаах отун бырахтахха бэрдэ гыммыта аҕыс эрэ тонната сүөһүгэ тиксэр. Бу түмүгэр республика көрдөрүүтэ куһаҕана суоҕун курдугун үрдүнэн хаһаайыстыбаларга от тиийбэт.

 

Кулун тутар ый 14 күнүгэр Александр Жирков ыҥырыытынан Уус-Алдаҥҥа республика тыатын хаһаайыстыбатын уонна аска-үөлгэ политикатын министиэристибэтин оперативнай штабын көһө сылдьар мунньаҕа ыытыылыбыта. Республика тыатын хаһаайыстыбатын уонна аска-үөлгэ политикатын министрин бастакы солбуйааччы Николай Поповы кытары Уус-Алдан улууһун Тулуна, Кэптэни, Курбуһах нэһилиэктэригэр сылдьыбыттара, кыстык балаһыанньатын кытта билсибиттэрэ. Олохтоохтор от хаачыстыбата мөлтөҕүн, атыылаһыллыбыт от тонната тахсыбатын, сыаната ыараханын, аны Бүлүү курдук ыраах улуустан тиэйэн аҕаларга үп тиийбэтин туһунан эппиттэрэ. Нэһилиэктэргэ сылдьан сүөһү-сылгы охтуута, сылгы кулуннааһына саҕаламмытын кэрийэн көрөөччүлэр илэ харахтарынан көрбүттэрэ. Хаһаайыстыба салайааччылара маны атыылаһыллыбыт кэлии от хаачыстыбата быстар мөлтөҕүнэн быһаарбыттара. Уус-Алдан МТС-тара уматыктара суох буолан оту сатаан тиэйбэккэ олороллоро биллибитэ.

 

Көһө сылдьар мунньах түмүгүнэн ОАО «Туймаада-Нефть» хампаанньаҕа 25 тонна уматыгы Уус-Алдан МТС-ыгар төлөбүр болдьохторунан кэнники төлүүрүн курдук бэрдэрбиттэрэ. «Сайсары» хампаанньаттан Курбуһах нэһилиэгэр 20 тонна, Бэйдиҥэҕэ уонна Арыылаахха 10-нуу тонна зернофураһы республика страховой сүөһү аһын хаһааһыттан биэрэргэ ыйаах тахсыбыта.

 

Кулун тутар 28 күнүгэр Саха Республикатын Государственнай Мунньаҕар «Саха Республикатын хороҕор муостаах уонна сыспай сиэллээх кыстыгы туорааһына» диэн правительство чааһын Александр Жирков Ил Тумэн аграрнай политикаҕа кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин Дмитрий Наумовы кытары иилээн-саҕалаан ыытта. Кыстык туругун туһунан дакылааты тыа хаһаайыстыбатын уонна аска-үөлгэ политикатын министрэ Иван Слепцов аахта. Министр эппитинэн, бары хаһаайыстыбаларга 222,7 тыһ. сүөһү баар, онтон 87,2 тыһ. ыанар ынах, 168,0 тыһ. – сылгы баар. Министерство иһинэн тэриллибит оперативнай штаб үс селекторнай мунньаҕы, хас чэппиэр ахсын улуус, нэһилиэк администрациялара кыттыылаах мунньахтары ыытар. Ону тэҥэ 3000 тонна комбикорму уонна 2150 тонна зернофураһы республика страховой сүөһү аһын хаһааһыгар муспуттар. Биир киилэ комбикорманы 11 солкуобайга, зернофураһы 10 солкуобайга атыылыыр гына сыанатын чопчу ыйбыттар.

 

Ахсынньы ый саҥатыттан сылгылары эбии аһатыы саҕаламмыта. Билигин 63 837 төбө сыспай сиэллээх эбии аһыыр.

 

Правительство чааһыгар ыҥырыллыбыт правительство бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Алексей Стручков норуот депутаттарыгар эбии оту атыылаһарга уонна ол оту хаһаайыстыбаларга тиксэрэргэ үбү-харчыны толору булуохпут диэн эрэннэрдэ.

 

От хаачыстыбата, сүөһүбүт-сылгыбыт туруга айылҕа дьайыытыттан эрэ буолбакка тус бэйэбит хайдах дьаһанарбытыттан эмиэ тутулуктаах. «Хороҕор муостаах уонна сыспай сиэллээх кыстыгы туораабакка өлүүтэ-сүтүүтэ биһиги мөлтөх тэрээһиммититтэн тахсар» диир Александр Жирков. Тыа сирин олохтооҕо үксэ ынах сүөһүнү иитэн, сыспай сиэллэҕи миинньэн, кини этиттэн-үүтүттэн аһаан-таҥнан, иитиллэн олорор. Ол иһин хаалбыт бириэмэҕэ күүһү мунньан сүөһү күөх окко үктэнэригэр тиэрдиэххэ наада. «Ил Түмэн бу проблеманы өссө да хонтуруолуттан устубат», - диэтэ парламент вице-спикерэ Александр Жирков.