Норуот дьокутаата, Ил Түмэн ыччат дьыалаларыгар, физическэй култуураҕа уонна спорка сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Михаил Гуляевы көрсөргө икки төрүөт баар буолла. Бастакыта – дьокутаат 100 күннээх үлэтин хаамыыта. Иккиһэ – кини 10 бэтэрээни “Саха сирэ” хаһыакка сурутуута.
Дойду таһымыгар көрсүһүүлэр
— Михаил Дмитриевич, бу күннэргэ эн Чурапчытааҕы 30 №-дээх быыбардыыр уокурукка норуот дьокутаатынан талыллан үлэҕин саҕалаабытыҥ, бэҕэһээ лоп курдук 100 күнүн туолла. Бу, дьиҥэр, кылгас болдьох, ол гынан баран, Ил Түмэн сис кэмитиэтин салайааччытын быһыытынан, федеральнай министиэристибэҕэ, Судаарыстыбаннай Дуумаҕа да тиийэ үлэлээбиккин, Ил Түмэн историятыгар Аан дойду норуоттара кыттыылаах бастакы “төгүрүк остуолу” ыыппыккын көрдөххө, арааһа, бастакы түмүктэр бааллар быһыылаах…
— Алтынньы 11 итиэннэ сэтинньи 2 күннэригэр кэмитиэт үлэтин саҕалыыр мунньахтарбытын, уопсай тэрээһин үлэлэри ыыппыппыт. Кэмитиэт бэрэссэдээтэлин солбуйааччыларынан Юрий Баишев уонна Александр Сусоев талыллыбыттара. Сэтинньи 5 күнүгэр дойдубут тэбэр сүрэҕэр — Москваҕа, Судаарыстыбаннай Дуума ыччат дьыалаларыгар, физическэй култуураҕа уонна спорка сис кэмитиэтин мунньаҕар кыттыыны ылбытым. Онтон сэтинньи 6 күнүгэр РФ спордун миниистирэ Павел Колобкову көрсүбүтүм. Бу, Госдуума сис кэмитиэтигэр да, министиэристибэҕэ да көрсүһүүлэргэ биһиги Саха сиригэр спорт сайдыытын, туох кыһалҕалар баалларын уонна спортивнай эбийиэктэри тутуу туһунан кэпсэттибит.
— Холобур, ханнык эбийиэктэри?
— Мин өссө бу саас, бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччынан үлэлии олорон, өрөспүүбүлүкэ кыһалҕаларыттан биирин — Мэҥэ Хаҥалас Аллараа Бэстээҕэр спортивнай комплекс тутуллуутун туруорсубутум. Бу элбэх хайысхалаах, бэйэтэ бассейннаах, эти-хааны эрчийэр бөдөҥ тутуу.
Аллараа Бэстээххэ, элбэх омук олорор, тэтимнээхтик сайдар улуус киинигэр, биир даҕаны үчүгэй спортивнай тутуу суох. Онон, бу улуус бүттүүнүн туруорсуута диэххэ сөп. Төһө даҕаны бырайыага оҥоһулуннар, тутуу үбүлэниитэ көрүллүбэккэ турбута. Бу быйыл, дьэ, көрдүлэр, 3-с ааҕыынан ылылынна. Итиэннэ, Жатай бөһүөлэгэр эмиэ бассейн тутулла турар, быйыл эмиэ үбэ-харчыта – 74 мөлүйүөнтэн тахса солкуобай көрүлүннэ. Ньурба улууһун Антоновкатыгар Бокса оскуолата тутуллуохтаах. Онно 77 мөлүйүөн солкуобайтан тахса үп көрүлүннэ.
Сэтинньи 21 күнүгэр буолбут пленарнай мунньахха “Саха Өрөспүүбүлүкэтин физическэй култууратын уонна спордун туһунан” сокуон бүтэһик көннөрүүтэ ылыныллыбыта. Онно, Арассыыйа сокуонугар сөп түбэһиннэрэн, устудьуоннар лигаларын туһунан, судьуйаларга, тириэньэрдэргэ уонна спорт үлэһиттэригэр категориялары иҥэрии туһунан көннөрүүлэри ылыммыппыт.
«Мас тардыһыыта — өбүгэлэрбит бэлэхтэрэ , аан дойдуга тахсыахтаах!»
— Спорка бу бүгүҥҥү күҥҥэ тирээн турар кыһалҕа тугуй?
— Спортивнай эрэллэри бэлэмнээһин кыһалҕата бүтүн дойду үрдүнэн күүскэ турда. Онон сибээстээн, бу эйгэҕэ модернизация – саҥардыллыы ыытыллыахтаах. Сорох дьон, ону сыыһа өйдөөн, сарбыйыы, кылгатыы барарын курдук саныыр. Дьиҥэр, ол сарбыйыы-кылгатыы буолбатах, спортивнай хайысхатын күүһүрдэн биэрии буолуохтаах. Үчүгэйдик, табатык оҥордохпутуна, 2020 сылга федеральнай үбүлэнии кэлиэхтээх, онтон кэлин сылларга өссө улаатыахтаах.
Биһиги кэмитиэппит ахсынньы 24 күнүгэр кэлин Парламентскай истиини оҥоруоҕа, онно, чуолаан, спортивнай эрэллэри бэлэмнээһин, спорт эйгэтигэр уларыта тутуу, сайдыы туһунан кэпсэтиэхпит, сүбэлэһиэхпит.
— Оттон мас тардыһыыта олимпийскай көрүҥҥэ киириэн сөп дуу?
— Киириэн сөп. Мас тардыһыытын биһирэнэр биир өрүтэ – спорт атын көрүҥнэригэр маарыннаабат, ураты. Олус демократичнай. Кими да охсубаккын, тэппэккин, маһы эрэ былдьаһаҕын. Ол эрээри, мас тардыһыытын ньымата араас уонна эгэлгэ. Онон, олус умсугутуулаах, киһи көрдөр көрө олорор, интэриэһинэй көрүҥ буолар. Көрөөччүлэр, ыалдьааччылар эмоцияларын көрүөххүт этэ. Кыайыылаах үөрүүтүн көрүөххүт этэ! Аны эт-хаан өттүнэн улахан бэлэми ирдиир спорт көрүҥэ. Аан дойдуга ханна да суох. Быйылгы аан дойду чөмпүйэнээтигэр 39 дойду ааттаахтарын кытта киирсиигэ биһиги уолаттарбыт хайдах курдук чаҕылхай кыайыылары ситистилэр! Спорт күөн күрэс баар эрэ буоллаҕына сайдар. Манна, сорохтор, биһиги былыргы төрүттэрбититтэн кэлбит көрүҥмүтүн тоҕо аан дойдуга тарҕатан кэбиһэҕит, дииллэр, сөбүлээбэттэрин биллэрэллэр. Спорду өйдөөбөт, кыараҕастык саныыр киһи мас тардыһыытын алаастан таһаарыан баҕарбат. Киэҥник толкуйдуур омуктар бэйэлэрин көрүҥнэрин Олимпиадаҕа, аан дойдуга таһаара сатыыллар. Футбол – Англия көрүҥэ, тхэквондо – кэриэйдэр, дзюдо – дьоппуон омук көрүҥэ… Арассыыйа нуучча көрүҥүн быһыытынан самбоны таһаара сатыыр. Ол иһин, дьоммут-сэргэбит өйдүөн наада. Биһиги өбүгэлэрбит хайдах курдук мындырдарый?! Бу үлүгэр цифровой технология, интэриниэт үйэтигэр бэйэбит алааспыт эрэ иһигэр сырыттахпытына, өбүгэлэрбит иннилэригэр буруйдаах буолуохпут. Кинилэр биһиэхэ күндү бэлэхтэрин, өйдөөх, мындыр төрүттээх-уустаах омук эбиппитин көрдөрөн, аан дойдуга таһаарыахтаахпыт. Бу соторутааҕыта Москваҕа, федерация хамыыһыйатыгар саҥаттан аккредитацияны аастыбыт. Онон, инникитин да Арассыыйа чөмпүйэнээттэрин, Арассыыйаҕа бастыыр иһин күрэхтэһиилэри салгыы ыытар бырааптанныбыт.
«Гаас уонна суол — сайдыы төрдө»
— Бэйэҥ уокуругуҥ быыбардааччыларын кытта бу 100 күн иһигэр төһө элбэхтик көрүстүгүт, тугу быһаарыстыгыт?
— Хас биирдии дьокутаат быыбардааччыларбытын кытта бу 100 күн иһигэр ситимнээх үлэни ыытарга дьулустубут. Нэһилиэктэр баһылыктарын кытта үлэлэстибит, мин биирдиилээн ордук көхтөөх уопсастыбанньыктардыын көрсүтэлээтим. Дьоҥҥо-сэргэҕэ ытыктанар дьонтон официальнай көмөлөһөөччүлэрдэнним. Мугудай нэһилиэгин 2030 сылга диэри инники сайдыытын стратегиятын былаанын дьүүллэстибит. Маннык көрсүһүүлэри нэһилиэктэргэ барыларыгар ыытыаҕым. Улуус-улуус, нэһилиэк-нэһилиэк кыһалҕата араас. Тохсунньуга-олунньуга үгүстүк айанныам, быыбардааччыларбын кытта көрсүөм. Бырагыраамабын олоххо киллэрэр туһугар үлэбин саҕалаатым. Улуустар баһылыктарын, улуустар, нэһилиэктэр дьокутааттарын кытта күүһү, өйү-санааны холбоон үлэлээтэхпитинэ, ордук көдьүүстээх буолуоҕа.
Тыа сиригэр гаас ситимин тардыы уонна суол оҥоһуутун кыһалҕалара ордук күүскэ тураллар. Гаас боппуруоһун Ил Түмэҥҥэ 2 төгүл көрдүбүт. 2018 сыллааҕы былаан, сүрүннээн, туолан иһэр. Ол эрээри, мин уокурукпар, холобур, Мэҥэ Хаҥалас Бүтэйдээҕэр гаас киирэр эрээри, сорох ыалга ситэ тиийбэт. Оттон гаас турбата Өлөчөйтөн 4 эрэ килэмиэтирдээх сиринэн ааһар эрээри, гаас бырайыага оҥоһулла илик, суох. Онон, салгыы үлэлэһэр наада. Чурапчыга, Чакырга ыалларга ситим тардыллыбыта, оттон трассаттан Чакырга диэри илик. Дириҥҥэ кэлбит эрээри, бырайыагар ыал аайы тахсар турба оҥоһуллубатах уонна киин хочуолунайга холбоно илик. Итинник, хас нэһилиэк аайы араас кыһалҕа. Онон, үчүгэй толкуй, Парламеҥҥа истиилэри оҥорор наада. Суолу ылар буоллахха, Тырааныспар министиэристибэтэ үчүгэйдик үлэлэһэн, Абалаахтан Өлөчөй диэки, Сылаҥтан Кытаанах диэки суол салгыы тутуллар буолла. Ити өрөспүүбүлүкэ уонна федеральнай үбүлээһини холбоон туран. Суол – сайдыы төрдө. Гааска, суолга салгыы үлэлэһэбит.
Ааҕааччыбыт элбиир!
Норуот дьокутаата Михаил Гуляев “Сахамедиа” холбоһук ыҥырыытын өйөөн, сүрүннээн, бэйэтин уокуругуттан сэрии, тыыл уонна спорт 10 бэтэрээнин “Саха сирэ” хаһыакка суруттаран, үүнэр 2019 сылы көрсө, бэртээхэй бэлэҕи оҥордо.
Кини бэтэрээннэртэн биирдэстэригэр, Ийэ дойду көмүскэлигэр уоттаах сэриигэ Соҕуруулуу-Арҕааҥы уонна Украинскай фроннарга хорсуннук кыргыспыт, Харьков куорат анныгар ыараханнык бааһыран, дойдутугар тыыннаах эргиллэн кэлбит, учуутал, талааннаах худуоһунньук Петр Терентьевич Карсанаевка дьиэтигэр тиийэн, сурутуу кибитээнсийэтин тус бэйэтигэр туттаран, үөртэ. Михаил Дмитриевич бэтэрээн олоҕун-дьаһаҕын сиһилии ыйыталаста, ирэ-хоро сэһэргэстэ. Итиэннэ Петр Терентьевичтыын, кини сэрии сыллардааҕы үс держава салайааччыларын уруһуйдаабыт историческай хартыынатын аттыгар хаартыскаҕа түстүлэр.
Өрөспүүбүлүкэ “Саха сирэ” хаһыатыгар сурутуу испииһэгэр Ытык дьон — Мындаҕаайыга олорор Аҕа дойду Улуу сэриитин бэтэрээнэ Иван Михайлович Павлов, дьокутаат учууталлара Анастасия Самсоновна Оконешникова, Федор Федорович Смирников, ыраах Өлөөн улууһун олохтоохторо Юрий Николаевич Аммосов, Николай Николаевич Саввинов, о.д.а. бааллар.
Биһиги Михаил Дмитриевичкэ, бэтэрээннэргэ болҕомтотун иһин, истиҥник махтанабыт!
Татьяна Маркова
Андрей Сорокин (СИА) уонна ааптар хаартыскаҕа түһэриилэрэ
Спасибо!