Саха фольклора биһиги норуоппут өркөн өйүн, философиятын, айылҕаҕа уонна дьоҥҥо сыһыанын, иллээх-эйэлээх олоххо тардыһыытын, кыайыыга-хотууга, кэрэҕэ-сырдыкка дьулуурун туоһулуур. Үүнэр көлүөнэҕэ норуот үйэлэргэ илдьэ кэлбит баайын, тылынан уус-уран айымньытын сүмэтин инникитин ыччакка хаалларар, чөл туруктаах тиэрдэр сыаллаах-соруктаах бу бөлөх анаан-минээн үлэлиир-хамсыыр.

 

Ансаамбыл быйыл тэриллибитэ 10 сыла. Барыта бу бөлөххө араас эйгэҕэ үлэлээбит, билиҥҥитэ бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор салайааччылыын уон биир Далбар Хотун дьарыктанар. «Дабайа» ырыа-үҥкүү ансаамбыл салайааччыта – СӨ култууратын туйгуна, Ньурба улууһун бочуоттаах олохтооҕо, куорат депутата, «Ньурба улууһун социальнай сайдыытыгар кылаатын иһин» бэлиэ хаһаайката, СӨ үлэ уонна киинэ бэтэрээнэ Светлана Алексеева. Сахалыы уус-уран айымньы көрүҥүн барытын толороллор: олоҥхоттон быһа тардыылары, ырыаны-тойугу өрө туталлар, хоһоон ааҕыытынан да үлүһүйэллэр.

 

Олоххо көхтөөх сыһыаннаах Далбар Хотуттар кэпсээбиттэринэн, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай депутата Антонина Григорьева уонна Ньурба куорат бочуоттаах олохтооҕо Валентина Васильева-Сартаева көҕүлээһиннэринэн уонча сыллааҕыта оройуоҥҥа дьахтар хамсааһынын үлэтэ көдьүүстээхтик саҕаламмыт. 2008 с. «Күбэй» диэн ааттанан Далбар Хотуттар уопсастыбалара тэриллибитэ. Инньэ гынан, ансаамбыл бастаан тэриллиитигэр бу үөһээ этиллибит тумус туттар дьоммут эмиэ быһаччы кыттыгастаахтар.

 

Быйылгы сылга «Дабайа» ансаамбыл уон сыллаах үбүлүөйүн чэрчитинэн, Ньурба оройуонун күннэригэр кэлэн, Ньурбаттан силис тардыылаах судаарыстыбаннай деятель Семен Донской-І төрөөбүтэ 125 сылын бэлиэтиир тэрээһиннэргэ кытыннылар. Онно 125 эр киһи сыанаҕа тахсан хорга ыллаабытын, уопсайа 150-ча киһи сүүрбүтүн-көппүтүн туһунан бэлиэтээн эттилэр.

 

Ансаамбыл уус-уран самодеятельноска кыттарын таһынан уопсастыбаннай үлэҕэ эмиэ көхтөөх. Бу Далбар Хотуттар бары тус-туһунан уопсастыбаннай үлэлээхтэр. Үксүлэрэ түөлбэ салайааччыларын, оройуон уонна нэһилиэк депутаттарын, дьахтар кэмитиэттэригэр сүбэһит быһыытынан, «Россия ийэлэрэ» («Матери России») Бүтүн Россиятааҕы уопсастыбаннай хамсааһын чилиэннэрин быһыытынан биллэллэр.

 

«Дабайа» ансаамбыл ырыанан-үҥкүүнэн эрэ муҥурдаммат, ыччаты, оскуола оҕолорун кытта көрсөн араас тиэмэҕэ төгүрүк остуоллары ыыталлар. Ол курдук, чөл олох, спорт туһунан кэпсэтиилэри таһаараллар. Оройуон улахан тэрээһиннэригэр төһүү күүс буолан сүрүн оруолу ылаллар. Алгыстарга кытталлар, арчылааһыҥҥа – ордук ыһыахтарга мэлдьи ыҥырыылаах ыалдьыт буолаллар. Нэһилиэктэргэ араас тематическай биэчэрдэри ыытыһаллар, оройуон олоҕор көхтөөхтүк кытталлар.

 

«Дабайа» ырыа-үҥкүү бөлөҕүн салайааччыта Светлана Алексеева: «Ансаамбылынан үгүс сири-дойдуну кэрийдибит. 2011 с. Францияҕа ыытыллыбыт фольклорнай бэстибээл лауреаттара уонна дипломаннара буолары ситиспиппит. 2014 с. Монголияҕа фольклорга туһааннаах Азиатскай чемпионакка ситиһиилээхтик кыттыбыппыт. 2016 с. Санкт-Петербург куоракка Саха сирин Бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэтин ыҥырыытынан ыһыах тэрээһинигэр төһүү күүс буолбуппут. Москваҕа С.А. Новгородов аатынан «Бичик» Национальнай кинигэ кыһатын кытта Кыһыл болуоссакка аан дойдутааҕы таһымнаах быыстапка-бэстибээлгэ кыттыыны ылбыппыт», - диэн ситиһиилэринэн үллэһиннэ.

 

Далбар Хотуттар бары уран тарбахтаах иистэнньэҥнэр, асчыттар, туоһунан уонна оҕуруо тиһиитинэн дьарыгыраллар. Ол курдук, Михайлова Людмила Николаевна Ньурба улууһун норуот маастара, иистэнньэҥ, быысабайдьыт, «Ньурба улууһун экономическай сайдыытыгар кылаатын иһин», «Ньурба улууһун култууратын сайдыытыгар кылаатын иһин» бэлиэлэр хаһаайката, саха дьахталларын XІІ, XІІІ, XІV Съеһин делегата.

 

Үлэ бэтэрээнэ Иванова Антонина Дмитриевна СӨ бэчээтин туйгуна, туоһунан, кылынан дьарыгырар. Гурьева Галина Васильевна СӨ үөрэҕириитин туйгуна, СР үтүөлээх этээччитэ, туоһунан, кылынан дьарыгырар, түсчүт, алгысчыт, оһуохайдьыт, «Ньурба улууһун култууратын сайдыытыгар кылаатын иһин» бэлиэ хаһаайката. Яковлева Людмила Митрофановна СӨ култууратын туйгуна, СӨ «Гражданскай килбиэн» бэлиэ хаһаайкатата, Ньурба куоратын бочуоттаах олохтооҕо, улуустааҕы ТИК солбуллубат сэкирэтээрэ – 20-тэн тахса сыл онно үлэлээтэ, иистэнэр, баайар. Идэтинэн библиотекарь буолан, ансаамбыл сурук-бичик үлэтин кини толорор. Прокопьева Мария Ильинична Ньурба куорат бочуоттаах олохтооҕо, социальнай сулууспа бэтэрээнэ, муниципальнай тэриллии ІІ ыҥырыылаах мунньаҕын депутата, түөлбэ салайааччыта. Герасимова Екатерина Прокопьевна РФ уопсай үөрэхтээһинин бочуоттаах үлэһитэ, педагогическай үлэ бэтэрээнэ, элбэх оҕолоох ийэ буолан, Ньурба куоратын «Ийэ албан аата» («Материнская доблесть» г.Нюрба) бэлиэ хаһаайката. Яковлева Светлана Михайловна үлэ бэтэрээнэ, «Росгосстрах» тэрилтэ бочуоттаах үлэһитэ, «Росгосстрах» бастыҥ РФ страховой агена.

 

Николаева Елена Самойловна үлэ бэтэрээнэ, үрдүк категориялаах медицинскэй сиэстэрэ, «Ньурба улууһун социальнай сайдыытыгар кылаатын иһин» бэлиэ хаһаайката. Васильева Маргарита Николаевна үлэ бэтэрээнэ, оройуон ТИК-ар сэкирэтээрдээбитэ. Ырыа истиҥ иэйиитин, музыка кэрэ алыбар уһуйар Наумова Валентина Васильевна Иркутскайдааҕы педагогическай институту бүтэрэн, үрдүк үөрэхтээх музыка учуутала. Хор кэллэктииптэрин күрэхтэригэр бэлэмнээбит 2-с №-дээх Ньурба орто оскуолатын уонна Ньурбатааҕы техническэй лицей үөрэнээччилэрэ 1, 2 истиэпэннээх лауреттар буолбуттара. 2005 с. Санкт-Петербург куоракка Ис дьыала министиэристибэтин үлэһиттэрин ортолоругар ыытыллыбыт хор кэллэктииптэрин «Үрүҥ түүн сыдьаайа» («Сияние белых ночей») Бүтүн Россиятааҕы куонкуруска лауреат үрдүк аатын ылары ситиспиттэрэ. 2009 с. Ньурбаҕа буолбут хор бэстибээлигэр икки кэллэктиипкэ салайааччы быһыытынан үлэлээбитэ. 2011 с. 300 киһиттэн турар хору тэрийбитэ.

 

Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта Антонина Григорьевалыын көрсүһүүгэ ансаамбыл инники былааннарын торумнастылар, уон сыллааҕы үбүлүөй чэрчитинэн тахсыахтаах кинигэ туһунан санааларын үллэһиннилэр, сүбэ-ама ыллылар.   

     

Кэлэр көлүөнэҕэ саха култууратын, фольклорун, тылын-өһүн, ырыатын-тойугун, сиэрин-туомун тиэрдэр сыаллаах-соруктаах ансаамбыл үлэтэ өссө таһаарыылаах буоллун диэн алгыс тылбытын аныыбыт.

 

 

Ил Түмэн пресс-сулууспата