Тохсус Олоҥхо ыһыаҕа Чурапчыга үрдүк таһымнаахтык ааспытын ыалдьыттар да, тэрийээччилэр да бэлиэтээтилэр. Онон Андрей Ноговицын баһылыктаах Чурапчы улууһун дьаһалтата, дьоно-сэргэтэ Олонхо ыһыахтарын историята байытылларыгар, төрүт үгэспит сайдан, тупсан иһэригэр улахан кылааттарын киллэрдилэр. Бу күннэргэ Маҕаайы алааһыгар 15 тыһ. тахса киһи тиийэн түһүлгэни түстэстэ, олор истэригэр Россия элбэх регионуттан, 14 тас дойду бэрэстэбиитэллэрэ ыалдьыттаатылар. Ыһыах театрализованнай дьүһүйүүтүгэр 2,6 тыһ. киһи кытынна.
12 түһүлгэҕэ тэҥинэн күөн-күрэстэр ыытыллыбытыгар холбоон 1214 киһи айар талаанын көрдөрдө. Кэрэхсэбиллээҕэ бу тэрээһиннэргэ 150 оҕо кыттыыны ылла. Ыһыаха программатын өрүү киэргэтэр «Күн Дьөһөгөй оҕото» ат симэҕин куонкуруһа быйыл Россия таһымнанна -- Забайкальеттан, Тываттан, Алтайтан, Хакассияттан, Калмыкияттан тиийэ маастардар кыттыбыттара сонуннук көһүннэ.
Олонхону толорууга 46 киһи күрэхтэспититтэн бастыҥынан Юрий Борисов ааттанна. Кыайыылаахха «Лада-Грант» массыына күлүүһэ туттарылынна. Кини бу ситиһиитэ соһуччу кэлбэтэ, оҕо сааһыттан утумнаахтык уонна дьаныардаахтык дьарыктанар. Эдэр олонхоһут Юрий Борисов -- Олонхо институтун научнай үлэһитэ, онон айар дьоҕуру үлэтин ис хоһоонун кытта дьүөрэлиир. Оҕолорго олоҥхону толорууга 14 улуустан кыттыбыттарыттан үс бастыҥ оҕо Париж Диснейленин көрөр кыахтанна. Чурапчыттан Маша Сивцева, Үөһээ Бүлүүттэн Миша Шамаев, Дьокуускайтан Марк Данилов Францияҕа барар путевканы туттулар.
Оһуохай күөн-күрэһигэр үс бастыҥ этээччи -- Марфа Осипова, Настя Алексеева, Ньургуйаана Неряева эмиэ Парижка путевканы тутаннар үөрүүлэрэ үрдээтэ. Оттон Дархан этээччинэн Үөһээ Бүлүүттэн учуутал Егор Егоров буолан, «Синтай» тракторынан наҕараадаланна. Оһуохайга саамай аҕа саастаах кыттааччынан 84 саастаах Дьокуускайтан Марфа Софронова буолла.
Ыһыах үөрүүлээх сабыллыытын сиэригэр-туомугар чурапчылар эстафетаны – Ытык Дуоҕаны Дьааҥы улууһун делегациятыгар туттардылар.
Эһиилги онус Олоҥхо ыһыаҕын түһүлгэтин хаһаайына, Дьааҥы улууһун баһылыга Виктор Павлов бу курдук биһиэхэ санаатын эттэ:
-- Дьааҥылар төһө да бэрт тэйиччи олордорбут, бу тоҕус сыл устата биир даҕаны ыһыаҕы көтүппэккэ, барытыгар кыттыбыппыт, хас биирдии ыһыах уратытын бэлиэтии көрдүбүт. Чурапчыга 50-ча киһилээх делегациянан тэринэн кэллибит. Эһиилги онус ыһыах биһиги улууска буоларын сорох-сорохтор истэннэр, оччо ыраах сиргэ хайдах онно тиийиэхпитий диэн мунчаараллар. Маныаха ыарырҕатарга төрүөт суох, саамай сүрүнэ -- баҕа баар буолуохтаах.
Дьааҥы сиригэр сурукка киирбитинэн 70-тан тахса олоҥхоһут олорон ааспыта. Ийэ олоҥхоһут Дария Томская-Чайка аатынан киэн туттабыт. Биһиги түөлбэ олоҥхоһуттарбытын үөрэппит, чинчийбит киэҥ араҥаҕа таһаарбыт киһинэн Василий Васильевич Илларионов буолар. Ол иһин биһиги киниэхэ улаханнык махтанабыт.
Чурапчы сиригэр буолан ааспыт тохсус ыһыах тэрээһинин көрөн сөхтүбүт. Кырдык да, сыл ахсын Олоҥхо ыһыахтара киэҥ далааһыннаахтык ыытыллар буоллулар. Чурапчылар наһаа түмсүүлээхтэрин көрдөрөн, республикаҕа холобур буоллулар. Онон биһиэхэ улахан эппиэтинэс сүктэрилиннэ. Итиэннэ эһиилги ыһыахха бэйэбит илдьэ сылдьар үгэстэрбитин, ураты көрүүлэрбитин ыалдьыттарга киэн тутта кэпсииргэ санаабытын, толкуйбутун ууран үлэлиэхпит.
Урут сэбиэскэй саҕана, биһиги оройуоҥҥа нэһилиэнньэбит 42 тыһ. киһиэхэ тиийэ сылдьыбыта. Элбэх омук дьоно иллээхтик олорбуппут. 90-сылларга, Сэбиэскэй Сойуус ыһыллыбытыгар, дьон көһөн барыыта таһыччы элбээбитэ. Ол түмүгэр билиҥҥинэн улууска 13 тыһ. киһи олорор. Промышленность муҥутаан сайдыбыт кэмнэригэр биһиги дьааҥылыы толкуйбутун симэлиппэккэ, аҕа көлүөнэ дьоммут көмөлөрүнэн сахалыы тыыммытын, төрүт культурабытын баччаҕа диэри бүөбэйдээн, харыстаан илдьэ кэлбиппитинэн киэн туттабыт. Онон Сахабыт сирин олохтоохторун эһиилги онус Олоҥхо ыһыаҕар күндү ыалдьыт быһыытынан ыҥырабыт.
Рагиля Гулиева, Бакутааҕы славянскай университет профессора, Азербайджан: «Мин Саха сиригэр кэллэҕим ахсын, эһиги үгэстэргитигэр саҥаттан-саҥаны билэбин, арыйабын. Итиэннэ норуоккут духуобунаһа чиҥ тирэхтээҕин, үрдүк таһымнааҕын астына бэлиэтиибин. Онон бэйэҕит культураҕытын байытаҥҥыт, сайыннараҥҥыт, аан дойду культуратыгар кылааккытын киллэрэҕит, доҕордуу сыһыаны бөҕөргөтөҕүт».
Тамара Басангова, РНА Калмыкия гуманитарнай чинчийиигэ институтун тутах научнай сотруднига, филологическай наука доктора: «Биһиги Саха сиригэр кэлиибит сүрдээх туһалаах, көдьүүстээх буолла. Аан дойду эпостарын үөрэтэр учуонайдар уопут, санаа атастастыбыт. Ону ситэрэн-хоторон, толору өйдөбүл ыларбыт курдук төрүт бырааһынньыккытыгар сылдьан, дьиҥ-чахчы фольклорга норуот харыстабыллаах сыһыанын көрдүбүт уонна астынныбыт. Республикаҕыт салалтата культураны, үгэстэри сайыннарыыга аахсаабат кыһамньытын уурара хайҕаллаах. Спикергит Александр Николавич Жирков Олоҥхо уон сылын ыытар Национальнай комитет үлэтин сүрүннүүрүнэн аан дойду эпосоведтарын алтыһыыларыгар улахан кылаатын киллэрэрин, бу ыыппыт тэрээһиннэргит суолталара бигэтик көрдөрдүлэр».
Ил Тумэн пресс-сулууспата.
Олонхо – могучая сила, объединяющая народы
Гости и участники IX Ысыаха Олонхо, состоявшегося в Чурапче, отметили высокий уровень проведения мероприятия. Таким образом, администрация Чурапчинского улуса под руководством главы Андрея Ноговицына и население района внесли особый и весомый вклад в историю проведения Ысыахов Олонхо. В мероприятиях Ысыаха в местности Маҕайы приняли участие более 15 тысяч гостей из республики, регионов России и 14 зарубежных государств. В театрализованном представлении участвовали более 2,6 тысяч человек.
В 12 тюсюлгя свои таланты показали 1 214 участников, в том числе, 150 детей. Конкурс убранства лошадей «Күн Дьөһөгөй оҕото» в этом году приобрёл статус всероссийского и собрал участников из Забайкалья, Тувы, Алтая, Хакасии, Калмыкии.
В конкурсе исполнителей олонхо, в котором приняли участие 46 олонхосутов, победителем стал Юрий Борисов. Победитель стал хозяином автомобиля «Лада Гранта». Юрий работает научным сотрудником Института Олонхо, умело сочетает исследовательскую работу с творческой. Олонхо исполняет с детства, поэтому победа в конкурсе является не случайной.
В детском конкурсе запевал Олонхо участвовали исполнители из 14 улусов Якутии. Победителями стали Маша Сивцева из Чурапчинского района, Миша Шамаев из Верхневилюйска и Марк Данилов из Якутска. Всем троим организаторы конкурса вручили туристические путёвки в Париж на Диснейленд.
Лучшие исполнители кругового танца осуохай – Марфа Осипова, Настя Алексеева, Ньургуйаана Неряева – также награждены путёвками в Париж. Высокое звание «Дархан этээччи» («Лучший запевала осуохая») получил учитель из Верхневилюйского улуса Егор Егоров. Ему вручен приз – трактор «Синтай». Самой почтенной запевалой осуохая признана 84-летняя Марфа Софронова из Якутска.
На церемонии закрытия ысыаха чурапчинцы вручили Ытык Дуоҕа Ысыаха Олонхо представителям Верхоянского улуса, где планируется провести юбилейный десятый Ысыах Олонхо. Глава Верхоянского улуса Виктор Павлов в интервью пресс-службе Ил Тумэна сказал, что, несмотря на то, что район расположен на севере, делегация улуса принимала активное участие во всех девяти Ысыахах Олонхо, проведённых в республике. «В Чурапчу приехали большой делегацией из 50 участников. Верхоянский улус давно известен своими олонхосутами, всего известно более 70 исполнителей. Мы гордимся легендарной исполнительницей олонхо Дарией Томской-Чайкой. Также выражаем большую благодарность учёному Василию Васильевичу Илларионову, который провёл большую научно-исследовательскую работу по изучению жизни и творчества верхоянских олонхосутов», - сказал глава района.
Также Виктор Павлов отметил хорошую организацию мероприятия в Чурапче. «Чурапчинцы показали всей республике пример сплочённости, поэтому на нас возложена большая ответственность по проведению следующего Ысыаха Олонхо. Постараемся оправдать доверие и вложить в проведение следующего Ысыаха своё особое видение и традиции верхоянской земли», - отметил он.
Глава рассказал, что в советское время население района достигало 42 тысяч человек. После развала Советского Союза в 90-ых годах начался массовый выезд населения, сегодня в улусе проживает 13 тысяч человек. Гордимся, что, несмотря на развитие промышленности в районе, мы, верхоянцы, благодаря старшему поколению, сумели сохранить свой якутский дух, исконную культуру и традиции», - подчеркнул глава района Виктор Павлов и пригласил принять активное участие в Х Ысыахе Олонхо, который состоится в следующем году в Верхоянском улусе.
Профессор Бакинского славянского университета, профессор Рагиля Гулиева отметила, что в каждый приезд в Якутию узнаёт что-то новое из обычаев и традиций якутян. «Особо отмечаю глубокую духовность народа. Развивая свою культуру, вы вносите вклад в развитие мировой культуры и укрепляете дружеские отношения между народами», - отметила она.
Ведущий научный сотрудник Института гуманитарных исследований Калмыкии, доктор филологических наук Тамара Басангова сказала об огромной пользе обмена опытом по развитию и сохранению эпосов. «В дополнение к теоретическим знаниям мы приобрели огромный практический опыт, побывав на Ысыахе. Мы воочию убедились в том, как ваш народ бережно относится к своей культуре и фольклору. Особо примечательно, что непосредственное участие в сохранении исконной культуры принимает руководство республики. Спикер парламента Якутии Александр Николаевич Жирков, являясь председателем Национального организационного комитета Республики Саха (Якутия) по подготовке и проведению Десятилетия Олонхо и вице-президентом Международной ассоциации «Эпосы народов мира», вносит огромный вклад в объединении эпосоведов мира, о чём свидетельствует проведение Международного эпического форума «Эпосы народов мира на Земле Олонхо» и Ысыаха Олонхо в Чурапчинском улусе», - подчеркнула Тамара Басангова.
Пресс-служба Ил Тумэна
Опубликовано: 23 июня, 2015 - 20:01
Заметили ошибку в тексте? Выделите ее и нажмите Ctrl+Enter, чтобы сообщить об этом администратору.
Спасибо!
Спасибо!