Мунньахха редколлегия чилиэннэрэ ХИФУ профессора Василий Илларионов, Гуманитарнай чинчийии уонна аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттар проблемаларын научнай институтун директора Анатолий Алексеев, ХИФУ Олоҥхо научнай-чинчийэр институтун директора Василий Иванов, «Бичик» кинигэ кыһатын директора Август Егоров, республика культураҕа уонна духуобунай сайдыыга   министрин солбуйааччы Владислав Левочкин, «Кэлэр көлүөнэлэр тус сыаллаах фондаларын»  ресурснай салаатын директорын солбуйааччы Александр Черников уонна да атыттар кытыннылар.

 

Василий Илларионов «Саха боотурдара» сериянан 2002 – 2013 сылларга олоҥхо кинигэлэрин бэчээттээһин уонна 2025 сылга диэри олоҥхону бэчээккэ бэлэмнээһин былаанын туһунан иһитиннэрдэ. «Саха боотурдара» сериянан олоҥхону бэчээттээн таһаарыы туһунан аан бастаан Гуманитарнай чинчийии институтун фольклористара ааспыт үйэ  70-80 сылларыттан туруорсубуттара эрээри, өйөммөтөҕө. Онтон кэлин Светлана Мухоплева хаттаан туруорсан, үлэ саҕаламмыта. Светлана Мухоплева, Василий Илларионов уонна Лена Семенова олоҥхо кинигэтин «Саха боотурдара» сериянан таһаарыы концепциятын оҥорбуттарын түмүгэр улуустартан биирдии чулуу олоҥхону түмэн таһаарыыга үлэ барбыта. «Ону оччолорго Ил Түмэн наукаҕа, үөрэхтээһиҥҥэ, культураҕа сис кэмитиэтин председателэ Александр Жирков өйөөн, Правительствоҕа уонна Президент М.Е.Николаевка  тылын тиэрдэн, харчы көрүллэн, аан бастаан «Алаатыыр Ала Туйгун» диэн Роман Алексеев  олоҥхотун 2002 сыллаахха таһаарбыппыт», -- диэтэ Василий Илларионов.  Итинтэн ыла 4 олоҥхо кинигэтэ Правительство үбүлээһинэн тахсыбыт.

 

«Онтон олоҥхо киһи аймах тылынан уус-уран уһулуччулаах айымныьытын быһыытынан сыаналаммытын кэннэ биһиги тус сыаллаах тосхолу ылыммыппыт. Тосхолго бу бырайыакпытын киллэрэри ситиһэн, салгыы үлэлээн барбыппыт. Тус сыаллаах тосхолунан У.Г. Нохсоороп «Дыырай Бэргэн» олоҥхотугар, 2008 сылга диэри үбүлээһин баар буолан, бэчээккэ үчүгэйдик тахсан испитэ. Онтон кэлин олоҥхону бэчээттээһини үбүлээһин ити тосхолтон таһаарыллыбытын кэннэ, эмиэ Александр Николаевич кэпсэтэн үбүлээһин «Кэлэр көлүөнэлэр тус сыаллаах фондаларынан» барар буолбута. Ону таһынан кини 2010 с. биһиги фольклористар көрдөһүүбүтүн ылынан  серия бас редактора буолан  салайа сылдьарын бэлиитиибин   Онно биһиги 7 – 12 томнары бэлэмнээммит, бүтэһик тому «Бүдүрүйбэт сүһүөхтээх Мүлдьү Бөҕөнү» 2012 сыллаахха таһаарбыппыт. Ити кэнниттэн үбүлээһиммитигэр уустуктар үөскээннэр, томнарбыт «Бичиккэ» киирэн бараннар, бэчээттэммэккэ сыталлар», -- диэн Василий Илларионов иһитиннэрдэ.

 

Билиҥҥи туругунан учуонайдар Хаҥаласка Олоҥхо ыһыаҕа ыытыллаары турарынан сибээстээн, «Мүлдьүөт Бөҕөнү» бэчээккэ бэлэмнээбиттэр. Үбүлээһинэ кыалла илик. Үбүлээһин баара буоллар, 2014-2015 сылга кинилэр 4 олоҥхону бэчээттээн таһаарыахха сөбүн ыйдылар.

 

Мунньахха «Бичик» кыһата таһаарбыт олоҥхолорун электроннай версияҕа киллэрэн иһэр эрэйиллэрэ, ол салгыы наука өттүттэн үлэлээһиҥҥэ улахан көмөлөөх буолуоҕа бэлиэтэннэ. Василий Илларионов этэринэн, 21 серияны таһааран бүтэрдэххэ, салгыы олоҥхону нуучча уонна түүр тылларыгар тылбаастааһыҥҥа бырайыак оҥорон, олоҥхону наука туһатыгар таһаарар үлэ барыан наада. Иккиһинэн, олоҥхо кинигэлэрин библиотекаларынан тарҕатыыга болҕомтону уурар эрэйиллэр. Билиҥҥи туругунан бэчээккэ бэлэмнэнэ илик олоҥхо 4 тома баар. Ол гынан баран үп баара буоллар, профессор этэринэн, Абый уонна Өймөкөөн олоҥхолорун, «Кыыдааннаах Кыыс бухатыыры», хотугу улуустар олоҥхолорун 2014-2015 сылларга бэчээккэ бэлэмнээһини оҥоруохха, 2015  сылга бэчээккэ таһаарары былааҥҥа көрүөххэ сөп.

 

«Саха боотурдара» серия кылаабынай редактора Александр Жирков нуучча уонна атын омук тылларыгар тылбаастааһыны мунньах уурааҕын бырайыагыттан устарга эттэ. “Тоҕо диэтэххэ, биһиги хаалбыт кэм устатыгар 2025  сылга диэри кэми былаанныахтаахпыт. Ол былааннааһын оруннаах. Хаҥаласка буолар Олоҥхо ыһыаҕар республика Президенэ Е.А.Борисов Олоҥхо иккис Уон сылын биллэриигэ быһаарыы ылынара күүтүллэр. Ол быһаарыы ылыллар буоллаҕына, 2015 сылтан  2025  сылга диэри кэми хабыахтаах. Онон биһиги үлэбитин эмиэ ити 2025 сылга диэри былааннаан оҥостуохтаахпыт. Иккиһинэн,  2025  сылга диэри былааннаатахпытына, биһиги билигин архыыпка илиинэн суруллуунан сытар уонна бэчээккэ тахсыахтаах бу саха олоҥхолорун кыайан бэчээттээн бүтэрбэппит. Оно ити «Саха боотурдара» серияны бу 2025 сылга диэри салгыыр сүрүн сорук турар. Серия олохтоммут бэрээдэгин кэспэккэ, хронологиятын, кинигэ тас көстүүтүн тутуһан, салгыы баран иһиэххэ. Онтон салгыы эмиэ саҥаттан хас биирдии улуустан биирдии олоҥхону ылан бэчээккэ таһаарабыт дуу, атыннык талан таһаарабыт дуу. Маны быһаарыахха.

 

Үсүһүнэн, «Саха боотурдара» серияҕа тылбаастары киллэрдэххэ, ылыммыт концепциябыт алдьаныан сөп. «Дьулуруйар Ньургун Боотур» курдук норуот бастыҥ эпическай өйдөбүнньүктэрин тылбаастара бааллар. Итинник тылбаастарга үлэлээһини бу серияҕа киллэрэри, биир өттүнэн, кыайыахпыт суоҕа. Хаачыстыбата, бэчээттээһинин таһыма инники тахсыбыттартан хаалсыбат буолуон наада.  Илиинэн суруллан сытар фонда элбэх, бастаан ол бэчээккэ тахсарыгар үлэлиэххэ. Ол иһин тылбаас туһунан пууну тохтотуохха эбэтэр ити ³ттүгэр атын ньыманы толкуйдуохха. Оттон бу үлэлии сылдьар сериябытын тиһэҕэр тиэрдиэх тустаахпыт. Мин итинник этиилээхпин», -- диэн эттэ спикер, серия бас редактора.

 

Анатолий Алексеев, Василий Илларионов этиилэрэ научнай өттүнэн кэрэхсэбиллээхтэрин бэлиэтээтэ итэннэ ылыллыбыт үрдүк таһымтан түспэт туһугар тахсыбыт томнар ис хоһооннорун хаттаан уларытар уустугун туһунан санаатын үллэһиннэ.

 

Василий Иванов бу дьүүллэһиллэр серияны сэргэ «Олоҥхо института» «Саха олоҥхото» серияны икки тылынан таһаарарга бэлэмнии сылдьалларын туһунан кэпсээтэ. Специалистары кытта сүбэлэһии түмүгэр олоҥхону нууччалыы тылбаастаан, Россия таһымыгар, нуучча ааҕааччыларыгар таһаарар санаа баар. Кини олоҥхону нууччалыы тылынан таһаарыыга концепцияны улаханнык кэһии тахсыбатын, «Саха боотурдара» ааты хаалларыахха сөбүн туһунан тус санаатын биллэрдэ.

 

Александр Жирков олоҥхоҕо бэчээттэнэн тахсар сериялар Олоҥхо Уон сылын бэлэмнээн ыытар республикатааҕы Национальнай тэрийэр комитет бигэргэниэхтээхтэрин бэлиэтээн туран  Олоҥхо институтун салалтатыгар «Саха олоҥхото» сериянан тахсар кинигэлэри кэмитиэт   көрүүтүгэр киллэрэригэр эттэ.

 

Август Егоров 2002 – 2013  сылларга тахсыбыт кинигэлэри үбүлээһиҥҥэ иэс-күүс суоҕун ыйда, былааҥҥа турар кинигэлэр ороскуоттарын «Кэлэр көлүөнэлэр тус сыаллаах фондалара» уйунарга эрэннэрбитин туһунан иһитиннэрдэ. Үбүлээһини «Кэлэр көлүөнэлэр тус сыаллаах фондалара» бу күннэргэ быһаарара күүтүллэр.   Салгыы кини «Саха боотурдара» серияҕа үлэни бүтэрдэххэ, олоҥхону атын тылларга тылбаастааһыҥҥа ылсыахха сөбүгэр тохтоото.

 

Түмүккэ 2014-2025 сылларга «Саха боотурдара» сериянан олоҥхолору бэчээккэ таһаарыы былаанын уонна ону үбүлээһин кээмэйин Олоҥхо Уон сылын бэлэмнээн ыытыыга СР Национальнай тэрийэр кэмитиэтин көрүүтүгэр киллэрэргэ, онуоха серияҕа киирэр олоҥхолору хомуйааччыларга туһаайан олоҥхолор тиэкистэрин бэчээккэ бэлэмниир үлэни хааччыйалларыгар, Олоҥхо институтугар уонна «Бичик» кинигэ кыһатыгар «Олоҥхо. Инфо» интернет-порталга «Саха боотурдара» салааны киллэрэллэригэр, «Кэлэр көлүөнэлэр тус сыаллаах фондалара» олоҥхо томнарын таһаарыыны кэмигэр үбүлүүрү хааччыйарыгар быһаарыы ылылынна.

 

Мунньах кыттыылаахтара редакционнай коллегия састаабыгар республика культураҕа уонна духуобунай сайдыыга министрин бастакы солбуйааччы Туйаара Пестрякованы итиэннэ «Кэлэр көлүөнэлэр тус сыаллаах фондаларын» генеральнай директорын Евгений Сидоровы киллэрэргэ быһаардылар.