Дакылаакка этиллэринэн, республика ааспыт сыллааҕы бюджетыгар 136 768 605 тыһ. солкуобайдаах дохуот (102,8%) киирбит, бюджет ороскуотугар 148 859 552 тыһ. солкуобай (сыллааҕы былаантан 96,9%) туһаныллыбыт, ороскуот дохуот кээмэйин 12 090 947 тыһ. солкуобайынан куоһарбыт.

 

Сис кэмитиэт хайысхатынан федеральнай үбү учуоттаабакка туран, 2012-2016 сылларга республика бюджетыттан тулалыыр айылҕаны харыстааһын государственнай тосхолунан 618 311 тыһ. солкуобайы (100%), ойуур хаһаайыстыбатын сайыннарыы государственнай тосхолунан 373 768 тыһ. солкуобайы (99%), уу хаһаайыстыбатын комплексын сайыннарыы государственнай тосхолунан 137 610 тыһ. солкуобайы (64,5%), булт баайын чөлүгэр түһэрии уонна харыстааһын государственнай тосхолунан 91 789 тыһ. солкуобайы (99,9%), “Ыраас уу” хос программатынан 251 047 тыһ. солкуобайы (84,6 %) уо.д.а. туһаныы толоруллубут.

 

Отчуоту истии түмүгүнэн парламент бюджекка, үпкэ, нолуокка уонна сыана политикатыгар, приватизацияҕа уонна бас билиигэ сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Юрий Николаев дакылааччыттан ыраас ууга көрүллүбүт үп тоҕо кыратын, депутат Петр Аммосов халаан уутугар бэлэмнэниигэ, чуолаан, Таатта өрүс түгэҕин дириҥэтиигэ, көрүллүбүт харчы тоҕо туһаныллыбакка хаалбыт төрүөтүн, Юрий Михайлов балыктааһыҥҥа үбүлээһин сыл ахсын тоҕо ситэ бэриллибэтин тустарынан ыйыттылар. Министри бастакы солбуйааччы ыраас уу тосхолугар сыыппара кыратын объектарга инники угуллубут үбүлээһин тобоҕо буоларынан быһаарда. Халаан уутун боппуруоһугар ыытыллыахтаах үлэ, халаан уута мэһэйдээн, оҥоһуллубатах, онон ити көрүллүбүт үп нөҥүө сылга көспүт диэн харда бэрилиннэ. Оттон балыктааһыҥҥа үбүлээһин тиийбэтин экономическай быһыы-майгы уустугунан быһаарда.

 

Республика депутаттара “Саха Республикатын 2013 сыллааҕы государственнай бюджетын толоруу туһунан отчуотун бигэргэтии туһунан” республика сокуонун барылыгар министри бастакы солбуйааччы отчуотун истэн, дьүүллэһэн баран бигэргэттилэр итиэннэ бу сокуон барылын бастакы уонна бүтэһиктээх ааҕыынан ылынарыгар Ил Түмэн көрүүтүгэр ыытарга быһаардылар.  

 

Республика ойуур сыһыаннаһыыларыгар департаменын салайааччытын эбээһинэһин толорооччу Алексей Агеев “Административнай кэһиилэр тустарынан Саха Республикатын Кодексын 4.2 уонна 14.3 ыстатыйаларыгар уларытыылары киллэрии туһунан” уонна “Саха Республикатын тулалыыр айылҕатын харыстааһын туһунан” республика сокуонун 27 ыстатыйатыгар республика сокуонун барылын ис хоһоонун иһитиннэрдэ.

 

Владимир Прокопьев сокуоҥҥа баар формулировкаҕа чуолкайдыыр уларытыы киирбитин бэлиэтээтэ. Ол курдук РФ Ойуур кодексыгар сөп түбэһиннэрии бэрээдэгинэн түүлээһиҥҥэ бэриллэр объегынан “ойуур фондатын учаастага” диэн оннугар “ойуур учаастага” диэн уларытыы киириэхтээх. Сокуон ити барылларын дьүүллэһиигэ Юрий Николаев, Владимир Прокопьев уонна да атыттар кыттаннар, туһааннаах сокуон барылын ылыннылар.

 

СР Баайга-дуолга уонна сир сыһыаннаһыыларыгар министрэ Евгения Григорьева Правительство көҕүлээн киллэрбит “Саха Республикатыгар Сир кодексын 20 ыстатыйатыгар уларытыылары киллэрии туһунан” сокуон барылын билиһиннэрэригэр бу ыстатыйаҕа уларытыыны киллэрии РФ Сиргэ кодексын 24 ыстатыйатыгар сөп түбэһиннэрии бэрээдэгинэн оҥоһулларын бэлиэтээтэ. Сир кодексыгар этиллэринэн, транспорт, ойуур, булт хаһаайыстыбаларын, ойуур промышленноһын, айылҕа государственнай заповедниктарын, национальнай пааркаларын ити салаалар үлэни биэрээччилэрин бас билиилэригэр баар сирдэртэн ити салаалар тэрилтэлэрин үлэһиттэригэр сулууспаларын кэмигэр сир учаастактарын болдьохтоох босхо туһаныыга биэрии көрүллэр. Онуоха “айылҕа государственнай заповедниктарын, национальнай пааркаларын” диэн этии “айылҕа государственнай заповедниктарын, национальнай пааркаларындьаһайар федеральнай государственнай бюджетнай тэрилтэлэр” диэн этиинэн солбуйуллуохтаах.

 

Юрий Николаев ханнык түгэҥҥэ сулууспалаахха сир бэриллибэтий диэн ыйытыытыгар министр сир учаастага суох буоллаҕына диэн хоруйдаата. Ойуур эбэтэр айылҕа харыстабылын эйгэлэрин дьаһайыыларыгар баар сирдэргэ сир араас категориялара киирэллэрин быһыытынан сулууспалаахха ити сирдэртэн босхо туһаныыга сир учаастага бэриллиэн сөп. Депутаттар итинник практика өссө сэбиэскэй кэм саҕаттан баарын бэлиэтээтилэр итиэннэ сокуон барылын биир санаанан өйөөтүлэр.   

 

Геологияҕа уонна сир аннын туһаныыга СР Госкомитетын бэрэссэдээтэлэ Леонид Ковалев РФ “Сир аннын баайын туһунан” (“О недрах”) сокуонун 37 ыстатыйатын 3 чааһа күүһүн сүтэрбитинэн ааҕыы туһунан” итиэннэ “Государственнай хонтуруолу (көрүүнү) уонна муниципальнай хонтуруолу ыытыыга юридическай сирэйдэр итиэннэ чааһынай предпринимателлэр бырааптарын көмүскээһин туһунан” федеральнай сокуон 1 ыстатыйатыгар уларытыыны киллэрии туһунан федеральнай сокуоннар барылларын РФ Федеральнай мунньаҕын Госдуматыгар киллэриигэ республика Ил Түмэнин уурааҕын барылын ылыннылар.

 

Кэмитиэт чилиэннэрэ РФ Федеральнай мунньаҕын Государственнай Думатыгар киллэриигэ “Айылҕа ураты харыстанар сирдэрин туһунан” федеральнай сокуон 33 уонна 35 ыстатыйаларыгар уонна “Административнай кэһиилэр тустарынан РФ Кодексыгар” уларытыылары киллэрии туһунан республика Ил Түмэнин сокуону көҕүлээһинигэр парламент уурааҕын барылыгар сөбүлэҥнэрин биэрдилэр. Ити сокуоннарга уларытыылары киллэрии федеральнай сокуону тупсарыы чэрчитинэн оҥоһуллара бэлиэтэннэ. Сокуоҥҥа госинспектордар субъект ураты харыстанар сирдэригэр административнай кэһии тахсар түгэнигэр боротокуолу толорор бырааптаналларын туһунан пууну эбии киллэрии көрүллэр.

 

Ил Түмэн урукку ыҥырыыларын депутаттара Артемьев Г.М, Готовцев Ю.А, Винокурова У.А, Ларионов Е.М, Марфусалова А.Д, эколог Бурцев И.С, професор Уткин К.Д, барыта 19 киһи Ил Түмэҥҥэ туһаайбыт ыҥырыыларын дьүүллэстилэр. Ыҥырыыга республика нэһилиэнньэтин инники дьылҕатыгар суолталаах боппуруостарга, чуолаан, сир баайын туһаныыга, үбү-харчыны кытаанах хонтуруолга тутууга кинилэр киллэрбит алта этиилэригэр Ил Түмэн болҕомтотун ууран үлэлииригэр этиллэр. Сис кэмитиэт чилиэннэрэ Ыҥырыыны болҕомтоҕо ылан туран, кэмитиэт дьаһайыытыгар сыһыаннаах этиилэри үлэлиир былааҥҥа киллэрэргэ итиэннэ сир баайын, тулалыыр айылҕаны харыстааһын, экологияҕа куттал суох буолуутун эйгэлэригэр республика интэриэстэрин көмүскээһиҥҥэ үлэни салгыы ыытарга куоластаатылар.  

Итинтэн салгыы норуот депутаттара “Сири нүөлсүтүү туһунан”, “Тулалыыр айылҕаны харыстааһын туһунан”, онтон да атын федеральнай сокуоннарга уларытыылары киллэрэр барылларга Ил Түмэн уураахтарын барылларын ылыннылар.