Ил Түмэн спикерэ пленарнай мунньахха көрүллүбүт сокуоннар барылларыттан уонна парламент ылыммыт уураахтарыттан үс сүрүн боппуруоһу чорботон бэлиэтээтэ. Бастатан туран, Александр Жирков “Саха Республикатын 2014 сыллааҕы судаарыстыбаннай бюджетын туһунан” республика сокуонун барылын бүтэһиктээхтик ылыныыга тохтоото. Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Саха сирин 2014 сыллааҕы судаарыстыбаннай бюджетыгар көрүллүбүт үбүлээһин кээмэйин 2013 уонна 2012 сыллардааҕы республика бюджеттарын сүрүн кээмэйдэрин кытта тэҥнээн көрдөххө, дохуот киириитин уонна ороскуотун кээмэйдэригэр улахан арыттаһыы тахсыбатаҕын бэлиэтээтэ. Ол оннугар бюджет иһинээҕи ыстатыйаларга улахан уларыйыылар, хамсааһыннар тахсыбыттар. Манна сүрүннээн икки хайысхаҕа: бастатан туран, үлэ төлөбүрүн фондатыгар ороскуот балачча улаатыыта (ити сыалга парламент 7 млрд. солкуобайы көрдө), иккиһинэн, нолуок киириитин кээмэйэ биллэ аҕыйааһына, уларыйыылар киириилэригэр оруоллаах буолбуттар.

 

“Нолуок киириитин аҕыйааһына, бастатан туран, нолуогу төлүүр сорох тэрилтэлэр – “Якутуголь” компания, “Сургутнефтегаз”, “Транснефть” – нолуок төлөөччүлэр уопсай биир бөлөх ахсааныгар (нолуогу төлөөһүҥҥэ чэпчэтии быһыытынан) киирбиттэрин кытта ыкса сибээстээх. Нолуок киириитэ аҕыйаабыт кэмигэр республика үлэ төлөбүрүн фондатын улаатыннарда. Республика бюджетыгар бу уларыйыылар улаханнык дьайдылар”, -- диэн туран, Александр Жирков “АЛРОСА” ААО Саха сирин бюджетын сүрүн өттүн хааччыйар предприятие быһыытынан салгыы үлэлии олорорун бэлиэтээтэ.

 

Спикер этэринэн, республика бюджета нэһилиэнньэ социальнай өттүнэн көмүскэллээх буолуутун салгыы тутуһар. 2014 сылга судаарыстыбаннай бюджет ороскуотун кээмэйэ, бюджет дефицитын бүтэһик кээмэйигэр сыһыаннаах бюджет сокуонунан олохтоммут хааччахтааһыннары учуоттаан туран, ааҕыллыбыт. Онно республика билигин олоххо киллэрэ турар судаарыстыбаннай политикатын сүрүн хайысхалара: бюджет эйгэтин үлэһиттэригэр хамнаһы үрдэтии,тыа сирин салгыы сайыннарыы, оҕо саадтарын уонна орто үөрэхтээһин тэрилтэлэрин тутуу, сууллар туруктаах уонна хаарбах дьиэлэртэн дьону көһөрүү уонна олох-дьаһах, коммунальнай хаһаайыстыбаны саҥалыы уларыта тутуу, нэһилиэнньэ кыаммат араҥатыгар судаарыстыба эбээһинэстэрин толоруу учуоттаннылар.

 

Бу пленарнай мунньахха депутаттар республика нэһилиэнньэтигэр, ордук тыа сиригэр, улахан суолтаны ылыахтаах өссө биир сокуону ылыннылар. Ол курдук кинилэр “Саха Республикатын муниципальнай оройуоннарын уонна куорат уокуруктарын олохтоох салайыныыларын уорганнарыгар тыа хаһаайыстыбатын производствотын өйөөһүҥҥэ судаарыстыбаннай боломуочуйаны биэрии туһунан” республика сокуонугар уларытыылары киллэрэри өйөөтүлэр. Бу сокуон тыа хаһаайыстыбатын производствотын өйөөһүҥҥэ көрүллэр субвенцияны аа5ыы методикатын уларытар. Сокуон барылын киллэрбит Правительство этэринэн, субвенция кээмэйэ муниципальнай оройуоннарга ынах ахсаанын, биэ төбөтүн, таба ыстаадатын ахсааннарын көрдөрүүлэригэр олоҕуран бэриллиэхтээх. Төбө ахсааныгар көрүллэр судаарыстыбаннай өйөбүл оннунан хаалар, ол гынан баран ити өйөбүл улуустар бөлөхтөрүнэн араас буолуо.

 

“Республика Правительствота киллэрбит ааҕар методиката улахан мөккүөрү таһаарда. Сокуон барылын көҕүлээччилэр 5-тэн аҕыйах сүөһүлээх нэһилиэнньэ араҥатыгар үүт субсидиятын төлүүрү тохтотору этэллэр. Оттон ити араҥаҕа нэһилиэнньэ улахан өттө киирэр. Итинэн сибээстээн, бу сокуон барыла норуот депутаттарын өттүттэн балачча улахан утарсыыны көрүстэ. Түмүгэр депутаттар бөлөхтөрө ити “Методика” үүтү туттарыы усулуобуйаларын ыйар 2-с пуунун 2015 сыл тохсунньу 1 күнүгэр диэри тохтотон эрэргэ көннөрүү киллэрдилэр, оттон сокуон уопсайынан 2014 сыл тохсунньу 1 күнүттэн күүһүгэр киириэхтээх”, -- диэн Александр Жирков иһитиннэрдэ.

 

Пленарнай мунньахха бу боппуруоска парламент Правительство этэрин хоту барбатаҕа бэлиэтэннэ. Ордук көдьүүстээх, экономическай өттүнэн үчүгэйдик ааҕыллыбыт, саамай сүрүнэ, 5-тэн аҕыйах сүөһүлээх кыра кэтэх хаһаайыстыбалар интэриэстэрин учуоттуур  саҥа “Методиканы” Правительство оҥорон киллэрэригэр өссө биир сыл баар. Туһааннаах сокуон тыа сирин нэһилиэнньэтигэр улахан социальнай суолталааҕынан, норуот депутаттара маны миэстэтигэр быһаарсар, ырытыһар, тыа сирин нэһилиэнньэтин санаатын учуоттуур үлэни ыытары наадалааҕынан аахтылар.

 

“Кыра хаһаайыстыбалары табаарынай хаһаайыстыбаҕа көһүүгэ экономическай өттүнэн күһэйии суолун талбыт Тыа хаһаайыстыбатын министерствотын көрүүтүн сөпсөөбөтүм. Бу проблемаҕа биһиги сыл бүтүөр диэри өссө хаста да төннөн кэпсэтиэхпит, арыый да сымнаһыар балаһыанньалары киллэрэр эрэйиллэр”, -- диэн Александр Жирков бэлиэтээтэ.

 

Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ өссө биир – “Саха Республикатыгар арыгы бородууксуйатын биирдиилээн атыылааһын кэмигэр, усулуобуйаларыгар уонна миэстэтигэр эбии хааччахтааһыннары олохтуур туһунан” -- сокуоҥҥа  болҕомтону туһаайда. Биллэрин курдук, республика Президенин “Саха Республикатыгар арыгылааһыны сэрэтэр дьаһаллар тустарынан” Ыйааҕынан Саха сиригэр арыгыны атыылааһыҥҥа эбии хааччахтар итиэннэ “Саха Республикатын сиригэр-уотугар арыгы бородууксуйатын биирдиилээн атыылааһын эйгэтигэр федеральнай сокуону олоххо киллэрии дьаһалларын туһунан” республика Правительствотын уурааҕынан манан дьарыктанар тэрилтэлэргэ устааптарын капиталын иһин төлөбүр саамай кыра кээмэйигэр ирдэбиллэр олохтоммуттара. Сокуон бу барылын ылыныы түгэнигэр  арыгы бородууксуйатын биирдиилээн атыылааһын кэмигэр, усулуобуйаларыгар уонна миэстэтигэр эбии хааччахтааһыннар итиэннэ манан дьарыктанар тэрилтэлэргэ устааптарын капиталын иһин төлөбүр саамай кыра кээмэйигэр кытаанах ирдэбиллэр олохтонуохтара.

 

Саамай элбэх мөккүөрү бу сокуон арыгы бородууксуйатын элбэх квартиралаах дьиэлэргэ баар маҕаһыыннарга атыылааһыны бобор 2-с ыстатыйата тарта. Депутаттар бөлөх тэринэннэр барылы иккис ааҕыы чэрчитинэн  сокуон 5-с ыстатыйатыгар көннөрүү киллэрдилэр итиэннэ сокуон күүһүгэр киирэр болдьоҕун, 2015 сыл тохсунньу 1 күнүттэн киирэригэр, уларытарга эттилэр. Александр Жирков бэлиэтээбитинэн, сокуон күүһүгэр киирэр болдьоҕун өссө биир сылга уһатыы предпринимателлэр бизнестэрин олоххо киириэхтээх сокуон ирдэбиллэригэр сөп түбэһиннэрэр үлэни ыыталларыгар кыах биэриэ.

 

Спикер салгыы журналистар кэккэ ыйытыыларыгар хоруйдаата. ЯСИА корреспондена Аркадий Васильев төгүрүк тулаайах уонна төрөппүт көрүүтэ-истиитэ суох хаалбыт оҕолору хааччыйыыга үбүлээһин төһө толору көрүллүбүтүн туһунан ыйытта. Александр Жирков ыйытыыга хардаран, муниципальнай тэриллиилэр төгүрүк тулаайах оҕолору олорор дьиэнэн хааччыйыыга кыайан туһамматах харчыларыттан итиэннэ  республика бюджетыттан үбүлээһининэн бу оҕолор олорор дьиэнэн хааччыллыахтара диэтэ. Бу боппуруоһу толору быһаарыыга эбии харчыны көрдүүр үлэ барыа. “2014 сылга бу өттүгэр быһыы-майгы хонтуруолга тутуллуо уонна олорор дьиэҕэ наадыйар төгүрүк тулаайах уонна төрөппүт көрүүтэ-истиитэ суох хаалбыт оҕолору республика олорор дьиэнэн хааччыйыаҕа”, -- диэн иһитиннэрдэ Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ.

 

“Якутия” республикатааҕы общественнай-политическай хаһыат корреспондена Иван Сергин биэс төбөттөн аҕыйах сүөһүлээх нэһилиэнньэ араҥатыгар субсидияны биэрбэти көрөр туһунан Правительство киллэрбит “Методикатын” дьиэ кэргэн политикатыгар саба түһүү быһыытынан спикер сыаналыан сөп дуо диэн Александр Жирковтан ыйытта. Ону сэргэ кини Ил Түмэн V ыҥырыытын депутаттарын үлэтин туһунан туох санаалааҕын ыйыталаста. Оттон “Саха сирэ” хаһыат корреспондена Аграфена Кузьмина “Мин Сахам сирэ -- 21 үйэҕэ” бүтүн республикатааҕы үтүө дьыала хамсааһынын үбүлээһин, “Сахабулт” АО 2014 сылга приватизациялааһын былааныгар киллэрии туһунан ыйытта. “Саха” НКИК редактора Александра Охлопкова “Саха Республикатыгар арыгы бородууксуйатын биирдиилээн атыылааһын кэмигэр, усулуобуйаларыгар уонна миэстэтигэр эбии хааччахтааһыннары олохтуур туһунан” сокуон толоруллуута хайдах хонтуруолланыан, “Ил Түмэн” хаһыат корреспондена Ольга Молчанова норуот депутаттара Индигиир бөлөх улуустарыгар таһаҕаһы таһыыны хонтуруоллааһыннарын түмүгүн уо.д.а. тустарынан ыйыттылар. Ити бары боппуруостарга Александр Жирков толору ис хоһоонноох, сиһилии хоруйдары биэрдэ.

 

Пресс-конференцияны түмүктүүрүгэр Александр Жирков сонуннары киэҥник тарҕатар средстволар бэрэстэбиитэллэрин инникитин нэһилиэнньэ улахан болҕомтотун уурар сокуоннарын сырдатыыга бииргэ үлэлииргэ ыҥырда. “Өскөтүн эһиги чопчу теманан, проблеманан дириҥник хорутан үлэлиэххитин баҕарар буоллаххытына, норуот депутаттара, специалистар кыттыылаах  кыттыгас “төгүрүк остуоллары” тэрийиэххэ сөп. Итинник тэрээһиннэри ыытар журналистарга да, парламентарийдарга да туһалаах буолуо”, – диэн Александр Жирков түмүктээтэ.