Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик күнүнэн итиитик-истиҥник эҕэрдэлиибин!

Бүгүн сахалартан бастакы учуонай-лингвист, саха суругун-бичигин төрүттээччи, саха тылын сайдыытыгар сүдү кылааты киллэрбит  Семен Андреевич Новгородов  аатын үйэтитэн биллэриллибит,  бүтүн уопсастыба төрөөбүт тылга сүгүрүйэр, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуоттарын утумнаах барҕа баайдарын, омук быһыытынан ураты күүстэрин  кэрэһэлиир бэлиэ күн.

Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик күнэ олохтоох норуоттар тылларын, духуобунай культураларын сайдар кэскилин бигэтитэн,  быйыл 18-с төгүлүн ыытыллар.

 

Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнэ өрөспүүбүлүкэ норуоттарын тылларын сайдыытыгар уонна судаарыстыба таһымыгар тыл политикатын биир сүрүннээх оҥорууну   сокуонунан мэктиэлииргэ үлэлэһэр. Улахан суолта саха тыла судаарыстыбаннай тыл быһыытынан статуһун үрдэтиигэ, эбээн, эбэҥки, долган, юкагир, чукча тыллара бу норуоттар түөлбэлээн олорор сирдэригэр официальнай тыл быһыытынан киэҥник туттуллар буоларын ситиһэргэ ууруллар.

 

Төрөөбүт тыл  - хас биирдии омук культуратын, уратытын кэрэһитэ. Омук салгыы сайдар кэскилэ, тылын сүтэрбэт-симэлиппэт сүрүн мэктиэтэ – оҕону кыратыттан төрөөбүт тылынан иитии-үөрэтии. Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр «Үөрэх туһунан», «Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр тыллар тустарынан», «Саха Өрөспүүбүлүкэтин Хоту сирин аҕыйах ахсааннаах төрүт омуктарын тылларын анал туругун туһунан»,  «Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт омуктарын тылларынан тахсар киэҥник иһитиннэрии средстволарын судаарыстыба өттүттэн өйөөһүн туһунан», онтон да атын сүрүн сокуоннар ылыныллан олохтоох омуктар төрөөбүт тылларынан сайдар кыахтарын көмүскүүллэр.

 

Тыл – норуот олорон ааспыт, билиҥҥи уонна кэлэр көлүөнэтин историятын бигэ ситимэ. Өбүгэ саҕаттан илдьэ кэлбит уус-уран баайбытын – төрөөбүт тылбытын  тэтимнээх сайдыыга сабырыйтарбакка, тэҥҥэ тутан, сүөгэйин-сүмэтин сүтэрбэккэ, аныгы технология  көмөтүнэн харыстаан, өссө үрдүк таһымҥа таһаарар туһугар үлэлиэх тустаахпыт.  Онуоха төрүт тылбыт сүмэһинин, баайын, кыаҕын илдьэ сылдьар бэйэбит фольклорбутугар, олоҥхобутугар, нимгакаммытыгар, нимкаламмытыгар – тылынан уус-уран айымньыларбытыгар тирэҕирэбит. Саха Олоҥхото киһи-аймах тылынан уус-уран айымньытын чыпчаалын быһыытынан билиниллэн, аан дойду эйгэтигэр тахсан, электроннай көрүҥҥэ көһөрүллэн тылбытын, сурукпутун-бичикпитин харыстыыр, салгыы сайыннарар кыахпытын кэҥэтиһэр.

 

Тыл баайа, кыаҕа, күүһэ – бу омук баайа, кыаҕа, инники кэскилэ. Сайдыылаах, хомоҕой төрөөбүт тыллаах, киһи бэйэтэ  эмиэ өйө-санаата чэбдик, туруга бөҕөх.

 

Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик күнэ Саха сирин элбэх омуктаах уонна атын-атын тыллаах дьонун-сэргэтин бииргэ түмэр, или-эйэни түстүүр дириҥ суолталаах.

 

Төрөөбүт тылбыт күүһэ өһүллүбэтин, Ийэ тылбыт эрчимэ энчирээбэтин.