Мунньахха сис кэмитиэт чилиэннэрин таһынан республика үбүн министрин солбуйааччы Татьяна Осипова, министерство отделын салайааччыта Анна Королева, экономика министрин солбуйааччы Наталья Дягилева, республика Ааҕар-суоттуур палататын салайааччытын солбуйааччы Ирина Басова, палата аудитора Екатерина Федорова, айылҕа харыстабылын министрин бастакы солбуйааччы Семен Яковлев, республика ойуур сыһыаннаһыыларыгар департаменын салайааччытын эбээһинэһин толорооччу Сардана Платонова, республика геологияҕа уонна сир аннын баайын туһаныыга Государственнай кэмитиэтин председателин бастакы солбуйааччы Виталий Калашников уонна да атыттар кытыннылар.

 

Сис кэмитиэт чилиэннэрэ республика 2014 сыллааҕы бюджетыгар уларытыылары киллэрэр туһунан республика сокуонун барылын туһунан үп министрэ Валерий Жондоров итиэннэ 2013 сылга республика Ааҕар-суоттуур палатата бюджет үбүн хонтуруоллааһыҥҥа ыыппыт үлэтин түмүктэригэр палата аудитора Екатерина Федорова дакылааттарын иһиттилэр.

 

Министр этэринэн, республика 2014 сыллааҕы бюджетыгар уларытыылары киллэрии сыл бүтүүтүгэр кыайан туһаныллыбакка хаалбыт үп суотугар ороскуоттар улаатыыларынан итиэннэ бюджеты децицитын үбүлээһин источниктара уларыйбытынан, федеральнай киинтэн эбии үбүлээһин кэлбитинэн, 2013 сыллааҕы халаан уутун содулларын туоратыыга тэрилтэлэртэн уонна биирдиилээн дьонтон киирбит үп суотугар ороскуоттар улаатыыларынан сибээстээн оҥоһуллар. Онон нолуоктан ураты дохуоттар киириилэрин учуоттааһын түмүгэр республика бюджетын уопсай дохуота барыллааһын быһыытынан 137 192 531,2 солкуобайга тэҥнэспит. Итини таһынан федеральнай бюджеттан 3 088 882,1 тыһ. солкуобайдаах субсидия үбэ кэлбит. Депутаттар республика 2014 сылга государственнай бюджетын туһунан сокуонугар уларытыылары киллэриини сөптөөҕүнэн аахтылар уонна туһааннаах боппуруоһу Ил Түмэн бастакы уонна бүтэһиктээх ааҕыыга ылынарыгар быһааран, бэйэтин түмүктээһиннэрин парламент бюджекка, үпкэ, нолуок уонна сыана политикатыгар, бас билии итиэннэ приватизация боппуруостарыгар сис кэмитиэтин көрүүтүгэр ыытарга уураах ылынна.

 

Анатолий Добрянцев ЮНЕСКО этиилэрин толорууга айылҕа харыстабылыгар 32 мөл. 600 тыһ. солкуобай көрүллүбүтүгэр туох дьаһаллар ыытыллыбыттарын чуолкайдаста. Министр быһаарбытынан, ити үбүлээһин “Өлүөнэ очуостара” айылҕа пааркатын харыстааһыҥҥа көрүллүбүт.

 

Парламент III ыҥырыытын депутаттара федеральнай бас билиигэ барыахтаах Чернышевскайдааҕы балык собуотун республика бас билиитигэр хаалларбыттарын бэлиэтээн туран, Юрий Николаев бюджекка чуолкайдааһыны киллэрии кэмигэр биир боппуруос болҕомто тас өттүгэр хаалбытын ыйда, балыгы үөскэтэр дьаһаллары сайыҥҥы эрэ кэмҥэ ыытар тоҕоостооҕун быһыытынан, бу кэмҥэ 2 мөл. 875 тыһ. солкуобайдаах үбүлээһини көрөр наадатын туруоруста.

Депутат Елена Голомарева парламеҥҥа ыытыллыбыт истиилэр кэмнэригэр Тыа хаһаайыстыбатын министерствота тэрийбит “Рыба Арктики” хаһаайыстыба субсидия ылбакка олорорун, Правительство уонна Тыа хаһаайыстыбатын министерствота балыктааһыны сайыннарыыга уонна балыгы үөскэтиигэ анал программа оҥороллоро эрэйиллэрин, бу салаа атаҕар турарыгар 26 мөл. солкуобай наадатын ыйда. 

 

Владимир Прокопьев республика 2014 сыллааҕы бюджетыгар уларытыылары киллэрии боппуруоһун дьүүллэһиини түмүктүүрүгэр Айылҕа харыстабылын министерствота Чернышевскайдааҕы балык собуотугар кредити ылан биэрии боппуруоһугар үлэлииригэр, ону кэлин бюджеттан толуйарга, уопсайынан, ити икки балык хаһаайыстыбаларын боппуруостарыгар көмөлөһөр сыаллаах парламеҥҥа дьүүллэһиилэри тус туһунан ыытарга эттэ. Сис кэмитиэт республика бюджетын дохуота 3 млрд. 600 мөл. солкуобайынан, ороскуота 5 мөл. солкуобайынан улааппыттарын, ол иһигэр ойуур хаһаайыстыбатын, айылҕа харыстабылын, уу хаһаайыстыбатын сайыннарыыга үбүлээһин көрүллүбүтүн бэлиэтээтэ. Онон кини мунньахха киирбит этиилэри учуоттаан, бюджекка уларытыылары киллэрэр сокуон барылын бастакы уонна бүтэһиктээх ааҕыыга ылынар сөптөөҕүн туһунан этиитин депутаттар өйөөтүлэр.

 

Аудитор Екатерина Федорова дакылаатыттан элбэхтэн биир ойуччу тутан холобурдуур буоллахха,айылҕа харыстабылын салаатыгар ыытыллыбыт хонтуруол быһыытынан “алмаастаах провинциялар” хайысханан Экономика министерствота итиэннэ Сунтаар уонна Анаабыр улуустарын муниципальнай тэриллиилэригэр ыытыллыбытсубсидия үбүн сөпкө туһаныы бэрэбиэркэлэммиттэр. Ол түмүгэр 2012-2016 сс. “алмаастаах улуустар” социальнай-экономическай уонна экологическай сайдыыларын Концепцията, итиннэ сыһыаннаах Президент Ыйааҕа ситэ толоруллубаттара, үбү тыырыы методиката бигэргэтиллибэтэҕэ, сорох бэриллибит үп атын сыалларга туһаныллыбыттара көстүбүт. Депутаттар дакылааты истэн баран, парламент туһааннаах кэмитиэтин көрүүтүгэр ыытарга быһаардылар.

 

Салгыы депутаттар “Сир аннын туһунан” республика сокуонугар уларытыылары киллэрэр сокуон барылын бастакы ааҕыыга көрдүлэр. Республика геологияҕа уонна сир аннын баайын туһаныыга Государственнай кэмитиэтин председателин бастакы солбуйааччы Виталий Калашников дакылаатын иһиттилэр. Дакылааччыт сокуоҥҥа уларытыыны киллэрии федеральнай сокуоҥҥа сөп түбэһиннэрии бэрээдэгинэн оҥоһулларын бэлиэтээтэ. Ол курдук хайаттан хостуур үлэлэргэ быһыллыбыт сирдэрин кыраныыссаларын туоһулуур докумуоннары оҥорторуу бэрээдэгэр уларыйыы киирэн, РФ туһааннаах субъегар итини толорор боломуочуйа көрүллэр. Ону таһынан хайаттан хостуур үлэлэри ыытыыга туһааннаах былааны уонна схеманы тутуһарыгар сир аннын туһанааччыны эбээһинэстиирсокуоҥҥа сөп түбэһиннэрии киириэхтээх. Эмиэ ити курдук “Саха Республикатыгар ойуур сыһыаннаһыыларын эйгэтигэр сорох боломуочуйалары олоххо киллэрии туһунан” республика сокуонугар федеральнай сокуоҥҥа сөп түбэһиннэрии бэрээдэгинэн уларытыылары киллэрэр сокуон барыла көрүлүннэ. Онон кэккэ уларытыылары киллэрии сөптөөҕүн ыйан туран, сис кэмитиэт сокуон барылларын парламент көрүүтүгэр ыытарга быһаарда.

 

Сис кэмитиэт председателэ “Космическай объектар түһэр оройуоннарын туһунан” федеральнай сокуону уонна “Ракетнай-космическай үлэлэртэн экологияҕа куттал суох буолуутун хааччыйыы” федеральнай тус сыаллаах тосхолу ылынар наадатын туһунан РФ Федеральнай Мунньаҕар Ил Түмэн Ыҥырыытын ылынар туһунан парламент уурааҕын иһитиннэрдэ. Владимир Прокопьев Ыҥырыыны Федерация Сэбиэтин, Госдума ааттарыгар ыытар туһунан эттэ.

 

 “Айылҕа ураты харыстанар сирдэрин-уоттарын туһунан” федеральнай сокуоҥҥа уонна “РФ административнай быраабы кэһиилэргэ Кодексыгар” уларытыылары киллэрэр сокуон барылын Госдумаҕа киллэрэргэ Ил Түмэн көҕүлээһинин туһунан, “Балыктааһын, балык хаһаайыстыбатын уонна уу биологическай баайын туһунан” республика сокуонун 13 ыстатыйатыгар уларытыылары киллэрэр сокуон барылыгар уонна атын субъектар сокуону көҕүлүүр этиилэригэр сис кэмитиэт туһааннаах уураахтары ылынна.