Таймылыыртан Тиксиигэ диэри сөмөлүөккэ 23 тыһыынча солкуобайтан тахсаны төлөөн, дьиэ-уот, коммунальнай хаһаайыстыба өҥөлөрүн төлөбүрүгэр 3-4 тыһ. солк. субсидияны ситиһэ ким көтөн кэлиэй? Кулун тутар 15 күнүгэр Ил Түмэн депутаттара тыа сирин олохтоохторо ити чэпчэтиинэн ситэ туһамматтарын иһин көмөнү оҥордорбут диэн, бу тиэмэҕэ парламент истиитин оҥордулар.

 

 

Парламент истиитин Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Александр Жирков салайан ыытта. Тэрээһиҥҥэ правительство бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Павел Маринычев, Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Елена Алексеева, парламент тутууга уонна дьиэ-уот, коммунальнай хаһаайыстыбаҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Николай Костромин, Ил Түмэн аграрнай политикаҕа уонна тыа сиригэр сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Дмитрий Наумов, депутаттар, соторутааҕыта тэриллибит субсидияларынан дьарыктанар агентство, улуустар бэрэстэбиитэллэрэ кыттыыны ыллылар.

 

Сүрүн дакылааты правительство бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Павел Маринычев оҥордо. Ааспыт сылга дьиэ-уот, коммунальнай хаһаайыстыба оҥорор өҥөлөрүн төлөбүрдэригэр субсидиянан 39 031 киһи туһаммыт. Итинтэн 54% — тыа сирин олохтооҕо, 46% — куорат олохтооҕо. Бу сыыппаралары омос көрдөххө, тыа сирин олохтоохторо чэпчэтиинэн элбэхтик туһаммыт курдуктар. Ол эрээри 361 нэһилиэктээхпитин умнуо суохтаахпыт. Холобур, Аллайыахаҕа Русскай Устьеҕа 3, Булуҥ Күһүүрүгэр 2 эрэ киһи чэпчэтиинэн туһаммыт. Ити нэһилиэнньэлээх пууннар атын олохтоохторо оччо элбэх дохуоттамматахтара биллэр. Ирдэнэр докумуоннары кыайан ситиспэтэхтэрин уонна араас мэһэйдэр баалларын бүтэйдии сэрэйиэххэ эрэ сөптөөх. Манна үөһэ этэн ааспыт биричиинэм эмиэ баар. Хоту улуустар кииннэригэр киирэргэ авиабилиэттэр сыаналара олус үрдүктэрин бары билэн олоробут.

 

Тиийинэн олоруу алын кээмэйиттэн намыһах дохуоттаах 16935 киһи, 6724 үлэлээбэт пенсионер субсидия ылары ситиспиттэр. Дакылаатчыт дьон дохуота үрдээбитэ, субсидиянан туһанааччы ахсаана аччаабытыгар биир төрүөтүнэн буолбутун эмиэ бэлиэтээн ааста.

 

 

Дьон субсидиянан туһаналларыгар өссө ханнык мэһэйдэри көрсөллөр эбитий? Ол курдук, олорор дьиэлэригэр, сирдэрин учаастактарыгар докумуоннара итэҕэс, сорох нэһилиэнньэлээх пууннарга дьиэлэр аадырыстара суох буолаллар эбит. Сороҕор субсидия көрдүүр киһи олорор аадырыһа сөп түбэспэтэ эмиэ баар.

 

Оттук маһы тиэйбиттэрин уонна уу аҕалтарбыттарын бигэргэтэр докумуоннар суохтара субсидияны ылыыга эмиэ мэһэйдэри үөскэтэр. Сорох бөһүөлэккэ муниципальнай тэриллии бас билэр биир даҕаны техниката суох буолар. Маһы-мууһу, ууну үксүгэр чааһынайдар таһаллар. Кинилэргэ хантан кэлэн докумуон, квитанция кэлиэҕэй? Манна муниципальнай тэриллиилэр дьонноругар көмө оҥорор туһуттан тахсар суолу тобулуохтарын наада.

 

Маны таһынан үлэтэ суох дьоммут дьарыктаах буолуу киинигэр регистрацияланан, официальнайдык үлэтэ суох статуһун ыллахтарына эрэ субсидиянан туһаналлар. Үгүс үлэтэ суох киһи учуокка турбата баар суол. Аны дьиэ-уот, коммунальнай өҥөлөр төлөбүрдэригэр иэстэрин мунньубуттар эмиэ бааллар. Төһө да°ҕаны намыһах дохуоттаах буоллаллар, бу дьоҥҥо субсидия көрүллүбэтэ биллэр. Кинилэр эмиэ кэмигэр туһааннаах докумуоннары хомуйаннар, субсидия оҥорторботохторуттан иэстэрэ мунньуллара кимиэхэ баҕарар өйдөнөр. Бу дьоҥҥо уу харчынан субсидияны биэрдэххэ, атын сыалга тутталлара эмиэ баар. Онон көрүллэр үбү дьиэ-уот, коммунальнай хаһаайыстыба тэрилтэтигэр ыытыахха наадатын туһунан агентство үлэһиттэрэ бэлиэтииллэр.

 

Павел Маринычев дьон ортотугар субсидия докумуоннарын толорууга өйдөтөр үлэни ыытыахха наада диэн бэлиэтээтэ.

 

 

Депутаттар дакылаатчыкка үгүс ыйытыылары биэрдилэр. Депутат Оксана Винокурова: “Кэбээйи улууһугар кыахтаах дьон олороллор быһыылаах, олох аҕыйах киһи субсидиянан туһанар эбит. Правительство отчуотугар сылдьан, олус элбэх намыһах дохуоттаах дьон баарын көрбүппүт. Бу балаһыанньаттан тахсар өссө ханнык суол баарый?” – диэн ыйытта. Павел Маринычев: “Муниципальнай тэриллиилэр ахсын тустаах агентство салаалара үлэлииллэр. Булуҥ уонна Аллараа Халыма улуустарыгар субсидияны ылыыга уустуктар бааллар. Улуус киинигэр тиксэргэ олус ыарахан”, - диэн хоруйдаата. Депутат Матвей Евсеев тыа сирин дьонугар төһө суумалаах көмө тиксэрин интэриэһиргээтэ. Ол курдук, кинилэр 400 мөл. солк. субсидиянан туһаммыттар. 100-чэ мөл. солк. кыайан туһаныллыбатах. Депутат Семен Олесов субсидияны ыларга ирдэнэр докумуоннары электроннай правительство көмөтүнэн тэрийиэххэ сөбүн туһунан эттэ. Тустаах агентство ити суолга баран эрэрин туһунан бэлиэтээтэ.

 

Депутат Дмитрий Наумов: “Бу боппуруоһунан үһүс сылын утумнаахтык дьарыктанабын. Российскай Федерация правительствотын уурааҕын бары пууннарын толордохпутуна, кимиэхэ даҕаны биир да солкуобайы биэриэхпит суоҕа диэн сэрэхэдийэбин. Бүгүн баар проблемалартан тахсар суоллары ыйбыккыт. Маны прокуратура тустаах уурааҕы кытары тэҥнээн көрдөҕүнэ, сокуоҥҥа сөп түбэспэт диэн этиэҕэ. Павел Алексеевич, итини хайдах көрөҕүнүй?” - диэн ыйытта. Правительство бэрэссэдээтэлин солбуйааччы: “Дмитрий Федосеевич, эйигин кытары толору сөбүлэһэбин. Билиҥҥи үлэлии турар правовой хонуу критерийдэригэр эппиэттээбэт гражданиннарга кыайан субсидияны биэрэр кыахпыт суох. Бу инниттэн баар сокуоннары уларытыахпытын наада”, - диэн хоруйдаата. Маныаха Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Александр Жирков: “Билигин ирдэнэр докумуоннар переченнэрэ бүтэһиктээх ыйыы-кэрдии буоллаҕына, правительство маннык позициялаах, нэһилиэнньэҕэ субсидияны кыайан тиксэрбэт буоллахтарына, бүгүҥҥү кэпсэтиибитин тохтотуохпутун сөп. Хаһан федеральнай сокуоннар уларыйыахтарыгар диэри баар кыһалҕалартан тахсар суолларбыт легитимнэйэ суох буолалларыгар тиийэллэр. Ыйбыт суолларгыт субсидияны нэһилиэнньэҕэ тириэрдии механизмнара буолаллар. Сылы быһа ити механизмнары бэлэмнээтигит. Хаһан оҥоһуллалларый?” - диэн ыйытта. Александр Николаевич ордук хоту улуустарга агентство бэрэстэбиитэллэрин олордотолоон, ыраах сытар бөһүөлэктэр олохтоохторун боппуруостарын быһаарыахпыт дуо диэн салгыы ыйыталаста. Павел Алексеевич: “Кыһалҕаттан тахсар, бары өттүнэн тоҕоостоох ити эрэ суол баар. Бу сылга ити олоххо киириэҕэ”, - диэн эппиэттээтэ. Александр Жирков: “Улуустарга бу структураны тута сылдьыбыппыт. Тустаах программа ирдэбиллэрин кыайбаттар диэн буолбута. Аны өрөспүүбүлүкэтээҕи тэрилтэ тэрийдибит. Тыа сирин олохтоохторун интэриэстэрин көрөн туран, хайалара ордук туһалааҕый дии санаатыҥ? Баҕар, бу боломуочуйаны муниципалларга төттөрү биэрэрбит сөп буолбатах дуо?” - диэтэ. Правительство бэрэссэдээтэлин солбуйааччы өрөспүүбүлүкэтээҕи агентство тэриллибитэ бары өттүнэн үчүгэйин туһунан бэлиэтээтэ.

 

Матвей Евсеев: “Тыа сиригэр субсидияны ылыыга туох даҕаны үчүгэй хартыына суох. Барытын киинниибит. Түмүгэр чэпчэтиинэн туһаныахтаах да дьон арыыланан хаалаллар. Боломуочуйаны нэһилиэктэр муниципальнай тэриллиилэригэр төннөрүөххэ. Дааннайдар базалара кинилэргэ баар буолуохтаах. Ыаллар дохуоттара уларыйыытын кэтээн көрөн, билэн олороллор. Тоҕо нэһилиэктэртэн “тыыннаах үлэлэрин” былдьаан ыллыгыт”, - диэн эттэ. Дмитрий Наумов боломуочуйа сорҕотун муниципальнай тэриллиилэргэ биэриэххэ уонна сокуон барылын оҥоруохха диэтэ. Депутат Дмитрий Горохов: “Бу боппуруоска президент иһинэн үлэлиир бэйэни салайыныы боппуруостарыгар сэбиэт, өрөспүүбүлүкэ муниципальнай тэриллиилэргэ бырабылыанньатын уонна муниципаллар икки ардыларыгар бииргэ үлэлээһини тэрийэр ассоциация холбоһуктаах мунньахтарын тэрийиэххэ”, - диэн эттэ.

 

“Мэҥэ-Хаҥалас улууһа” муниципальнай тэриллии баһылыгын солбуйааччы Семен Потапов: “2009 сыллаахха программаҕа киирэммит, бааһынай хаһаайыстыбалар бас билэр сирдэрин регистрациялааһыҥҥа үп көрүллүбүтэ. Билигин кыаммат дьоҥҥо дьиэлэрин-уоттарын, сирдэрин регистрациялааһыҥҥа үп көрүллэрэ буоллар”, - диэн эттэ.

 

Депутат Николай Костромин бүгүҥҥү кэпсэтии намыһах дохуоттаах дьон субсидиянан туһаныылара бэрэдээктэнэрин туһуттан ыытылынна диэн бэлиэтээтэ.

 

Парламент истиитин түмүгэр Александр Жирков: “Тыа сирин интэриэһин көрөммүт, бу боппуруоска иккистээн эргиллиэхпит”, - диэтэ.

 

Тыа сиригэр нэһилиэнньэ дохуота куорат олохтоохторунааҕар намыһаҕа биллэн турар суол. Ол эрээри дьиэ-уот, коммунальнай өҥөлөр иһин төлөбүрдэргэ көрүллэр чэпчэтиигэ үгүс мэһэйдэр баалларын парламент истиититтэн биллибит. Парламент правительствоны кытары бииргэ үлэлээн ити кыһалҕалары быһаарыа диэн эрэнэбит.